Witamina A - właściwości, działanie i występowanie witaminy A

Witamina A wpływa zarówno na nasze zdrowie, jak i wygląd. Zewnętrzną oznaką prawidłowego poziomu witaminy A  jest promienna cera, piękne włosy i zdrowe paznokcie. Substancję tę znajdziemy w tranie, jajach, rybach, mięsie i produktach mlecznych. Owoce i warzywa z kolei dostarczają nam jej roślinnej formy – karotenu. Warto zadbać o odpowiednio zbilansowaną dietę, ponieważ witamina A nie tylko działa jak zabiegi w SPA, lecz także chroni nas przed wieloma niebezpiecznymi chorobami.



Witamina A w żywności, fot. shutterstockWitamina A w żywności, fot. shutterstock
  1. Naturalne źródła witaminy A
  2. Jak stwierdzić niedobór witaminy A?
  3. Witamina A z chemicznego punktu widzenia
  4. Witamina A to biochemia pięknej skóry
  5. Witamina A jako remedium na astmę i bolesną miesiączkę
  6. Jak dietą uchronić się przed rakiem szyjki macicy?
  7. Wszystkie zadania witaminy A
  8. Jak stwierdzić niedobór witaminy A?
  9. Objawy przedawkowania witaminy A
  10. Leczenie hipowitaminozy – tran vs. suplementy
  11. Witamina A – dlaczego jest taka ważna?
Mianem witaminy A określa się grupę organicznych związków chemicznych należących do retinoidów. Nazywana jest również prowitaminą A, beta-karotenem, retinolem oraz akseroftolem. Znajdziemy ją jedynie w produktach zwierzęcych. W produktach pochodzenia roślinnego występuje prowitamina A składająca się z karotenoidów. Każda z tych substancji jest niezwykle ważna dla dobrego funkcjonowania całego organizmu.

Naturalne źródła witaminy A


Witamina A, poza tym, że wpływa na promienny wygląd cery, dobry stan włosów i paznokci, jest niezbędna do wielu ważnych procesów zachodzących w naszym ciele. Bierze udział w metabolizmie białek i hormonów steroidowych, reguluje wzrost oraz funkcje tkanki nabłonkowej, warunkuje optymalny rozwój komórek rozrodczych, a także odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku. Co więcej, retinol wzmacnia naszą odporność, dba o dobry stan szkliwa nazębnego, obniża poziom cholesterolu we krwi i reguluje pracę tarczycy.

Jak stwierdzić niedobór witaminy A?


Niedobór witaminy A w organizmie diagnozuje się najczęściej objawowo – sporadycznie wykonywane są testy z krwi. Wynika on najczęściej z zaburzeń jej wchłaniania. Stan ten powoduje najczęściej niedożywienie, nieodpowiednia dieta, nadużywanie alkoholu oraz palenie papierosów (czynne lub bierne). Początkowe objawy niedoboru retinolu to: kruche i łamliwe paznokcie, suche i zniszczone włosy, a także szorstka skóra podatna na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych. Przy bardziej zaawansowanej hipowitaminozie pojawiają się wysypki skórne, brak apetytu, poczucie chronicznego zmęczenia, spadek odporności organizmu i zaburzenia wzroku – w tym tzw. „kurza ślepota”. "}
Zapotrzebowanie na witaminę A jest zależne od wieku i płci. Dzieci do 12 roku życia potrzebują ok. 700 µg retinolu dziennie, kobiety do 59 roku życia – 800 µg, mężczyźni do 64 roku życia – 1000 µg, zaś osoby starsze - ok. 1000 µg. Organizm ludzki może magazynować tę substancję w wątrobie i tkance tłuszczowej. Najlepszym źródłem witaminy A są produkty pochodzenia zwierzęcego. Przede wszystkim - tran (aż 24000 µg/100 g) i produkty mleczne (masło – 814 µg/100 g, śmietana - 249 µg/100 g, mleko - 36 µg/100 g). Sporo tej substancji znajdziemy też w żółtku jaja (770 µg/100 g), makreli (100 µg/100 g) i wątróbkach drobiowych (93 µg/100 g). Produkty roślinne są z kolei doskonałym źródłem karotenu. Znajdziemy go przede wszystkim w owocach (morele suszone – 307 µg/100 g, morele świeże - 283 µg/100 g, śliwki suszone - 35 µg/100 g) i warzywach (marchew gotowana - 1132 µg / 100 g, pietruszka - 1167 µg/100 g, szpinak świeży - 717 µg/100 g, boćwina świeża - 600 µg/100 g, dynia - 267 µg/100 g).

