Biedronka siedmiokropka - opis, występowanie i zdjęcia. Owad biedronka siedmiokropka ciekawostki

Przebywałem w parku i liczyłem gniazda gawronów. Jakaś matka ze swoim dzieckiem podziwiali biedronki, które gromadziły się w rogach betonowych konstrukcji. Zza pleców słyszałem, jak mama próbowała wytłumaczyć dziecku, skąd się wzięły kropki na pokrywach skrzydłowych u biedronki. „Widzisz ona ma siedem kropek, a każda kropka to kolejny rok życia” – wyjaśniała przejęta matka. Dziecko z zaciekawieniem słuchało i patrzyło na owady. Wszystko byłoby w porządku, gdyby nie fakt, że biedronka siedmiokropka żyje mniej niż siedem lat...



Biedronka siedmiokropka, fot. Kacper KowalczykBiedronka siedmiokropka, fot. Kacper Kowalczyk
  1. Uwielbiana biedronka siedmiokropka
  2. Coccinella septempunctata czyli biedronka siedmiokropka
  3. Brzydka larwa biedronki siedmiokropki

Uwielbiana biedronka siedmiokropka


Biedronka siedmiokropka to bez wątpienia jeden z najbardziej uwielbionych przez ludzi chrząszczy. Sympatycznie nazywana również bożą krówką wywołuje same pozytywne reakcje. Myśląc „biedronka” na twarzy maluje się uśmiech od ucha do ucha. Dlaczego zaskarbiła sobie sympatię milionów? Co sprawiło, że ten owad należy do grona najbardziej ulubionych zwierząt?

Po pierwsze i najważniejsze wpływy kulturowe. Bajki często opowiadają o dzielnej biedronce, która walczy z nikczemnymi mszycami niszczącymi rośliny w ogrodzie albo jest przedstawiana jako troskliwa matka, kochająca swoje dzieci. Postrzeganie biedronki w taki, nomen omen, pozytywny sposób nastąpiło także dzięki słynnej sieci dyskontów noszących nazwę owada – przynajmniej na terenie Polski. Po drugie właściwości morfologiczne oraz fizjologiczne chrząszcza. Budowa biedronki jaka jest każdy widzi. Wydawałoby się, że należy do zwierząt niezbyt zgrabnych. Ogromny odwłok w stosunku do reszty ciała. Miniaturowy tułów i malutka głowa. Chudziutkie, drobniutkie, segmentowane odnóża. Czy mam jeszcze wymieniać? Te cechy chyba wystarczą, by zobrazować jak wiele paradoksów kryje w sobie ten owad. Człowiek o podobnych proporcjach, nie miałby szans funkcjonować w otaczającym go świecie bez pomocy innych. Wyobraźcie sobie osobę o tak ogromnym brzuchu oraz niezwykle chudych kończynach. Trudne do zobaczenia, nawet oczami wyobraźni, prawda? A jednak siedmiokropka żyje mimo dziwnych i nienormalnych proporcji ciała. Po trzecie kolory. Pokrywy skrzydłowe czerwone z czarnymi plamkami, tułów czarny z dwiema symetrycznie rozmieszczonymi, białymi plamkami oraz głowa – także czarna z dwiema białymi plamkami przypominającymi oczy, nad którymi są umieszczone. Ten układ barw łatwo później odwzorować, dlatego dzieci w przedszkolu lub w klasach I – III chętnie rysują bożą krówkę. Najpierw powstaje okręg, następnie zostaje we właściwy sposób podzielony na odwłok, tułów, głowę oraz pokrywy skrzydłowe. Twórca dzieła maluje je na podobieństwo dzikiego pierwowzoru. W ten sposób zostało wykonane dzieło cieszące oko twórcy, nauczyciela bądź wychowawcy, no i co najważniejsze rodziców. Po czwarte pożyteczność. Od wczesnych lat edukacji biedronkę siedmiokropkę przedstawia się jako sprzymierzeńca ogrodników w walce z mszycami. Niewątpliwie tak jest. Jeśli miałbym porównywać chrząszcza do większych drapieżników, to posłużyłbym się przykładem lisa. Ten po cichutku zakrada się do swojej ofiary i przypuszcza atak. Trwa to bardzo krótko, a nim się obejrzymy obiekt zainteresowania kończy w pysku drapieżnika. Biedronka czyni podobnie. Kiedy tylko wyczuje obecność mszyc na danej roślinie, wówczas zmierza do niej, ale ostrożnie tak, by nie spłoszyć owadów. Jak już się zbliży, przypuszcza atak i pożera tak dużo mszyc, ja tylko może. W ciągu całego swojego życia zjada ich nawet 60 dziennie!!! Dużo! Po piąte legendy o wieku. Już trochę wspomniałem o tym we wstępie. Rodzice, nauczyciele, wychowawcy i inni wywierający ogromny wpływ na wychowanie dzieci uskuteczniają opowieści o tym, jakoby owad miał tyle lat ile kropek na pokrywach skrzydłowych. Jedna kropka ma w tym przypadku odpowiadać kolejnym 12 miesiącom życia. Jak jest w rzeczywistości? Przeżywa 14 lub nawet 16 miesięcy według rożnych źródeł. Jak na owada tej wielkości to prawdziwy wyczyn! Entomolodzy powiedzą, że długo, jednak te liczby mają się nijak do legendarnych siedmiu lat…
Biedronka siedmiokropka, fot. Kacper Kowalczyk

