By Gerhard Wonisch (Own work (Original text: Eigenaufnahme)) [Public domain], via Wikimedia Commons
Szczeżuja wielka zamieszkuje północną Eurazję. Zasięg występowania tego gatunku rozciąga się od Półwyspu Iberyjskiego i Wysp Brytyjskich na zachodzie po Kamczatkę na wschodzie. W wielu miejscach znacznie spada jej liczebność i staje się rzadka. Wykształca różne formy, w zależności od środowiska w którym żyje.
Szczeżuja wielka ma ciało zbudowane z worka trzewiowego i nogi, okryte muszlą. Muszla jest wydłużona, cienkościenna, składa się z dwóch połówek. Barwa muszli od żółtej do zielonkawobrązowej. Wnętrze muszli jest gładkie, białawe lub perłowe. Zamek bez ząbków. Tylna część ciała ma stępiony kształt. Skrzydełko jest małe. Muszla u młodych osobników jest płaska, z wiekiem staje się wypukła.
Biologia
Szczeżuja wielka zamieszkuje wyłącznie dobrze natlenione i czyste wody - jest wskaźnikiem zanieczyszczenia wód. Zamieszkuje głównie wody stojące: jeziora, zbiorniki na torfowiskach, stawy lub rzadziej wody wolno płynące: spokojne rzeki, kanały melioracyjne oraz zbiorniki zaporowe. Jest organizmem rozdzielnopłciowym, może u niej występować także hermafrodytyzm. Do rozrodu przystępuje w lecie. W tym czasie plemniki uwalniane są przez syfon do wody, a jaja wędrują do płatów zewnętrznych skrzeli. Larwy rozwijają się w płatach zewnętrznych skrzeli samic, pozostając tam do następnego roku. W marcu larwy uwalniane są do wody. Larwa zwana glochidium prowadzi pasożytniczy tryb życia, żerując na rybach. Przyczepia się do płetw, skóry bądź skrzeli, gdzie następnie w wytworzonej cyście przebywa do kilku tygodni. Dojrzałość płciową osiąga między drugim a trzecim rokiem życia. Żyje do kilkudziesięciu lat. W naszym kraju, mimo iż dawniej była gatunkiem pospolitym to obecnie jest rzadko spotykana. Do spadku jej liczebności głównie przyczynia się chemizacja rolnictwa. W Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt figuruje jako gatunek zagrożony wymarciem (kategoria EN). Według IUCN ma status zagrożenia najmniejszej troski (kategoria LC). Pożywienie czerpie poprzez odfiltrowywanie z wody substancji organicznych.
By Gerhard Wonisch (Own work (Original text: Eigenaufnahme)) [Public domain], via Wikimedia Commons