gołoledź

Gołoledź — Gołoledź – zjawisko gwałtownego zamarzania spadających przechłodzonych kropli deszczu, mżawki lub mgły przy zetknięciu się z bardzo wyziębionym podłożem (poniżej temperatury 0°C); w wyniku czego powstaje gładka, równa i przezroczysta pokrywa lodowa.

Przyczyny zjawiska

Gołoledź pojawia się najczęściej w wyniku nadejścia ocieplenia po okresie z mroźnymi temperaturami i dużymi spadkami temperatury w ciągu nocy. Ciepły front niesie z sobą opady deszczu lub mżawki, które zamarzają po opadnięciu na silnie wychłodzone podłoże. Do zjawiska gołoledzi może również dojść wskutek marznących opadów deszczu, mżawki lub opadającej mgły, które z zetknięciu z podłożem tworzą pokrywę lodową w postaci gładkiej i przezroczystej tafli. Gołoledź może także powstawać pod warstwą świeżego śniegu, a także w wyniku topnienia części pokrywy śnieżnej w ciągu dnia i ponownego jej zamarzania w ciągu nocy. Zjawisko to najłatwiej zauważyć nad ranem na nasłonecznionej powierzchni drogi, która błyszczy się w promieniach wschodzącego słońca.

Gołoledź na drogach

Gołoledź często określa się mianem „czarnego lodu”, zwłaszcza gdy tworzy się na stosunkowo suchej lub wilgotnej asfaltowej nawierzchni dróg. Niewielka ilość kryształków lodu lub śniegu w pobliżu powstałej przezroczystej i cienkiej pokrywy lodowej sprawia, że oblodzenie jest niewidoczne na pierwszy rzut oka – droga wydaje się być sucha i „czarna”. Stwarza to niebezpieczeństwo dla użytkowników ruchu drogowego, zarówno pieszych jak i zmotoryzowanych. Przyczyną wypadków komunikacyjnych, związanych ze zjawiskiem gołoledzi, jest zmniejszenie współczynnika tarcia opon o nawierzchnię, co skutkuje znacznym wydłużeniem drogi hamowania samochodu.

Gołoledź na drodze, fot. shutterstock

Gołoledź bardzo często występuje na drogach, w pobliżu których znajdują się częściowo lub całkowicie zamarznięte zbiorniki wodne (stawy, rzeki, kanały melioracyjne). Po ciepłym dniu para znad tych zbiorników skrapla się i zamarza na nawierzchni. Najczęściej oblodzenie pojawia się nad ranem, ale może wystąpić także tuż po zachodzie słońca. Zjawisko to występuje także z większą częstotliwością w zacienionych miejscach, takich jak aleje z obsadzonymi po obu stronach drzewami, tunele, drogi pod mostami i wiaduktami; a także na mniej uczęszczanych szlakach komunikacyjnych.

Na drogach do gołoledzi dochodzi nie tylko w temperaturze w okolicach 0°C, ale przy dużo niższych temperaturach (poniżej 18°C). „Czarny lód” tworzy się w tym przypadku w wyniku skraplania się wilgoci zawartej w gazach wydechowych na nawierzchni drogi.

Gołoledź na mostach i wiaduktach

Gołoledź pojawia się szczególnie często na mostach, wiaduktach, oraz przejazdach nad niewielkimi ciekami wodnymi (np. nad kanałami melioracyjnymi). Związane jest to z cyrkulacją powietrza zarówno nad, jak i pod powierzchnią jezdni. Szybszy spadek temperatury w pobliżu tych miejsc wpływa na szybsze obniżanie się temperatury nawierzchni drogi, co skutkuje szybszym jej oblodzeniem.

Gołoledź na drodze jest niebezpieczna, może przyczyniać się do wypadków komunikacyjnych, fot. shutterstock

Gołoledź na zbiornikach wodnych

Zjawisko gołoledzi występuje również na zbiornikach wody słodkiej lub słonej wraz ze spadkiem temperatury poniżej 0°C i przy stosunkowo bezwietrznej pogodzie (np. w warunkach wysokiego ciśnienia atmosferycznego). Przy odpowiednio dużej głębokości danego zbiornika, powstała cienka i przezroczysta tafla lodu wydaje się być ciemna – prześwituje przez nią kolor wody – stąd nazwa „czarny lód”.

Pokrywa lodowa może także powstawać przez rozpryskiwanie się fal morskich i zamarzanie pary wodnej po zetknięciu się z nadbudówką statku lub łodzi przy odpowiednio niskiej temperaturze. Zwiększająca się masa lodu powoduje stopniowe zwiększanie się masy jednostki pływającej i może doprowadzić nawet do jej wywrócenia. Ponadto, oblodzenie może zakłócać prawidłowe działanie urządzeń nawigacyjnych na pokładzie.

Gołoledź w górach

Zjawisko gołoledzi występuje także na obszarach górskich cechujących się dużą zmiennością warunków pogodowych – dużymi wahaniami temperatur, częstszymi niż na nizinach opadami, występowaniem silnych wiatrów (powodujących w zimie topnienie śniegu) oraz występowaniem częstych mgieł i zachmurzenia. „Czarny lód” szybko tworzy się na powierzchniach skalnych na dużych wysokościach. Oblodzenie szlaków górskich, a także pokrywa lodowa przykryta warstwą świeżego śniegu, są bardzo niebezpieczne dla turystów oraz wspinaczy.

Gołoledź na chodniku, fot. shutterstock

Sposoby zapobiegania gołoledzi

Przeciwdziałanie gołoledzi sprowadza się głównie do pokrywania nawierzchni dróg oraz chodników warstwą soli lub jej wodnych roztworów. Substancją najczęściej stosowaną jest chlorek sodu (NaCl). Temperatura zamarzania wodnego roztworu soli jest niższa niż 0°C, więc po wymieszaniu z zalegającymi na drodze śniegiem lub lodem, prowadzi do ich topnienia. Stosowanie chlorku sodu do zwalczania oblodzenia jest skuteczne do temperatury ok. -18°C.

W niższych temperaturach stosuje się inne związki, jak chlorek magnezu (MgCl₂) lub chlorek wapnia (CaCl₂). Substancje te wykazują właściwości higroskopijne – chłoną wilgoć z powietrza. Podczas procesu wytwarzane jest ciepło, co skutkuje topnieniem śniegu lub lodu, które po roztopieniu nie zamarzają ponownie i są łatwe do usunięcia. Związki te są nieszkodliwe dla roślin i zwierząt, nie niszczą nawierzchni drogowej oraz obuwia, nie powodują korozji samochodów.