Coccinella septempunctata czyli biedronka siedmiokropka


Łacińska nazwa biedronki siedmiokropki nie powinna być dla nas zaskakująca. Pierwszy człon określający rodzaj to, nic innego jak nazwa biedronki jako takiej. Przypuszcza się również, że pochodzi od kokcinelliny, czyli substancji wydzielanej przez chrząszcza, której zadaniem jest odstraszanie mrówek „hodujących” mszyce. W ten sposób biedronki eliminują potencjalnych wrogów, z którymi mają przecież rozbieżne cele. Osobiście skłaniam się jednak ku tej tezie, że nazwa substancji pochodzi od nazwy biedronki a nie odwrotnie. Drugi człon nazwy mówi bezpośrednio o obecności siedmiu punktów na ciele chrząszcza, bowiem septem oznacza siedem, natomiast punctum od którego pochodzi druga część wyrazu to określenie punktu lub kropki. Wytłumaczenie okazuje się zatem nie takie skomplikowane jakkolwiek mogłoby się wydawać.
Pozostańmy jednak przy substancjach wydzielanych przez te owady, bowiem kokcinellina to nie jedyna, nad którą warto podumać nieco dłużej. Biedronki wydzielają całą grupę alkaloidów, charakterystycznych dla rodzaju Coccinellidae. Wśród nich znajduje się wspomniana już kokcinellina, ale także prekokcinellina, adalina i eufokokcynina. Substancje różnią się od siebie właściwościami odstraszającymi inne owady – zwłaszcza te będące wrogami biedronek. Ostatnia z wymienionych, czyli eufokokcynina jest tak silna, że potrafi oddziaływać nawet na pajęczaki. Żeby udowodnić jej działanie przeprowadzono badania na pająkach z grupy skakunów. Na początku skakuny z rodzaju Phidippus zajadały się larwami chrząszczy. Przetrwała tylko część populacji młodych biedronek, które dobrnęły do etapu poczwarki. Po przepoczwarzeniu chrząszcze już nie były takie smakowite dla pająków. Okazało się, że stężenie eufokokcyniny w hemolimfie owadów osiągało niebezpieczny dla skakunów poziom po tygodniu od przekształcenia w formę dorosłą. Oprócz zdolności do syntezy związków, biedronka siedmiokropka potrafi przyswajać różne ciekawe substancje ze zjadanych pokarmów. Pokażę Wam to na prostym przykładzie. Mszyca żeruje na starcu Jakubku – roślinie zaliczanej do astrowatych. Starzec Jakubek jest producentem senecjoniny, którą przechwytują do swoich organizmów mszyce zjadające tkanki lub soki. Następnie biedronka siedmiokropka zjadająca mszyce przyswaja substancję, a ta przenika do hemolimfy owadów. To kolejny związek obronny. W wyniku jego działania może dojść do uszkodzenia narządów wewnętrznych u kręgowców, a na senecjoninę szczególnie narażone są konie, ponieważ substancja kumuluje się w ich wątrobie i po osiągnięciu odpowiedniego stężenia rozpoczyna odgrywać swoją destrukcyjną rolę. Chwytając biedronkę w dłoń, czasami owad wydziela pomarańczową wydzielinę. Wydzielina brudzi ręce tak, że później trudno je domyć. W niej zawarte są również wyżej opisane alkaloidy, dlatego lepiej unikać zlizywania tej mazi, gdyż ma ohydny, gorzki smak, który pozostaje na długo w jamie ustnej. Od razu po kontakcie z nią, zjedzenie jakiegokolwiek, nawet najbardziej przyjemnego dania jest czymś strasznym, co pamiętamy przez całe życie. Biedronek siedmiokropek należy się bać, a zwłaszcza jeśli ktoś miałby ochotę je zjadać. Nie bez przyczyny owad posiada kontrastowe, jaskrawe ubarwienie, którym daje znak innym, że lepiej go nie tykać.
Larwa biedronki, ,fot. shutterstock

