SUKCESJA PIERWOTNA. Definicja pojęcia - sukcesja pierwotna
Ekologia.pl Wiedza Encyklopedia sukcesja pierwotna
Definicja pojęcia:

sukcesja pierwotna

Sukcesja pierwotna — Sukcesja pierwotnaproces, w którym gatunki pionierskie kolonizują niezasiedlony dotąd obszar. Prowadzi do wykształcenia się nowej, odrębnej i złożonej biocenozy oraz biotopu.
 
Sukcesja pierwotna jest rodzajem sukcesji ekologicznej, a więc wieloetapowym, kierunkowym procesem, w czasie którego dochodzi do stopniowych zmian w składzie gatunkowym i w warunkach biotycznych danego ekosystemu. Sukcesja pierwotna jest długotrwała, obejmuje etap pośredni i dąży do klimaksu, czyli osiągnięcia ustabilizowanego i zrównoważonego stadium. W początkowych etapach sukcesji relacje między czynnikami tworzącymi nowe środowisko są mało skomplikowane. Z czasem wchodzą na wyższe etapy złożoności – dzieje się to w toku różnicowania gatunkowego i tworzenia nowych relacji międzygatunkowych.

Sukcesja pierwotna jest bardzo powolna, ponieważ rozpoczyna się na terenach dziewiczych, dotychczas nie zmienianych przez obecność i działalność organizmów. Są to przeważnie tereny niekorzystne dla rozwoju życia, np. nagie skały, obszary pustynne czy wydmy.

Mchy, porosty i grzyby to pierwsze po bakteriach formy życia, które zasiedlają nowe środowisko. By K.PORNCHAI [CC BY-SA 4.0], from Wikimedia Commons

Sukcesja pierwotna zachodzi etapowo i dzieli się na stadia zwane stadiami seralnymi (od serii sukcesyjnych). Wszystkie etapy seralne można podzielić na dwie fazy. Pierwszą jest faza zespołu otwartego, w której to na nowym, dziewiczym obszarze zaczynają pojawiać się gatunki pionierskie. Są to organizmy o niewielkich wymaganiach środowiskowych, żyjące stosunkowo krótko i z czasem wypierane przez bardziej złożone organizmy. W fazie tej stopniowo zmienia się skład gatunkowy, ale wciąż jest jeszcze wiele wolnej przestrzeni. Różne gatunki zasiedlają ją powoli, nie ma jeszcze mowy o konkurencji między nimi. Druga faza to tzw. faza zespołu zamkniętego i następuje ona w momencie, gdy o przestrzeń i inne czynniki środowiskowe zaczynają konkurować gatunki mające podobne potrzeby. Skład gatunkowy dostosowuje się do panujących warunków środowiskowych i wytwarzają się bardziej złożone relacje pokarmowe. Pierwsza z faz zachodzi stosunkowo szybko, natomiast druga to proces powolniejszy – kształtowanie się ustabilizowanej struktury ekosystemu wymaga czasu.
 


Etapy sukcesji pierwotnej:

  • stadium przedsukcesyjne – biotop jest w stanie dziewiczym. Zaczynają pojawiać się bakterie, a w dalszej kolejności porosty, grzyby i mszaki;
  • stadium migracyjne – mamy do czynienia z ekosystemem pionierskim, który zasiedlany jest przez organizmy pionierskie. Stopniowo staje się ona bardzie złożony i zróżnicowany gatunkowo;
  • stadium kolonizacji (zasiedlające) – nowe organizmy zajmują miejsce na wolnych przestrzeniach ekosystemu, dochodzi do wzrostu ich populacji
  • stadium współzawodnictwa (konkurencji) – kolejne gatunki konkurują ze sobą o miejsce i dostęp do życiodajnych czynników. Jest to stan, z którego blisko już do osiągnięcia równowagi
  • stadium stabilizacji – osiągnięcie klimaksu.

Klimaks jest to stan, do którego prowadzą przekształcenia ekosystemu wynikające z zachodzenia sukcesji. Charakteryzuje się on rozwiniętymi i ustabilizowanymi związkami pomiędzy poszczególnymi populacjami tworzącymi ekosystem. Wiąże się także z wysokim stanem biomasy oraz różnorodnością gatunkową.


Przykład sukcesji pierwotnej, zachodzącej na nagich skałach

Początkowo na nagiej skale osiedlają się najprostsze organizmy, czyli porosty. Porosty wytwarzają tzw. kwasy porostowe, które zaczynają przekształcać skałę – żłobić ją i kruszyć. Tak przygotowana powierzchnia jest odpowiednia dla rozwoju nowych organizmów wątrobowców i mchów, które są w stanie zatrzymywać spadającą na skałę wodę deszczową. Dostęp do wody do ważny czynnik, dzięki któremu powstający ekosystem może przejść w kolejne fazy rozwoju. Na skale zaczynają się bowiem gromadzić szczątki organiczne wymieszane z drobnymi odłamkami skalnymi. Tworzą się w ten sposób warunki sprzyjające przyjęciu się traw oraz turzyc. Trawy zaczynają produkować większe ilości biomasy – materia organiczna zwiększa się, co daje dobre podłoże do dalszych przekształceń. Nowe rośliny mają też bardziej rozwinięty i wrastający głębiej system korzeniowy. Dzięki temu mogą rozwinąć się bardziej wymagające gatunki, na przykład krzewy. Z czasem w miejscu do tej pory nieprzekształconym mogą powstać zarośla, a nich rozwinie się las.

Wydmy, pustynie, hałdy i nagie skały to najczęstsze miejsca zapoczątkowywania się sukcesji pierwotnej. unsplash-logoÅsmund Gimre

Rola sukcesji pierwotnej w przyrodzie

Tworzenie się środowiska życia na obszarach dotąd dziewiczych ma duże znaczenie dla środowiska przyrodniczego, jak i dla gospodarki człowieka. Dzięki sukcesji pierwotnej  przekształcają się obszary rekultywacji terenów poprzemysłowych, np. hałdy, a także wydmy nadmorskie, zbocza górskie czy stoki wulkanów pokryte pyłem wulkanicznym. W wyniku tego powstaje gleba na obszarach dotychczas jej pozbawionych – rozwija się roślinność, wzrasta bioróżnorodność oraz produktywność i biomasa, korzystnie przekształca się krajobraz.

Każda biocenoza dąży do klimaksu, który jest końcowym etapem sukcesji – jest to stan równowagi i wysokiej bioróżnorodności. unsplash-logoAles Krivec
Indeks nazw
Szukaj lub wybierz według alfabetu
A B C D E F G H I J K L Ł M N O P Q R S Ś T U V W X Y Z Ź Ż
Organizacje ekologiczne
Polski Klub Ekologiczny
Znaki ekologiczne
Whole Trade Guarantee
Whole Trade Guarantee
Subscribe
Powiadom o
0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments