Ptaki (Aves)

Ptaki (Aves) – stałocieplne zwierzęta z podtypu kręgowców, zdolne do latania dzięki odpowiednio przekształconym kończynom pokrytym piórami. Na świecie istnieje około 10 tysięcy gatunków ptaków, żyjących w różnych strefach klimatycznych i warunkach środowiskowych. Ptaki zasiedlają wszystkie typy ekosystemów na Ziemi i zamieszkują wszystkie kontynenty. Liczne gatunki migrują w poszukiwaniu pożywienia, lepszych warunków rozrodczych i klimatycznych. Najmniejszym gatunkiem ptaka jest kilkucentymetrowy koliberek hawański, największym struś, sięgający około 2,7 m. Działem zoologii skupiającym się na ptakach jest ornitologia. Wiele ptaków pełni funkcje użytkowe, głównie w kontekście stanowienia pokarmu dla człowieka. Część z nich, np. papugi, stały się zwierzętami domowymi. Człowiek od zarania dziejów miał zresztą bliski kontakt z ptakami.

Ptaki – zdolność latania
Ptaki wykształciły wiele charakterystycznych cech pozwalających im przetrwać w środowisku powietrznym. Są to przede wszystkim przekształcone w skrzydła i pokryte piórami kończyny górne. Skrzydła i pióra umożliwiają ptakom latanie, co służy zdobywaniu pożywienia, sprawnemu i szybkiemu poruszaniu się po zamieszkiwanym terenie czy umożliwia ucieczkę w warunkach zagrożenia.

Latanie umożliwia ptakom lekki, ale mocny szkielet. We wnętrzu ich kości znajdują się tzw. jamy pneumatyczne, które wypełnia powietrze. W ten sposób zbudowana jest większość ptasich kości, nie licząc czaszki, dłoni, przedramienia i miednicy. Jamy pneumatyczne w kościach połączone są z układem oddechowym. Dodatkowo ptaki bardzo szybko trawią pokarm, co również ma znaczenie z punktu widzenia ich przystosowania do lotu. Pokarm nie zalega w żołądku, dzięki czemu nie stanowi niepożądanego obciążenia.

Niektóre z ptaków na drodze ewolucji utraciły zdolność latania. Są to m.in. struś, pingwin, kiwi – mówimy o nich, że stały się wtórnie nielotne.


Budowa ciała
  • dziób ptaka jest ostry, mocny i rogowy, pozbawiony zębów,
  • głębokie oczodoły,
  • elastyczny odcinek szyjny i zróżnicowana liczba kręgów,
  • odcinek lędźwiowy połączony z miednicą (synsakrum),
  • spłaszczone żebra,
  • mostek wyposażony w grzebień,
  • kończyny przednie przekształcone w skrzydła,
  • czterodziałowe serce.

Ptak jako stworzenie społeczne
Ptaki opiekują się swoim młodym potomstwem, ochraniają je i zdobywają dla niego pożywienie. Żyją wraz z innymi przedstawicielami gatunku, bronią razem swojego terytorium, chronią je przed drapieżnikami, biorą udział we wspólnych polowaniach czy w odstraszaniu przeciwnika. Porozumiewają się między sobą za pomocą śpiewu oraz sygnałów dźwiękowych i wizualnych.

Rozmnażanie ptaków
Ptaki są jajorodne. Samice składają jaja przez kloakę, narząd służący również do wydalania i kopulacji. Jaja zazwyczaj wysiadywane w gnieździe, w którym młode pisklęta pozostają jeszcze przez jakiś czas po wykluciu. Ptaki charakteryzuje długi okres opieki nad potomstwem. Dorosłe osobniki łączą się w pary sezonowo, bywa jednak, że niektóre pary pozostają ze sobą przez kilka lat.

Odżywianie się ptaków
W zależności od zamieszkiwanego środowiska i przystosowania, ptaki mogą odżywiać się owadami, owocami, małymi ssakami, padliną lub nektarem (pełnią istotną funkcję w zapylaniu roślin). Niektóre gatunki zdobywają pożywienie poprzez kleptoparazytyzm.

Charakterystyczne dla ptaków jest posiadanie wola, w którym magazynują pokarm, a także mięśniowego żołądka, gdzie połknięte kamienie rozcierają pożywienie (zastępując tym samym zęby).

Funkcje piór u ptaków
  • umożliwiają latanie,
  • służą do celów godowych i komunikacyjnych,
  • zapewniają izolację i umożliwiają termoregulację,
  • stosowane jako kamuflaż.


Ptaki a nietoperze
Ptaki oraz nietoperze są jedynymi zdolnymi do aktywnego latania kręgowcami. Nietoperze należą jednak do ssaków. Odróżnia je od ptaków nie tylko brak upierzenia, ale przede wszystkim sposób rozmnażania i rozrodu.

Klasyfikacja ptaków
Najstarszym ptakiem jest Archaeopteryx. Współcześnie żyjące ptaki (ptaki nowoczesne) zgrupowane są w w następujące rzędy:
Indeks nazw polskich - gromada Ptaki
A B C D E F G H I J K L Ł M N O Q P R S Ś T U V W X Y Z Ż Ź