Brzydka larwa biedronki siedmiokropki


Kiedy pokazałem zdjęcie larwy biedronki moim „nieprzyrodniczym” znajomym ogarnął ich szok. „Z tego czegoś wyrasta nasza biedronka?!”, „Przecież to niemożliwe, by z takiego czegoś wyrosła piękna biedronka, czy to są jakieś żarty?!” – dopytywali z niedowierzaniem. Taki jest cykl rozwojowy owada. Tego nie przeskoczymy i czy chcemy, czy nie, musimy zaakceptować, że dziecko biedronki nie należy do najpiękniejszych.
Larwa osiąga nie więcej niż 2,5 mm w momencie wyklucia z jaja. Tych samica składa około 700 w pakietach liczących od 30 do 50 sztuk. W ciągu następnych kilku dni trwa ich inkubacja i larwy wychodzą na świat. Ciemnoniebieskie, granatowe lub fioletowawe z jasnopomarańczowymi dwunastoma plamkami umieszczonymi nieregularnie po bokach ciała. Na wierzchniej stronie ma liczne włoski, z których wydzielane są różnego rodzaju substancje chroniące larwy przed drapieżnikami, w tym opisywana wcześniej kokcinellina. Przez miesiąc przechodzą 4 wylinki, a przy piątej przeistaczają się w poczwarkę – pomarańczową z czarnymi plamkami na segmentach. W razie niebezpieczeństwa poczwarka potrafi wykonywać ruchy raz w lewo, raz w prawo bądź w górę lub w dół co ma odstraszyć potencjalnego wroga. Biedronka w formie poczwarki żyje zaledwie przez tydzień. Po tym czasie wychodzi z niej dorosły owad. Dorosły z pozoru. Kształtem rzeczywiście przypomina imago, natomiast ubarwieniem niekoniecznie. Zanim biedronka siedmiokropka stanie się czerwona najpierw jest żółta, potem żółtopomarańczowa, pomarańczowa, jasnoczerwona i wreszcie intensywnie czerwona. Cykl wybarwiania trwa od momentu wyklucia, do następnej wiosny, gdy chrząszcz jest już zdolny do rozmnażania. Właśnie taka boża krówka stała się elementem naszej kultury i trudno sobie wyobrazić, by miała wyglądać inaczej.   
Ekologia.pl (Kacper Kowalczyk)

Bibliografia

  1. Ceryngier P., Krzysztofiak A., Romanowski J. 2015. ; “Biedronkowate (Coleoptera: Coccinellidae) Wigierskiego Parku Narodowego. ”; Parki Nar. i Rez. Przyr. 34: 13-24.;
  2. Nedvěd, Oldřich & Salvucci, Sara. (2008).; “Ladybird Coccinella septempunctata (Coleoptera: Coccinellidae) prefers toxic prey in laboratory choice experiment. ”; European Journal of Entomology. 105. 431-436. 10.14411/eje.2008.055. ;
  3. Holger TRILTSCH; “Food remains in the guts of Coccinella septempunctata(Coleoptera: Coccinellidae) adults and larvae”; Eur. J.Entomol.96: 355-364, 1999 ISSN 1210-5759;
  4. Mateusz Romanowski, Jerzy Romanowski; “ZIMOWANIE CZERWONKI TRZYNASTKROPKI HIPPODAMIA TREDECIMPUNCTATA (COLEOPTERA: COCCINELLIDAE) W PUSZCZY KAMPINOSKIEJ”; Kulon 21 (2016), 63-67 PL ISSN 1427-3098;
  5. Ceryngier P. 2015. ; “Ecology of dormancy in ladybird beetles (Coleoptera: Coccinellidae). ”; Acta Soc. Zool. Bohem. 79: 29-44.;
Ocena (2.8) Oceń: