Brązowy tłuszcz – właściwości, działanie i rola brązowego tłuszczu w organizmie człowieka

Jednym z najbardziej zaskakujących pomysłów na odchudzanie jest teoria, aby tłuszcz zwalczać… tłuszczem. W czym tkwi haczyk? W barwie tkanki tłuszczowej, która okazuje się mieć kluczowe znaczenie nie tylko dla zdrowej wagi ciała, ale także sprawnego funkcjonowania organizmu. Podczas gdy nielubiane wałeczki na brzuchu zbudowane są z białego tłuszczu, brązowy tłuszcz okazuje się być izolacją, której naprawdę warto mieć jak najwięcej.

1. Rodzaje tłuszczu
2. Po co nam brązowy tłuszcz?
3. W jaki sposób brązowy tłuszcz wspomaga odchudzanie?
4. Inne korzyści wynikające z aktywacji brązowego tłuszczu
5. Jak możesz aktywować swój brązowy tłuszcz?

Tkanka tłuszczowa jest człowiekowi potrzebna, gdyż pełni ważne funkcje ochronne. Problem pojawia się, gdy zaczynamy gromadzić jej zbyt dużo. Nadwaga i otyłość wynikające z kumulacji komórek tłuszczowych są dziś główną plagą cywilizacyjną odpowiedzialną za rozwój takich komplikacji zdrowotnych jak choroby serca, nadciśnienie, cukrzyca typu 2 czy nawet nowotwory. Rosnąca liczba badań naukowych dowodzi tymczasem, że jednym najskuteczniejszych sposobów na utrzymywanie wagi ciała w ryzach jest aktywacja brązowego tłuszczu.

Rodzaje tłuszczu

Ogromną większość tłuszczowych pokładów w organizmie – zwłaszcza tych manifestujących się na brzuchu, pośladkach czy drugim podbródku – tworzy tzw. biały tłuszcz. Mowa o komórkach, w których kwasy tłuszczowe gromadzone są w postaci jednej dużej kropli i stanowią źródło energii do wykorzystania w przyszłości, analogicznie do brykietów na opał. Każdy nadmiar kalorii, który skonsumujemy, a nie zużytkujemy, zamieniany jest na tłuszczowe cegiełki i osadzany właśnie w tych najbardziej kłopoczących partiach ciała, otaczając również organy wewnętrzne np. wątrobę i serce. Niestety, większość z nas nigdy nie osiągnie takiego deficytu energetycznego, aby zacząć zgromadzony tłuszcz spalać, a codzienne przejadanie się prowadzi jedynie do wzrostu nadwagi.

Brązowy tłuszcz również zbudowany jest kwasów tłuszczowych, ale ma zupełnie inną strukturę. Krople tłuszczowe są tu znacznie mniejsze, a dodatkowo komórki zawierają tysiące mitochondriów, czyli baterii generujących energię. Charakterystyczna brązowa barwa wynika z obecnego w nich wysokiego poziomu żelaza. Fizjologicznie brązowy tłuszcz podobny jest więc do komórek mięśniowych.

Dodatkowo w organizmie znaleźć można również tzw. beżową tkankę tłuszczową, która de facto jest połączeniem białych i brązowych komórek. Jej rolą jest z jednej strony magazynowanie energii, z drugiej spalanie jej w zależności od potrzeby.

Po co nam brązowy tłuszcz?

Najwięcej brązowego tłuszczu mają noworodki (nawet 5%) oraz ssaki zapadające w sen zimowy. Z wiekiem u człowieka jego poziom spada, ale aktywni pod względem metabolicznym dorośli posiadają go wciąż dość sporo. Dzięki badaniom PET udało się owe cenne pokłady zlokalizować w przestrzeni nadobojczykowej, przykręgowej, śródpiersiowej, przyaortowej oraz nadnerczowej. Beżowy tłuszcz z kolei jest dość równomiernie rozłożony na całej płaszczyźnie tkanki tłuszczowej.

Główną funkcją brązowej tkanki tłuszczowej jest ochrona organizmu przed wychłodzeniem. Tłumaczy to, dlaczego właśnie noworodki mają jej najwięcej. Ich ciała mają niekorzystną proporcję powierzchni do objętości, a brak muskulatury utrudnia im drżenie. Nie mają też podskórnej warstwy tłuszczowej ani stosownego owłosienia, zaś ich układ nerwowy nie reaguje odpowiednio sprawnie na zimno. Brązowy tłuszcz jest tymczasem specjalistą od termogenezy – czyli procesów umożliwiających utrzymanie prawidłowej temperatury ciała. Mitochondria spalają obecne w komórce paliwo i produkują energię ATP potrzebną do rozgrzania tkanek.

Z wiekiem organizm doskonali się na tyle, że potrafi chronić się przed utratą ciepła innymi metodami, m.in. wspomnianym już drżeniem, kurczeniem naczyń krwionośnych i dodatkową izolacją z białego tłuszczu. Pozostające w organizmie komórki brązowego tłuszczu nie tracą jednak swojej niezwykłej mocy. Według naukowców wciąż pomagają nam one utrzymywać prawidłową temperaturę ciała i skutecznie magazynują energię.

W jaki sposób brązowy tłuszcz wspomaga odchudzanie?