Najlepsze pokarmy bogate
w witaminę A
  • Wątroba wołowa: plasterek stanowi 713% ZDS
  • Wątróbka jagnięca: porcja (28 g) stanowi 236% ZDS
  • Kiełbasa Wątrobowa: plasterek stanowi 166% ZDS
  • Olej z wątroby dorsza: łyżeczka stanowi 150% ZDS
  • Makrela królewska: pół fileta stanowi 43% ZDS
  • Łosoś: pół fileta stanowi 25% ZDS
  • Tuńczyk błękitnopłetwy: porcja (ok. 28 g) stanowi 24% ZDS
  • Pasztet z gęsiej wątróbki: łyżka stołowa stanowi 14% ZDS
  • Ser kozi: plasterek stanowi 13% ZDS
  • Masło: łyżka stołowa stanowi 11% ZDS
  • Ser Limburger: plasterek stanowi 11% ZDS
  • Cheddar: porcja (ok. 28g) stanowi 10% ZDS
  • Camembert: plasterek stanowi 10% ZDS
  • Ser Roquefort: porcja (ok.28g) stanowi 9% ZDS
  • Jajko na twardo: 1 duże jajko stanowi 8% ZDS
  • Pstrąg: filet stanowi 8% ZDS
  • Ser pleśniowy: porcja (ok.28g) stanowi 6% ZDS
  • Serek śmietankowy: łyżka stołowa stanowi 5% ZDS
  • Kawior: łyżka stołowa stanowi 5% ZDS
  • Ser Feta: porcja (ok. 28g) stanowi 4% ZDS
*ZDS – zalecane dzienne spożycie

Na podstawie: https://www.healthline.com/nutrition/foods-high-in-vitamin-a#TOC_TITLE_HDR_2


Witamina A z chemicznego punktu widzenia


Witamina A ma postać oleju rozpuszczalnego w tłuszczach, etanolu i eterze naftowym. Charakteryzuje się dużą wrażliwością na działanie tlenu, co oznacza, że pod wpływem utleniania traci swoje właściwości. W produktach żywnościowych pochodzenia zwierzęcego substancja ta występuje w formie estru – palmitynianu retinolu. W jelicie cienkim przekształca się on w alkohol – retinol.
Witaminę A znajdziemy w kosmetykach do pielęgnacji cery z różnego typu zaburzeniami dermatologicznymi,
fot. shutterstock

Witamina A to biochemia pięknej skóry


Przeciwinfekcyjne, nawilżające i regenerujące właściwości retinolu są obecnie na szeroką skalę wykorzystywane w kosmetyce. Substancja ta stanowi silny czynnik wzrostowy dla nowych komórek, a także zapewnia odpowiednie nawilżenie i natłuszczenie skóry. Witaminę A znajdziemy w kosmetykach przeznaczonych do pielęgnacji cery suchej, z oznakami starzenia i różnego typu zaburzeniami dermatologicznymi.

Systematyczna kuracja retinolem spłyca zmarszczki, poprawia koloryt skóry, zwiększa jej elastyczność, a także rozjaśnia przebarwienia i piegi. W przypadku cery tłustej, mieszanej i trądzikowej witamina ta potrafi ograniczyć ilość wydzielanego łoju, zmniejszyć widoczność porów oraz zniwelować tendencję do powstawania niepożądanych zmian skórnych. Najsilniejszą pochodną retinolu jest kwas retinowy. Jest on w stanie całkowicie zahamować pracę gruczołów łojowych. Oprócz tego wykazuje działanie złuszczające i likwiduje przebarwienia. Stosować go można jedynie po konsultacji z dermatologiem. Retinol, w odpowiednim stężeniu, jest w stanie znacznie odmłodzić naszą skórę. Na rynku dostępne są kremy i sera z witaminą A w postaci octanu i palmitynianu retinolu, a więc jej trwalszymi postaciami. Odpowiednie stężenie tej substancji w kosmetykach powinno wynosić od 0,25 do 1%.

Witamina A jako remedium na astmę i bolesną miesiączkę


Witaminę A powszechnie stosuje się także w medycynie. Jest ona składnikiem leków wspierających terapię odry, biegunki i malarii. Zwiększona podaż tej substancji w okresie choroby skraca jej przebieg i zapobiega ewentualnym powikłaniom. Suplementację retinolem zaleca się także kobietom cierpiącym na zaostrzony zespół napięcia przedmiesiączkowego i bolesną menstruację. Z kolei u mężczyzn witamina ta zwiększa liczbę plemników w nasieniu, co wpływa na podniesienie płodności. Leki zawierające w składzie retinol stosuje się również przy kuracji choroby wrzodowej żołądka, choroby Leśniowskiego-Crohna, kataru siennego, infekcji dróg moczowych, astmy, nadczynności tarczycy, niedokrwistości i różnego rodzaju chorób skóry.

Jak dietą uchronić się przed rakiem szyjki macicy?


Badania przeprowadzone przez naukowców z A. Einstein College of Medicine w Nowym Jorku potwierdzają, że odpowiednie spożycie witaminy A może zahamować rozwój niektórych nowotworów. Wyniki eksperymentu potwierdziły, że kobiety przyjmujące niedostateczne ilości tej substancji albo beta-karotenu są trzykrotnie bardziej narażone na przedrakowe zmiany dysplastyczne szyjki macicy niż pacjentki, u których nie występuje hipowitaminoza.

