Gołąb wędrowny. Dlaczego wyginął najliczniejszy ptaka świata?

Ponad 100 lat temu – 1 września 1914 roku – padł ostatni gołąb wędrowny. Jeszcze kilkadziesiąt lat wcześniej gatunek ten był uważany za najliczniejszy na świecie. Przyczyną jego wyginięcia były masowe polowania i ograniczanie siedlisk. Ich całkowita zagłada trwała zaledwie 40 lat.

Polowania bez ograniczeń, regulacji prawnych i podstaw naukowych doprowadzały (lub przynajmniej w znacznym stopniu przyczyniały się) w historii do bezpowrotnego wyniszczenia gatunków. Tak zginął gołąb wędrowny, przelatujący jeszcze do lat 80. XIX wieku niezliczonymi stadami przez Amerykę Północną. Był najliczniejszym gatunkiem ptaka na Ziemi, jego liczebność liczona mogła być w miliardach! Największe zaobserwowane stado gołębi, w 1866 roku w Ontario, liczyło milę szerokości, 300 mil długości i zakryło niebo przez 14 godzin. Pod tym względem gołąb wędrowny ustępuje jedynie szarańczy wędrownej.

Świadkiem takiego przelotu w 1860 roku był William Ross King, autor książki „The Sportsman and Naturalist in Canada”

„Byłem całkowicie zaskoczony, kiedy zobaczyłem miliony gołębi w powietrzu, które wypełniały powietrze, całkowicie zasłaniając słońce, nie unosiły się one w powietrzu, ale wzbijały się prosto w powietrze w harmonijnym locie, w ogromniej masie, która ciągnęła się kilometrami, jak okiem sięgnąć.”

Dlaczego gołąb wędrowny? Bo lubił podróżować – ogromne stada gołębi regularnie migrowały między wschodnią, a zachodnią częścią Ameryki Północnej, w poszukiwaniu jedzenia i miejsc lęgowych.

Migrowanie w tak dużym stadzie zapewniało bezpieczeństwo i ochronę przed atakami drapieżnych ptaków, ale nie przed najgroźniejszym drapieżnikiem na świecie – człowiekiem.

Zgodnie z relacjami, była to systematyczna, przemysłowa wręcz rzeź. Wędrowne gołębie zabijane były dla zabawy, a także dla mięsa. Los gołębia wędrownego przypieczętowały jednak dopiero polowania w miejscach lęgowych i zmiany w środowisku. Samica gołębia wędrownego składała bowiem w sezonie tylko jedno jajo, a ptaki były bardzo wrażliwe na zakłócanie lęgów. W XIX wieku amerykańscy myśliwi zaczęli masowo polować na te gołębie dla mięsa. 50 tysięcy – tyle gołębi dziennie w 1878 roku zabijano w Petoskey w Michigan. Stale zmniejszała się także powierzchnia lasów liściastych, w których ptaki gniazdowały.

Po raz ostatni zaobserwowano gołębia wędrownego na swobodzie w roku 1899. Nieliczne osobniki tego gatunku egzystowały później jeszcze tylko w ogrodach zoologicznych, ale podejmowane wielokrotnie rozmaite próby jego hodowli i odtworzenia w niewoli kończyły się niepowodzeniem. Gołąb wędrowny rozmnażał się tylko w dużych stadach, stąd nie udało się zachować gatunku przez hodowlę.

1 września 1914 roku w ogrodzie zoologicznym w Cincinnati rozstał się z życiem ostatni żyjący na ziemi przedstawiciel gołębia wędrownego, którym była 29-letnia samica o imieniu Martha (nazwana tak na cześć żony pierwszego prezydenta Stanów Zjednoczonych George’a Washingtona). Ptak został wypchany i umieszczony jako eksponat w Muzeum Narodowym w Waszyngtonie.