Brązowy tłuszcz pozostaje bezczynny tak długo, jak znajdujemy się w strefie termalnego komfortu. Gdy tylko jednak temperatura dokoła spada, a organizmowi grozi wychłodzenie, dochodzi do jego aktywacji – następuje ona jeszcze przed tym nim system nerwowy zainicjuje drżenie z zimna. W rezultacie mitochondria rozbijają obecne w komórce kropelki tłuszczu i pobierają z krwi glukozę, aby stworzyć życiodajną i rozgrzewającą energię ATP.Co ciekawe, brązowy tłuszcz wykorzystuje również paliwo zgromadzone w białych komórkach tłuszczowych. Zamieniając je na ciepło pozbawia nas więc stopniowo niechcianych fałd i wałeczków.

Jednocześnie, aktywacja brązowej tkanki tłuszczowej związana jest z absorbcją i wykorzystaniem aminokwasów rozgałęzionych (BCAA). A absorbować je na pewno warto, bowiem ich wysoki poziom we krwi znacząco zwiększa ryzyko rozwoju otyłości i cukrzycy typu 2.

Inne korzyści wynikające z aktywacji brązowego tłuszczu

Sam fakt spalania zalegającego tłuszczu nie jest jedyną korzyścią z aktywacji brązowego tłuszczu. Pobierając glukozę z krwioobiegu redukuje on również poziom cukru we krwi, co chroni przed rozwojem niewrażliwości nad insulinę, a w konsekwencji również rozwojem cukrzycy. Badania prowadzone na myszach, którym przeszczepiono dodatkowe pokłady brązowej tkanki tłuszczowej, wykazały poprawę regulacji cukru we krwi i zwiększenie jego poboru przez mięsień sercowy.

Na tym jednak nie koniec dobrych wieści. Okazuje się, że aktywacja brązowego tłuszczu może w zasadniczy sposób wpływać na wzrost kości, ale także wzmocnienie ich struktury. Z badań amerykańskich naukowców z Betheseda wynika wręcz, że wyższy poziom brązowego tłuszczu u kobiet jest silnie skorelowany z wyższą gęstością kości u kobiet. Fakt ten może mieć zasadnicze znaczenie w kontekście prewencji osteoporozy.

Na uwagę zasługuje również adiponektyna, czyli hormon o silnym działaniu przeciwzapalnym, przeciwmiażdżycowym i zwiększającym wrażliwość na insulinę. Okazuje się, że aktywowanie brązowego tłuszczu za pomocą zimna powoduje wzrost produkcji adiponektyny, której wysoki poziom charakteryzuje osoby dożywające ponad 100 lat. Jednocześnie podczas aktywacji zasadniczo zwiększa się poziom czynnika wzrostu fibroblastów (FGF-21), który również asocjowany jest długowiecznością.

Opublikowane w periodyku „Nature Medicine” w 2021 r. badanie sugeruje również, że osoby o wyższym poziomie brązowej tkanki tłuszczowej podlegają niższemu ryzyku zaburzeń poziomu cholesterolu, nadciśnienia, ale także choroby niedokrwiennej serca oraz zastoinowej niewydolności serca.

Jak możesz aktywować swój brązowy tłuszcz?

Wygląda na to, że każdy z nas ma więc w organizmie wbudowany mechanizm, który chroni przed otyłością, wspomaga odchudzanie, ale także redukuje ryzyko groźnych dla życia chorób. Dlaczego więc z niego nie korzystamy?

Niestety, poziomu brązowego tłuszczu w organizmie nie da się magicznym sposobem zwiększyć. Utracone z wiekiem lub w wyniku skrajnego wychudzenia komórki najprawdopodobniej nigdy już nie powrócą. Można natomiast aktywować te, które nam jeszcze zostały, a w ogromna większość dorosłych swoje zasoby posiada.

Najbardziej oczywistym i prostym sposobem na aktywację brązowego tłuszczu jest ekspozycja na niższe temperatury. Mowa zarówno o lżejszym ubieraniu i przykręcaniu termostatu we wnętrzach, jak i bardziej drastycznych formach chłodzenia, np. lodowych kąpielach, prysznicach czy bliższym kontakcie ze śniegiem. Dodatkową korzyścią takich „zabiegów” – o ile wykonywane są w racjonalny sposób – jest hartowanie organizmu i tym samym wzmacnianie układu odpornościowego.

Poza tym okazuje się, że termogenezę wspomóc może również konsumpcja określonych pokarmów. W badaniach na gryzoniach dowiedziono, że przyprawy takie jak kurkuma i chili oraz napoje zawierające resweratrol (zielona herbata, wino) stymulują oksydację białego tłuszczu, przekształcając go w beżową tkankę. Podobne działanie może mieć również kofeina, choć potrzebne są pogłębione studia w tym zakresie.

Najprawdopodobniej termogenezie sprzyjają również niektóre naturalne suplementy, m.in. żeńszeń, kwercetyna, propolis oraz obecna w oliwkach oleuropeina. Aktywację brązowego tłuszczu wspomóc może dodatkowo suplementacja żelazem, którego potrzebują obecne w komórkach mitochondria.Nie będzie też dla nikogo wielkim zaskoczeniem, że schudnąć można dzięki… ćwiczeniom. Z badań naukowych wynika, że regularna aktywność fizyczna wspomaga produkcję iryzyny, czyli hormonu wytwarzanego przez mięśnie, a chroniącego przed otyłością. Iryzyna narzuca bowiem komórkom białego tłuszczu „brązowienie”, zwiększając tym samym proporcję beżowej tkanki tłuszczowej w organizmie. Wystarczy do tego równania dodać trochę zdrowego zimna, aby zaobserwować upragniony spadek wagi!

Bibliografia