Podobne badania przeprowadzili naukowcy z Włoch. W finale eksperymentu stwierdzono, że wszystkie kobiety z wykrytym nowotworem szyjki macicy spożywały dużo mniej pokarmów bogatych w witaminę A albo beta-karoten niż zdrowe uczestniczki badania. Podsumowując, aby wyraźnie zmniejszyć ryzyko pojawienia się choroby, każda kobieta powinna zadbać o prawidłową podaż tej witaminy, zarówno ze źródeł zwierzęcych, jak i roślinnych.

Wszystkie zadania witaminy A


Witamina A, poza tym, że wpływa na promienny wygląd cery, dobry stan włosów i paznokci, jest niezbędna do wielu ważnych procesów zachodzących w naszym ciele. Bierze udział w metabolizmie białek i hormonów steroidowych, reguluje wzrost oraz funkcje tkanki nabłonkowej, warunkuje optymalny rozwój komórek rozrodczych, a także odpowiada za prawidłowe funkcjonowanie narządu wzroku. Co więcej, retinol wzmacnia naszą odporność, dba o dobry stan szkliwa nazębnego, obniża poziom cholesterolu we krwi i reguluje pracę tarczycy.

Jak stwierdzić niedobór witaminy A?


Niedobór witaminy A w organizmie diagnozuje się najczęściej objawowo – sporadycznie wykonywane są testy z krwi. Wynika on najczęściej z zaburzeń jej wchłaniania. Stan ten powoduje najczęściej niedożywienie, nieodpowiednia dieta, nadużywanie alkoholu oraz palenie papierosów (czynne lub bierne). Początkowe objawy niedoboru retinolu to: kruche i łamliwe paznokcie, suche i zniszczone włosy, a także szorstka skóra podatna na działanie szkodliwych czynników zewnętrznych. Przy bardziej zaawansowanej hipowitaminozie pojawiają się wysypki skórne, brak apetytu, poczucie chronicznego zmęczenia, spadek odporności organizmu i zaburzenia wzroku – w tym tzw. „kurza ślepota”.
Karoten znajdziemy m. in. w marchewce, fot. shutterstock

Objawy przedawkowania witaminy A


W przypadku nadmiernej suplementacji retinolu może pojawić się hiperwitaminoza. Jako że witamina A w nadmiernych ilościach jest toksyczna, w momencie jej przedawkowania pojawia się zmiana zabarwienia skóry na odcień pomarańczowy, drażliwość, powiększenie wątroby, świąd skóry, zaburzenia pracy jelit i bóle głowy.

Leczenie hipowitaminozy – tran vs. suplementy


Witamina A, jako „witamina młodości,” jest niezbędna do zachowania pięknej skóry, włosów i paznokci na dłużej. Zapewnia nam także dobre widzenie i prawidłową gospodarkę hormonalną. Jeśli nasza dieta jest uboga w żywność gwarantującą odpowiednią podaż tej cennej substancji, a dodatkowo nie stronimy od używek, powinniśmy zmienić nasze nawyki żywieniowe i zainwestować w odpowiednie suplementy. Chociaż najlepszym sposobem na szybkie uzupełnienie hipowitaminozy jest regularne picie tranu, na rynku znajdziemy wiele preparatów zawierających witaminę A. Mają one najczęściej postać żelatynowych kapsułek z palmitynianem retinolu lub retinolem. Można natrafić również na suplementy w postaci tabletek zawierających rozpuszczalne w wodzie karoteny albo drogie emulsje z witaminą A. Mnogość metod uzupełniania niedoboru witaminy A sprawia, że każdy może wybrać najwygodniejszą dla siebie opcję.

Witamina A – dlaczego jest taka ważna?


Witamina A to ogólny termin określający grupę związków rozpuszczalnych w tłuszczach, bardzo ważnych dla zdrowia człowieka. Są niezbędne do wielu procesów zachodzących w organizmie, w tym do utrzymania zdrowego wzroku, zapewnienia prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego i narządów oraz wspomagania prawidłowego wzrostu i rozwoju niemowląt w macicy. Zarówno za mało, jak i za dużo witaminy A może mieć negatywny wpływ na nasze zdrowie. Najlepszym sposobem na zapewnienie właściwej równowagi jest spożywanie pokarmów bogatych w witaminę A w ramach zbilansowanej i zróżnicowanej diety.
Ekologia.pl (Alicja Chrząszcz)

Bibliografia

  1. National Institutes of Health; “Vitamin A Fact Sheet for Consumers”; ods.od.nih.gov; 2016-03-07
  2. Ananya Mandal; “What is Vitamin A? ”; news-medical.net; 2016-03-07
  3. Pitchford Paul; “Odżywianie dla zdrowia”; Warszawa 2008;
  4. Alfred Sommer; “Vitamin A deficiency and its consequences. A field guide to detection and control ”; who.int;
  5. Oruch, Ramadhan & Pryme, Ian. (2012); “The biological significance of vitamin A in humans: A review of nutritional aspects and clinical considerations”; ScienceJet. 1. 1-13. ;
Ocena (3.2) Oceń: