Grzyby (Fungi juss) - stanowią
królestwo zaliczane do
domeny eukariontów (czasem uznawane również za
typ, podkrólestwo czy klasę). Grzyby występują we wszystkich
strefach klimatycznych i obecne są przede wszystkim na
lądach, nie brakuje jednak
gatunków żyjących w słonych i słodkich
wodach. Trudno oszacować dokładną liczbę wszystkich gatunków grzybów występujących na . Co
roku odkrywa się ponad tysiąc nowych. Do tej pory
sklasyfikowano około 100 tysięcy gatunków. Część z nich jest niewidoczna gołym okiem. W
Polsce występuje około 14 tys. grzybów
– nasz katalog (atlas) online
obejmuje wiele z nich.
Znaczenie grzybów w naturze
Grzyby odgrywają ważną rolę w
przyrodzie – zapewniają krążenie pierwiastków, uczestniczą w
procesach glebotwórczych, wzbogacają
glebę i stanowią
pokarm dla wielu gatunków zwierząt. Z niektórych grzybów można wytwarzać
antybiotyki, inne są
źródłami substancji wywołujących
choroby i zatrucia.
Ciało grzyba zbudowane jest z sieci strzępek, czyli rozgałęzionych
komórek, których ścianę wzmacnia
chityna – nierozpuszczalny w wodzie
węglowodan, wchodzący także w
skład pancerzy . Grzyby zaliczane są do
plechowców, a ich ciało, czyli grzybnia – nie jest podzielone na
tkanki i
organy. Strzępki tworzą jedynie nibytkankę. Część grzyba zwana
owocnikiem to
struktura, w której tworzą się
zarodnie z
zarodnikami. Owocniki są też jadalną częścią grzyba w przypadku gatunków jadalnych. Najwięcej gatunków grzybów to
organizmy wielokomórkowe, występują jednak grzyby jednokomórkowe, do których należą
drożdże.
Rozmnażanie i odżywianie grzybów
Grzyby
cechuje różnorodność w sposobach
rozmnażania się i
odżywiania. Większość z nich rozmnaża się zarówno
płciowo, jak i
bezpłciowo. Jeśli zaś idzie o odżywianie, część grzybów to
saprobionty (żywią się martwą
materią organiczną), inne to drapieżniki (wyspecjalizowane strzępki pozwalają im chwytać pokarm), a jeszcze inne to
symbionty (żyją w
symbiozie z
żywicielem) lub
pasożyty (pasożytują na żywicielu –
roślinie lub ). Biorąc to pod uwagę, grzyby są
organizmami cudzożywnymi.
Grzyby jadalne i niejadalne
Grzyby dzielą się na , i – nie są to oficjalne
taksony, ale podział funkcjonujący ze względu na zdatność grzybów do spożycia przez
ludzi. Wiele grzybów posiada cenione walory kulinarne, a nawet
wartości odżywcze (
grzyby shiitake,
trufle, wiele gatunków
borowików,
podgrzybków,
pieczarki,
czubajka kania,
mleczaj rydz, a nawet poszczególne gatunki
muchomorów uważanych w powszechnej opinii za wyłącznie trujące, itd.). Niektóre z nich – chociażby znane doskonale w Polsce pieczarki i
boczniaki – są specjalnie
hodowane, pozostałe występują dziko w
lasach i są zbierane przez grzyboznawców lub grzybiarzy-amatorów.
Kontrowersyjny podział grzybów
Podział na grzyby jadalne, niejadalne i
trujące (np. blaszkowate), których prezentacja jest dostępna w naszym katalogu online, nie obywa się bez kontrowersji i nieścisłości. Niektóre atlasy, a nawet formalne rozporządzenia prawne podają bowiem sprzeczne z innym źródłami informacje. Niekiedy grzyby z blaszkami, faktycznie jadalne, uznawane są za niejadalne lub wręcz trujące. Wiele sporów dotyczy również grzybów niejadalnych i trujących. Samodzielne zbieranie grzybów wymaga specjalistycznej i szczegółowej wiedzy o ich budowie czy zawartych substancjach, a także o odpowiedniej obróbce i sposobie spożywania. Bowiem w grzybach trujących obecne są substancje toksyczne, które mogą powodować
śmierć.
Grzyby blaszkowe – również mogą być jadalne
Choć przyjęło się – nie bez powodu zresztą – że grzyby blaszkowe są trujące, część z nich to jadalne okazy. Podczas wizyty w lesie i przeczesywania
ściółki grzybiarze często je omijają, ponieważ brakuje im wiedzy. W tej sytuacji wolą zrezygnować z zebrania danego osobnika, niż zaryzykować pomyłkę i włożyć do koszyka niezdatne do spożycia, a nawet groźne dla organizmu grzyby trujące podobne do jadalnych.
Wśród gatunków nadających się do zastosowań kulinarnych można wymienić te, które mają kapelusz z blaszkami pod spodem. Jedną z nich jest popularna
kurka, właściwie zwana pieprznikiem, powszechnie doceniana za właściwości smakowe i szerokie możliwości wykorzystania w kuchni. Inny grzyb blaszkowy jadalny to
opieńka miodowa, która doskonale nadaje się do marynat i kiszonek. W tej kategorii znajdują się także takie odmiany jak m.in.
gąska zielonka,
pieczarka bulwiasta czy kania.
Grzyby - pytania i odpowiedzi
Jakie są największe grzyby w Polsce?15 g – tyle ważył odnaleziony w 1977 r. w Piotrkowicach
siedzuń sosnowy, który jest uznawany do dzisiaj za najbardziej dorodny okaz, jaki udało się kiedykolwiek zebrać w naszym kraju.
Jak rozpoznać gatunki nie nadające się do spożycia?Grzyb trujący często występuje z gąbką i blaszką pod kapeluszem, choć zdarzają się też odmiany nadające się do zastosowań kulinarnych, które mają te elementy.
Gdzie i kiedy można liczyć na największe zbiory?Większość gatunków rośnie w lesie, a aktualne występowanie grzybów jest najbardziej intensywne we i .