Sikorki w Polsce - sikorka bogatka, modraszka, sosnówka, czubatka, czarnogłówka i sikora uboga

Jesień dla tych, którzy obrączkują ptaki niesie i dobre, i złe wieści. Dobre bo przybędzie ptaków, którym założą aluminiową ozdobę z numerkiem. Złe bo będą to sikory. Niejeden z nich miewał koszmary senne z modraszką lub bogatką w roli głównej. Pogryzione palce, zerwany naskórek wokół paznokci, a także rany aż do krwi. Ptaki te chociaż małe, to potrafią swoimi dziobami narobić wielkiej krzywdy, w końcu żeby móc rozerwać silnie zespoloną tkankę zwierzęcą, potrzeba do tego wielkiej siły.



Fot. Kacper KowalczykFot. Kacper Kowalczyk
  1. Sikoreczka na padlinie
  2. Sikorka bogatka
  3. Sikorka modraszka
  4. Sikorka sosnówka
  5. Sikorka czubatka
  6. Sikorka czarnogłówka i sikora uboga

Sikoreczka na padlinie


Sikorka bogatka, modraszka, sosnówka, czubatka, czarnogłówka i sikora uboga – sześć gatunków zaliczanych do sikor żyjących w naszym kraju regularnie w czasie jesiennych przelotów odwiedza nasze ogrody. Najczęściej są to podróżnicy, którzy koczują z miejsca na miejsce, tam gdzie więcej pokarmu. Najbardziej wartościowa dla nich jest tkanka zwierzęca, dlatego jeśli tylko mogą to zjadają owady, które w tym czasie także są bardzo tłuste, bo większość z nich szykuje się do przetrwania zimy. Gdy owady zapadną w sen zimowy, a warstwa opadłych na ziemię liści będzie na tyle gruba, by nie móc ich odkopać, wówczas szukają czegoś, co można zdobyć o wiele mniejszym kosztem energetycznym. Te małe sikoreczki, z czarnymi głowami, białymi policzkami, darzone ogromną sympatią, utożsamiane ze szczęściem oraz bogactwem odkrywają swoje (pozornie) mniej znane oblicze. Serwujemy im każdego roku słoninę – taki widok nas nie dziwi, natomiast sikora siedząca na kości wystającej z padłego jelenia bądź dzika już tak. Jeszcze bardziej zdziwienie ogarnia, gdy ta sama sikora zaczyna zjadać, to co wewnątrz padliny jest – łój, trochę mięsa, może fragmenty wątroby, ewentualnie larwy jakiś zimujących owadów. Szok? Niesłusznie. Skąd przecież pochodzi ta popularnie serwowana im słonina? A no ze zwierząt! Dlaczego widok zjadającej padlinę sikory nadal dziwi? Bo słoninę kupujemy w sklepie, jest „ładna”, biała, czysta, a w padlinie mamy krew, są kości i wiele innych odrażających elementów, a te nijak się mają do wizerunku sikory – kolorowej, szczęśliwej z bogatym brzuszkiem.
Bogatka, fot. Kacper Kowalczyk

Sikorka bogatka


Zachowanie:
Podczas ptasich przelotów sikory bogatki wędrują wespół z innymi osobnikami swojego gatunku, ale nie tylko. Mogą im towarzyszyć modraszki, sosnówki lub pokrzewki, muchołówki i wiele innych drobnych ptaków. Bogatki głównie przebywają w koronach drzew lub pośród żywopłotów, gdzie szukają tłustych larw bądź imago owadów. Przy tym są szybkie i zwinne, a jeśli im się przypatrzymy nieco dłużej, wówczas zauważymy z jaką dokładnością próbują wyłuskiwać to, co dla nich najbardziej smaczne.

Z wysokich pięter czy to lasu, czy parku dobiegają długie, przeciągnięte, piskliwe melodie – to głos kontaktowy, który jest bardzo podobny do odgłosów innych, małych gatunków. Kiedy głód przyciśnie, a w koronach drzew potencjalnie owadzie zakamarki staną się puste, wtedy bogatki schodzą na ziemię. W parkach czy ogrodach widzimy wówczas ptaki grzebiące w stertach liści wykorzystujące do tego i dzioby, i nogi. Rozrzucają liście na prawo i lewo, by tylko dokopać się do pokarmu. Gorzej jeśli wtopią…

