(Insecta), szeroko rozprzestrzeniony na całej kuli ziemskiej.
, z wyjątkiem Antarktydy, Grenlandii, niektórych wysp arktycznych i lodowców wysokogórskich. Największe bogactwo
równikowych.
Rząd liczy ok. 400 tysięcy opisanych gatunków, jednak szacuje się, że ich liczba może sięgać nawet 1,5 miliona. W
występuje ok. 7 tysięcy gatunków chrząszczy.
Wielożerne (Polyphaga)
- większość gatunków chrząszczy, głównie lądowych, nieliczne gatunki wodne;
- biodra tylnych odnóży nie sięgają do tylnej krawędzi sternitu I segmentu odwłoka i są ruchome;
- odżywiają się różnorodnym pokarmem;
- zróżnicowane wymiary ciała (0,3 – 155 mm);
- np. kusakowate (Staphylinidae), żukowate (Scarabeidae), jelonkowate (Lucanidae), świetlikowate (Lampyridae), biedronkowate (Coccinellidae), kózkowate (Cerambycidae).
Archostemata
- ok. 40 gatunków żyjących współcześnie i wiele gatunków wymarłych;
- najbardziej prymitywny pod względem budowy podrząd chrząszczy;
- końce tylnych skrzydeł spiralnie skręcone podczas spoczynku;
- biodra tylnych odnóży ruchome, czułki nitkowate lub paciorkowate.
Myxophaga
- ok. 100 gatunków niewielkich chrząszczy, występujących w siedliskach podmokłych;
- odżywiają się głównie glonami i sinicami;
- posiadają długie orzęsione skrzydła oraz buławkowate czułki.
Budowa i tryb życiaChrząszcze są rzędem o dużym zróżnicowaniu
morfologicznym i trybie
życia. Owady te są bardzo zróżnicowane pod względem kształtu ciała – niektóre są długie i wąskie, inne owalne i spłaszczone. Chrząszcze wodne
charakteryzują się opływowym kształtem ciała. Są przystosowane do pobierania różnego rodzaju poakrmu – istnieją gatunki
roślinożerne,
drapieżne, żywiące się martwymi lub rozkładającymi się szczątkami innych (
saprofagi), w tym
żerujące na
odchodach (
koprofagi) oraz na martwych zwierzętach (
nekrofagi).
Najmniejszym gatunkiem rzędu jest chrząszcz Scydosella musawasensis z rodziny piórkoskrzydłych (Ptiliidae) o długości ciała ok. 325 µm, największym gatunkiem jest herkules (Dynastes hercules) o długości 18 cm. Najcięższym gatunkiem jest goliat, zarówno w
stadium larwalnym i jako owad dorosły (samiec), osiągający odpowiednio
masę 115 g przy 11,5 cm długości i 70 – 100 g przy długości 11 cm.
Nazwa rzędu – tęgopokrywe (Coleoptera) – odnosi się przedniej pary skrzydeł, przekształconych w grube pokrywy i osłaniających tylną parę błoniastych skrzydeł, służących do
lotu.
Cechą charakterystyczną chrząszczy jest aparat gębowy typu gryzącego, składający się z wargi górnej, dobrze rozwiniętych żuwaczek, żuchwy oraz wargi dolnej.
Chrząszcze mają dobrze wyksztalcene
oczy złożone, złożonych z wielkiej ilości ommatidiów. Czułki mają różne kształty, posiadają różną liczbę członów. Głowa i tułów niektórych gatunków są opatrzone w duże wyrostki, np. u rohatyńca nosorożca czy jelonka rogacza.
Budowa odnóży rozmaitych gatunków chrząszczy jest odzwierciedleniem ich trybu życia – trzyszcze i biegacze posiadają długie odnóża, odnóża skarabeusze wyposażone są w kolce do kopania, odnóża chrząszczy wodnych mają wiosłowaty kształt, co umożliwia poruszanie się w wodzie.
Cykl życiowyChrząszcze mają zróżnicowane i złożone cykle
rozwojowe. Są owadami holometabolicznymi – przechodzą przeobrażenie zupełne. Z zapłodnionego jaja rozwija się larwa (pędrak), które przekształca się w
poczwarkę, a ta następnie w formę ostateczną, czyli
imago.
Znaczenie Większość chrząszczy pełni ważną rolę w obiegu
materii organicznej – rozkładają martwą materię
roślinną i zwierzęcą, stanowią ważne ogniwo w
łańcuchach pokarmowych. Wiele gatunków chrząszczy drapieżnych pełni ważną rolę w zwalczaniu
szkodników roślin uprawnych (np. biedronka odżywiająca się
mszycami). Chrząszcze z
rodziny biegaczowatych (Carabidae) są
naturalnymi wrogami wielu szkodliwych owadów – żywią się
jajami much i gąsienicami.
Niektóre chrząszcze z rodziny
stonkowatych (Chrysomelidae), ograniczają rozprzestrzenianie się
chwastów, poprzez zjadanie ich
nasion, dzięki czemu niekonieczne jest używanie
herbicydów.
Część gatunków służy jako pokarm dla wielu gatunków zwierząt
hodowanych w
terrariach, a także jako pokarm dla
ludzi, np. larwa
mącznika młynarka (Tenebrio molitor).
Wiele gatunków chrząszczy jest również szkodnikami roślin uprawnych, np.
ryjkowcowate (Curculionidae), strąkowcowate (Bruchidae), rozwijające się w nasionach roślin motylkowych, tutkarzowate (Attelabidae), których larwy żyją w zwiniętych
liściach drzew i
krzewów owocowych oraz w
owocach.
Chrząszcze z rodziny kornikowatych (Scotylidae) są szkodnikami lasów – larwy żyją w chodnikach pod korą drzew.
Wiele gatunków chrząszczy jest szkodnikami – mącznik młynarek jest szkodnikiem niewłaściwie przechowywanego
zboża, mąki, a także otrębów, sucharów i innych produktów zbożowych; larwy chrząszczy z rodziny skórnikowatych (Dermestidae) odżywiają się wędlinami oraz
serami.