drewno
Drewno — Drewno, ksylem – to tkanka przewodząca roślin naczyniowych, odpowiedzialna za rozprowadzanie w roślinie wody i soli mineralnych; pełniąca dodatkowo funkcję magazynującą i wzmacniającą. Drewno to także surowiec uzyskiwany ze ściętych drzew, który w wyniku obróbki formowany jest w różne sortymenty (rodzaje drewna spełniającego odpowiednie normy jakościowe, o określonych wymiarach i przeznaczeniu).
Drewno jako tkanka roślinna
Drewno jest tkanką niejednorodną, w której skład wchodzą:
- cewki (tracheidy) – wydłużone, wrzecionowate, martwe komórki o silnie zdrewniałych ścianach komórkowych, z charakterystycznymi ściankami poprzecznymi; w ścianach bocznych znajdują się jamki, których funkcją jest przewodzenie wody pomiędzy cewkami; pełnią funkcję przewodzącą i wzmacniającą;
- naczynia (tracheje) – systemy długich rur, na który składają się ułożone w szereg martwe komórki o zdrewniałych ścianach komórkowych (człony naczyń); ściany poprzeczne naczyń są perforowane; wtórna ściana naczyń może być wzmacniana zgrubieniami w formie pierścieni, spirali, siatki lub mieć zwartą budowę z jamkami (naczynia jamkowane); naczynia pełnią funkcję przewodzącą i wzmacniającą;
- włókna drzewne – wydłużone komórki o zdrewniałych ścianach komórkowych i wąskiej średnicy; rozmieszczone pojedynczo lub w grupach pomiędzy innymi komórkami; pełnią funkcję wzmacniającą i spichrzową;
- miękisz drzewny – pasma żywych komórek miękiszowych rozmieszczonych pomiędzy innymi elementami drewna; pełni funkcję spichrzową oraz zapewnia łączność drewna z innymi tkankami;
- przewody żywiczne – kanały otoczone komórkami żywicorodnymi; zwykle tworzą system połączonych ze sobą pionowych i poziomych kanałów, do światła których wydzielana jest żywica
- rurki mleczne (przewody mleczne) – zbudowane z pojedynczych komórek lub systemu połączonych komórek zawierających sok mleczny; występują u paproci, roślin jednoliściennych i dwuliściennych oraz drzew szpilkowych;
- promienie drzewne (promienie rdzeniowe) – zespoły komórek miękiszowych rozmieszczonych promieniście w drewnie; ich funkcją jest magazynowanie i przewodzenie asymilatów pomiędzy łykiem a drewnem.
Drewno w zależności od pochodzenia dzieli się na:
- drewno pierwotne (protoksylem) –wytwór merystemu wierzchołkowego; w skład protoksylemu wchodzą cewki i naczynia o małych średnicach i ścianie komórkowej ze zgrubieniami w formie spirali lub pierścieni oraz duża ilość tkanki miękiszowej;
- drewno wtórne (metaksylem) – wytwór merystemu wtórnego (miazgi, kambium
Budowa anatomiczna drewna
Drewno drzew iglastych składa się z rozmieszczonych promieniście cewek, nielicznych komórek miękiszu osiowego położonych w pobliżu kanałów żywicznych oraz wąskich promieni rdzeniowych. Warstwa drewna wczesnego składa się z cienkościennych cewek o dużym świetle z jamkami lejkowatymi w ścianach poprzecznych, których funkcją jest przewodzenie wody. Warstwa drewna późnego zbudowana jest ze spłaszczonych cewek o małym świetle, posiadających silnie zgrubiałe ściany, pełniących funkcję wzmacniającą. Pomiędzy warstwą drewna wczesnego a warstwą drewna późnego powstają słoje przyrostu rocznego. W drewnie wielu drzew iglastych występują przewody żywiczne.
Drewno drzew liściastych zbudowane jest głównie z naczyń; ponadto występują w nim cewki, włókna, miękisz promieni drzewnych oraz miękisz osiowy. Cewki i naczynia drewna wczesnego są cienkościenne i mają większą średnicę od elementów przewodzących drewna późnego. Drewno wczesne cechuje się ponadto mniejszą ilością włókien drzewnych w porównaniu z drewnem późnym. W drewnie drzew liściastych występują słoje przyrostu rocznego. W zależności od rozmieszczenia naczyń wyróżnia się drewno rozpierzchłonaczyniowe z naczyniami rozmieszczonymi równomiernie na całej powierzchni słoja, bez wyraźnego podziału na drewno wczesne i późne; oraz drewno pierścieniowo-naczyniowe z wyraźnym podziałem na drewno wczesne i późne, z naczyniami w drewnie wczesnym i cewkami włóknistymi i włóknami drzewnymi w drewnie późnym.
Przewodzenie wody oraz magazynowanie asymilatów odbywa się przeważnie w zewnętrznych warstwach drewna powstałych pod koniec sezonu wegetacyjnego – w drewnie miękkim (bielu). Starsze warstwy drewna (twardziel) pełnią funkcje mechaniczne.
Drewno jako surowiec
Drewno jest surowcem używanym m.in. w budownictwie, stolarstwie, meblarstwie, produkcji przedmiotów codziennego użytku oraz jako materiał opałowy. Jest materiałem niejednorodnym, o porowatej strukturze i systemie przestrzeni kapilarnych. Składa się głównie z celulozy, hemicelulozy, ligniny, a także żywic, wosków, tłuszczów, barwników, garbników, alkaloidów oraz substancji mineralnych. Cechuje się dużą łatwością obróbki, małą przewodnością cieplną i elektryczną a także dużą odpornością na działanie związków chemicznych. Do właściwości niepożądanych zalicza się dużą higroskopijność drewna, małą trwałość, pęcznienie i kurczenie się drewna oraz pękanie podczas wysychania.
Zastosowanie drewna zależy od jego właściwości mechanicznych (odporności na działanie czynników zewnętrznych), które warunkowane są jego gęstością, wilgotnością, udziałem drewna wczesnego i późnego oraz obecnością wad drewna (np. sęków, skrętu włókien, pęknięć). Do najważniejszych właściwości mechanicznych zalicza się wytrzymałość na ściskanie, rozciąganie i zginanie statyczne, wytrzymałość na zmęczenie, twardość, łupliwość oraz ścieralność.