Wygląd:
Wizerunek tego ptaka jednoznacznie kojarzy nam się z sikorami. Już od najmłodszych lat, w żłobkach, przedszkolach, szkołach nauczyciele mówiąc „sikora” mają na myśli ptaka z czarną głową, białymi policzkami, żółtym brzuchem podzielonym na dwie części przez czarny pasek w zależności od płci ptaka grubszy bądź cieńszy. Oczywiście pasek bardziej rzucający się w oczy jest domeną samców, natomiast samice nie mogą, a nawet nie muszą chwalić się taką ozdobą. Wierzch ciała oliwkowozielony, który przechodzi na pokrywy skrzydłowe I, II i III rzędu. Lotki są czarne z białym obrzeżeniem, natomiast sterówki wewnętrzne czarne a te najbardziej zewnętrzne białe. Nogi z kolei są ciemnoniebieskie. Osobniki młodociane, które jeszcze można spotkać jesienią – najczęściej są to ptaki z późnych lęgów – różnią się od osobników dorosłych mniej kontrastowym upierzeniem oraz bardziej matowym ubarwieniem piór.
Modraszka, fot. Kacper Kowalczyk

Sikorka modraszka


Zachowanie:
Sikorka modraszka praktycznie nie różni się od bogatki. Jedzą to samo, w taki sam sposób próbują jedzenie pozyskać, wędrują tymi samymi trasami, spotykają się w tych samych karmnikach. Z tą małą różnicą, że modraszki mają bardziej zawadiacki styl bycia. Są bardziej zadziorne względem innych ptaków korzystających ze stołówki.

Kiedy tylko jakiś inny ptak im przeszkodzi, one nie pozostają mu dłużne. Podnoszą piórka znajdujące się na czubku głowy i głośno przy tym krzyczą, jakby chciały udowodnić, że potrafią walczyć o swoje.

Wygląd:
Modraszka w odróżnieniu od bogatki ma bardzo dużo niebieskich elementów w swoim upierzeniu. Nie bez przyczyny została nazwana po polsku modraszką, a Brytyjczycy mówią o niej niebieska sikora. Zatem coś musi w tym być. Co dokładnie? Niebieska czapeczka na głowie. Niebieskie pokrywy skrzydłowe IIIgo rzędu, niebieskie lotki oraz niebieskie sterówki. Dużo tego, prawda? A no i bym zapomniał – niebieskie nogi! Wymiary ciała też ma mniejsze od bogatki. Zatem różnice między jedną a drugą niewątpliwie są. A z podobieństwami jak jest? Żółty brzuch przedzielony czarnym (ale nie tak grubym) paskiem, wierzch ciała wraz z pokrywami I i IIgo rzędu oliwkowozielone, na głowie białe policzki i czarny podbródek. Od potylicy do dzioba przez oko ciągnie się czarny pasek, którego zakończenie stanowi czarny dziób.
Sosnówka, fot. Kacper Kowalczyk

Sikorka sosnówka


Zachowanie:
Sikorka sosnówka chociaż jest sikorą, to ma o wiele bardziej powściągliwe zwyczaje od dwóch wcześniej opisanych gatunków. Bardzo rzadko schodzi z koron drzew. Najchętniej to całe życie by spędziła, patrząc na resztę świata z góry. Tam ma właściwy dla siebie pokarm oraz schronienie przed drapieżnikami.

Chociaż głównym składnikiem menu są owady, to nie pogardzi nasionami drzew iglastych. Nie bez przyczyny została nazwana sosnówką, bowiem większość jej życia toczy się w drzewach iglastych, a że sosna jest najbardziej rozpowszechnionym w Polsce iglakiem, to nie gdzie indziej jak w sosnach sosnówkę spotkamy najprędzej.

Wygląd:
Głowa sikorki sosnówki jest czarna z białymi policzkami oraz czarnym podbródkiem. Z tyłu głowy znajduje się biała plamka rozciągająca się od potylicy aż do czubka głowy. Wierzch szaroniebieski, a niekiedy nawet oliwkowozielony, zależy od tego jak pada nań słońce. Lotki wraz ze sterówkami czarno ubarwione, ale końcówki piór mogą mieć białą obwódkę, natomiast pokrywy skrzydłowe mają białe plamki tworzące w całości wąski, biały pasek. Brzuch ciemno szary, a sam ptak jest mniejszy od bogatki i modraszki, przez ornitologów uznawany za najmniejszą przedstawicielkę sikor.

Sikorka czubatka


Zachowanie:
Sikorki czubatki podobnie jak większość sikor uwielbiają przebywać wysoko w koronach drzew, jednak zdecydowanie częściej można je spotkać w sadach, ogrodach czy nawet chodzące po ziemi niż sosnówki, ale nie są aż tak spoufalone z ludźmi jak modraszki czy bogatki. Spora grupa naukowców uważa, że to jedyne sikory które nie wędrują, a jeśli już to robią to na zdecydowanie mniejsze dystanse aniżeli reszta przedstawicieli tego rodzaju.

