Gdy słyszę o szerszeniu, że był, że u kogoś jest gniazdo, że gdzieś fruwa, to na myśl przychodzą mi dwa skojarzenia. Najpierw osa, duża osa, a później słynna włoska Vespa, która swoim brzmieniem rzeczywiście przypomina przebąkiwania szerszenia, a sama nie jest niczym innym jak szerszeniem, tylko w łacińskiej nazwie. Pewnie dlatego włoska konstrukcja nosi taką nazwę…
Szerszeń europejski, fot. shutterstock
Szerszeń europejski bzyczy jak skuter
Przypatrzmy się Vespie i szerszeniowi, de facto szerszeniowi i szerszeniowi. Czy można znaleźć jakieś podobieństwa między jednym i drugim poza nazwą? Tak! Dźwięk. Szerszeń mechaniczny oraz szerszeń europejski brzmią podobnie. Owad bzyczy bardzo głośno, w końcu jest duży, ma duże skrzydła, więc powoduje stosunkowo duży ruch powietrza, a powietrze pod wpływem skrzydeł gra. Skuter również bzyczy, jego silnik słychać na bardzo dalekie odległości. Poza tym talia obu jest niemal identyczna, bo bardzo wąska zakończona szerokim odwłokiem – w przypadku skutera wrażenie odwłoka sprawiają poszerzone nadkola. To właśnie te podobieństwa przesądziły o tym, że skuter będzie się nazywał tak, a nie inaczej. Rodzaj Vespa obejmuje owady błonkoskrzydłe, które swoim wyglądem przypominają osę, w tym szerszenia, zatem można twierdzić, że twórcy tego popularnego środka lokomocji ogólnie wzorowali się na całej grupie owadów osowatych.
Jad szerszenia
podobnie jak i innych osowatych jest niebezpieczny, zwłaszcza dla osób mających uczulenie na tę substancję. Oprócz opuchlizny i obrzęku mogą wystąpić inne reakcje, bardziej ogólnoustrojowe jak podwyższona temperatura ciała, zawroty głowy, utrata przytomności czy w najgorszym przypadku zapaść prowadząca do śmierci.
Owszem owad wzbudza strach, bo jest zdecydowanie większy od jego kuzynki osy klecanki – najbardziej popularnej osy, tej która lubi podjadać nam jagodzianki latem. Do tego grozę podkreślają jeszcze jego ogromne oczy zbudowane z omatidiów – oczek pojedynczych – skupionych w obszar okopodobny przybierający niekiedy barwę czerwoną, która w połączeniu z żółtym odwłokiem daje bardzo jaskrawy oraz jasny sygnał innym zwierzakom, że z nim nie warto zadzierać. Rzeczywiście jad szerszenia podobnie jak i innych osowatych jest niebezpieczny, zwłaszcza dla osób mających uczulenie na tę substancję. Oprócz opuchlizny i obrzęku mogą wystąpić inne reakcje, bardziej ogólnoustrojowe jak podwyższona temperatura ciała, zawroty głowy, utrata przytomności czy w najgorszym przypadku zapaść prowadząca do śmierci. Osoby mające alergię na jad błonkoskrzydłych szerszenia powinny omijać szerokim łukiem, bo dlatego, że duży to jednorazowo potrafi wydzielić zdecydowanie więcej jadu. Natomiast osoby, na których organizmach jad nie robi większego wrażenia, powinny wsadzić między bajki, że kilka użądleń szerszenia zabija, bo to nieprawda. Jednorazowo owad ten wyrzuca z siebie 0,2 mg jadu. Dawka śmiertelna dla człowieka wynosi ok. 80 mg jadu na kilogram masy ciała, zatem nietrudno wyliczyć, że aby zabić człowieka potrzeba nawet kilku tysięcy szerszeni europejskich. Pojedyncze użądlenie jest tak samo bolesne jak użądlenie osy.
Szerszeń europejski odpoczywający na liściu, fot. shutterstock
Szerszeń europejski wilk w 'skórze' owada
Szerszeń europejski w świecie owadów pełni podobną funkcję do drapieżników ze świata ssaków czy ptaków. Jego zadaniem jest eliminacja osobników słabych, chorych bądź niewystarczająco rozwiniętych lub posiadających nieuleczalne wady genetyczne. Ta staranna selekcja ma na celu wzmacnianie populacji, tak by rozmnażały się tylko te zwierzęta, które mają do tego odpowiednie warunki i predyspozycje oraz usuwanie z ekosystemu potencjalnych przenosicieli chorób. Takie samo zadanie ma również szerszeń europejski.
Ekologia.pl poleca
Gniazdo szerszeni, fot. shutterstock
Matka założycielka
Zaraz po przebudzeniu z snu zimowego wczesną wiosną zapłodniona samica rozpoczyna budowę gniazda. Najpierw wyszukuje odpowiedniego siedliska. Naturalnie te owady występują w lasach liściastych, jednak na skutek zaniku bardzo starych drzew dziuplastych, dostosowały się do zurbanizowanej okolicy. Gniazda można spotkać nie tylko w dziuplach ale także na strychach, w szczelinach budynków lub w norach pod ziemią.
Ekologia.pl (Kacper Kowalczyk)
Bibliografia
- J. Bequaert, Boston, Massachusetts, U.S.A.; “The Color Forms of the Common Hornet,Vespa crabro Linnaeus.”; data dostępu: 2020-06-15
- Dubatolov, Vladimir & Kojima, Junichi & Carpenter, James & LVOVSKY, Aleksandr. (2003).; “Subspecies of Vespa crabro in two different papers by Birula in 1925. Entomological Science - ENTOMOL SCI. 6. 215-216. 10.1046/j.1343-8786.2003.00037.x. ”; Entomological Science - ENTOMOL SCI. 6. 215-216. 10.1046/j.1343-8786.2003.00037.x. ;
- Archer ME (1992) ; “The taxonomy of Vespa crabro L. & V.dybowskii André (Hym., Vespinae). ”; Entomologist’s Monthly Magazine 128, 157–163;
- Leonardo Antonicelli, Beatrice Bilò, Grazia Napoli, Caterina Colangelo, Floriano Bonifazi; “Hornet (vespa crabro) sting allergy and life threatening reactions”; J ALLERGY CLIN IMMUNOL Abstracts VOLUME 109, NUMBER 1 ;