Zmiana nastroju zwierzęcia także owocuje zmianami w wyglądzie ptaka. Otóż czubatka została nazwana tak, ponieważ na czubku głowy pióra układają się w charakterystyczny czubek, który w zależności od tego jaki ptak ma humor, może być bardziej lub mniej podniesiony. Każdy kto raz widział tę sikorę, był zachwycony jej wyglądem.

Wygląd:
Sikorka czubatka wygląda zdecydowanie inaczej od pozostałych ptaków z tej grupy. Sam fakt posiadania czubka stanowi ewenement. Poza tym głowa ptaka jest cała biała z czarną szachownicą na wspomnianym czubku oraz czarnym podgardlem i czerwonym okiem, od którego odchodzi czarny pasek w stronę potylicy tworzący wzór na kształt odwróconej litery „C”. Dodatkowo głowę od reszty ciała oddziela czarny pasek. Na tułowiu barwy oraz wzory są bardziej zachowawcze. Pierś biała łagodnie przechodząca w kremowy brzuch. Wierzch ciała, pokrywy skrzydłowe, lotki oraz sterówki są kremowo-brązowe. Nogi ciemnoróżowe, a czasami nawet przechodzące w fiolet.
Czarnogłówka, fot. Kacper Kowalczyk

Sikorka czarnogłówka i sikora uboga


Zachowanie:
Pod względem zachowania sikorka czarnogłówka oraz sikora uboga to ptaki, które niczym szczególnym się nie wyróżniają spośród innych sikor. Być może rzeczywiście trudniej je obserwować w śródmiejskich skwerach, parkach czy ogrodach, bowiem wolą trzymać się na uboczu z dala od ludzi, a poza tym są mniej pospolite od pozostałych gatunków.

Aby ptaki zobaczyć należy spoglądać wysoko w górę, przyłożyć lornetkę do oczu i wypatrywać pośród innej „ptasiej drobnicy”. Czasami przebywają w niższych partiach parków czy lasów. Wówczas swoją uwagę przykuwają sikory o cechach wskazujących na ten rodzaj, ale o zupełnie innym wyglądzie.

Wygląd:
Nie bez powodu sikory noszą swoją nazwę. Sikorkę czarnogłówkę charakteryzuje typowo czarna głowa, oczywiście tradycyjnie z białym policzkiem, czarnym podgardlem i czarną czapeczką ciągnącą się aż do potylicy. Sikora uboga również wygląda niemal identycznie. Czarna głowa, czarny podbródek, białe policzki. Bardziej dociekliwi zauważą jednak różnicę, kiedy będą mieli okazję obserwować osobniki dorosłe. U tych najlepiej widać różnicę między jednym a drugim gatunkiem. Należy dokładnie przyjrzeć się podbródkowi ptaka. Otóż sikora uboga ma podbródek przypominający trójkąt, którego czubek kończy się na dziobie, natomiast ramiona rozchodzą się na bok od niego. U czarnogłówki z kolei podbródek to malutki kwadracik nie sięgający do piersi. Poza tym oba ptaki są szaro-brązowe, mają jaśniejszy brzuch i ciemniejszy wierzch, przy czym większy kontrast między ubarwieniem brzucha oraz wierzchu ciała występuje u czarnogłówki.  
Ekologia.pl (Kacper Kowalczyk)

Bibliografia

  1. Andrzej G. Kruszewicz; “Ptaki w naszych ogrodach”; Wojewódzki Fundusz Ochrony i Gospodarki Wodnej w Białymstoku;
  2. Gill, Frank & Slikas, Beth & Sheldon, Frederick. (2009); “Phylogeny of titmice (Paridae): II. Species relationships based on sequences of the mitochondrial cytochrome-B gene. ”; The Auk. 122. 121-143. 10.1642/0004-8038(2005)122[0121:POTPIS]2.0.CO;2. ;
  3. Ulf S.Johansson, Jan Ekman, Rauri C.K.Bowiec, Peter Halvarsson, Jan I.Ohlson, Trevor D.Price, Per G.P.Ericson; “A complete multilocus species phylogeny of the tits and chickadees (Aves: Paridae)”; Molecular Phylogenetics and Evolution Volume 69, Issue 3, December 2013, Pages 852-860;
  4. Rafał Śniegocki; “Sikorkowy tutorial”; data dostępu: 2019-10-16
Ocena (4.0) Oceń: