Piskorz - opis, występowanie i zdjęcia. Ryba piskorz ciekawostki

Piskorz to słodkowodna ryba z rodziny piskorzowatych. Do połowy ubiegłego wieku była to jedna z najpopularniejszych ryb w Polsce, którą można było spotkać w prawie każdym zbiorniku wodnym (np. rowach, mokradłach czy w przydrożnych sadzawkach). Piskorz szczególnie upodobał sobie rzeki wschodniej Polski i tam też występował najliczniej. Jak jest teraz?

1. Piskorz jest powszechny, ale nieliczny
2. Wymagania siedliskowe piskorza
3. Czy piskorz piszczy?
4. Piskorz to wąż wśród ryb
5. Piskorz pod specjalnym nadzorem

Piskorz (Misgurnus fossilis) należy do rzędu ryb karpiokształtnych i rodziny piskorzowatych. Piskorz występuje na północ od Alp, od rzeki Mozy w Europie Zachodniej do rzeki Newy w północno-zachodniej Rosji. Występuje również w północnej części dorzecza Morza Czarnego od Dunaju do rzeki Kuban oraz w Morzu Kaspijskim w dorzeczach Wołgi i Uralu. Ryba nie występuje w wodach Półwyspu Pirenejskiego, Anglii, Półwyspu Skandynawskiego, ani rzekach zlewni Morza Śródziemnego i akwenów przyległych. Brak go na Półwyspie Krymskim.

Piskorz jest powszechny, ale nieliczny

Chociaż gatunek ten występuje niemal w całej Europie i jest chroniony w wielu krajach, stosunkowo niewiele wiadomo o jego ekologii. W Polsce populacja piskorza wykazuje tendencje spadkowe. W Polsce piskorz notowany jest głównie w rzekach nizinnych, jednak jego populacje nie są zbyt liczne. Największe stada Misgurnus fossilis można spotkać w dorzeczu Bugu i Narwi, a także na obszarach chronionych, takich jak Biebrzański Park Narodowy, Poleski Park Narodowy, Narwiański Park Narodowy, Roztoczański Park Narodowy, Kampinoski Park Narodowy. W 2007 roku stanowisko piskorza odkryto w rezerwacie przyrody „Beka” w dorzeczu Redy (nad Zatoką Pucką).

Wymagania siedliskowe piskorza

Piskorz zamieszkuje wody stojące i wolno płynące, a także płytkie zanikające jeziora, drobne muliste zbiorniki, starorzecza, kanały, a nawet rowy melioracyjne. Naturalnymi siedliskami piskorza są również stawy hodowlane, w których mają zagwarantowane dobre warunki bytowe. Chętnie wybiera również niewielkie cieki o piaszczystych dnach a nawet zasiedla cieśnie między brzegami a umacniającą faszyną uregulowanych kanałów. Piskorz preferuje siedliska mało dostępne dla innych ryb. Żyje w strefie przydennej. Kiedy czuje zagrożenie, zagrzebuje się w mule. Zresztą ukrywają się na dnie przez większość dnia, by z nastaniem ciemności ruszyć na łowy. Dlatego są tak trudne w obserwacji.

Czy piskorz piszczy?

Piskorz zjada głównie to, co znajdzie w mulistym dnie. Żywi się małymi bezkręgowcami, przydennymi larwami, skorupiakami, mięczakami i drobnymi szczątkami organicznymi. Piskorze wykrywają pożywienie za pomocą receptorów, znajdujących się  na tzw. wąsikach umieszczonych w okolicy warg.

Piskorz, mimo iż bytuje głównie na dnie, reaguje na spadki ciśnienia atmosferycznego podpływając ku powierzchni wody – stąd też nazywany jest rybą barometrem. Anglojęzyczna nazwa piskorza (weatherfish) pochodzi od jego wzmożonej aktywności w okresach gwałtownych zmian ciśnienia barometrycznego, np. przed burzą. Cechę tą wykorzystywano do przepowiadania pogody.

Polska nazwa Misgurnus fossilis wzięła się od tego, że jeżeli wyciągniemy rybę z wody i weźmiemy ją do ręki, to pod wpływem ucisku uchodzące z jelita powietrze wydaje cichy pisk – stąd piskorz.

Piskorz to wąż wśród ryb

A jak wygląda piskorz? Niektórzy uważają, że przypomina węża. Ciało ma przekrój cylindryczny, jest wydłużone, lekko spłaszczone z boków, pokryte drobną łuską ukrytą w skórze. Głowa jest mała, otwór gębowy od dołu czaszki mały otoczony mięsistymi wargami i pięcioma parami wąsików, zwisających ku dołowi. Dwie pary wąsików znajdują się na górnej wardze, trzecia para podobnej długości leży w kącikach ust, a dwie najkrótsze wyrastają z dolnej wargi. Jako, że piskorz bada otoczenia za pomocą wąsów, ma małe oczy ulokowane na czubku głowy. Linia boczna nie jest widoczna.Barwa zależy od środowiska, w jakim przebywa. Grzbiet ciała i pasy na bokach są najczęściej koloru ciemnobrązowego aż do czerwonobrązowego. Wzdłuż boków – od pokryw skrzelowych do nasady płetwy ogonowej ciągnie się szeroki ciemnobrązowy pas. Podobne pasy pokrywają grzbiet i brzuszne partie ciała. Głowa, brzuch i płatwy pokryte wieloma plamkami. Płetwy są najczęściej brudnożółte. Ciało pokrywa śluz. Piskorz żyje zwykle do 6 lat i rzadko osiąga długość ciała od 25 do 30 cm.

Występuje dymorfizm płciowy – samce charakteryzują się trójkątnymi płetwami piersiowymi oraz pionowym wybrzuszeniem boków za płetwą grzbietową. Samice osiągają większe rozmiary, a ich płetwy piersiowe są zaokrąglone. Piskorze dojrzałość płciową osiągają w drugim roku życia. Tarło odbywa się od kwietnia do czerwca. Tarło jest bardzo krótkie i trwa od dwóch do pięciu godzin. Osobniki przystępujące do tarła są jaskrawiej zabarwione od zwierząt w okresie pozagodowym. W czasie tarła para ryb splata się ze sobą, po chwili odpływa i kilkakrotnie łączy się ponownie. Kiedy temperatura wody wzrośnie do 16-20 st. Celsjusza, to samica na roślinach wodnych lub na mulistym dnie zaczyna składać jaja (od 11500 – 38000 jaj). Larwy zaczynają wykluwać się po około 48 godzinach od momentu zapłodnienia.

40 godzin po wykluciu u larw pojawiają się nitkowate skrzela. Funkcje oddechowe pełnią także płetwy piersiowe pokryte gęstą siecią naczyń krwionośnych. Dzięki możliwości oddychania jelitowego piskorz może żyć w wodach o małej zawartości tlenu. A w momencie, gdy w zbiorniku jest mało wody ryba może zagrzebać się w mule i oddychać powietrzem atmosferycznym w oczekiwaniu na lepsze czasy.

Podczas niedoboru tlenu w wodzie połyka powietrze i przepycha je przez jelito, silnie otoczone siecią naczyń krwionośnych, gdzie tlen jest pobierany. Zużyte powietrze wydalane jest otworem odbytowym.

Piskorz pod specjalnym nadzorem

Mimo skromnych wymagań środowiskowych, od drugiej połowy XX wieku nastąpiło gwałtowne zmniejszanie się populacji piskorza. Przyczynę upatruje się w obniżaniu się poziomu wód gruntowych na całej Nizinie Środkowoeuropejskiej, co z kolei spowodowane jest intensyfikacją rolnictwa, osuszaniem terenów podmokłych pod uprawy bądź zabudowę i regulacją rzek. Dodatkowo wpływało na ten stan zanieczyszczenie wód nawozami sztucznymi i środkami ochrony roślin. Ze względu na tajemnicze zachowanie i niską wartość ekonomiczną, zagrożenia dla populacji piskorza nie zostały dokładnie poznane, a gatunek ten rzadko znajduje się w centrum działań ochronnych. W wielu krajach europejskich piskorz jest klasyfikowany jako zagrożony wyginięciem, został m. in. wymieniony w Dyrektywie Siedliskowej (Załącznik II Dyrektywy Rady 92/43 / EWG), jako gatunek będący przedmiotem zainteresowania Wspólnoty Europejskiej (Unia Europejska 1992). Znajduje się również na wielu krajowych Czerwonych Listach Gatunków Zagrożonych. W Polsce na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 26.IX.2001 roku piskorzy został objęty ścisłą ochroną gatunkową.Jak zatem ratować piskorza? Przywracanie siedlisk lub usuwanie gatunków inwazyjnych to kluczowe strategie wspierające żywotność zagrożonych populacji ryb słodkowodnych.Także dokładne poznanie stanu liczebnego i rozmieszczania piskorza powinno przyczynić się do lepszej ochrony miejsce jego występowania.

Bibliografia

1. Monitoring gatunków i siedlisk przyrodniczych Państwowy Monitoring Środowiska / Główny Inspektorat Ochrony Środowiska; “Piskorz”; data dostępu: 2020-11-06
2. Poradniki ochrony siedlisk i agtunków; “Misgurnus fossilis (Linnaeus, 1758)”; data dostępu: 2020-11-04
3. Skóra, Michał. (2014). ; “Nowe stanowisko piskorza Misgurnus fossilis w dorzeczu Redy i propozycje jego ochrony. ”; Chrońmy Przyrodę Ojczystą. 70. 178-184. ;
4. Biblioteka Monitoringu Środowiska; “Piskorz”; data dostępu: 2020-11-04
5. The IUCN Red List of Threatened Species™; “Misgurnus fossilis, Weatherfish”; file:///D:/Users/joannasz/AppData/Local/Temp/10.2305_IUCN.UK.2008.RLTS.T40698A10351495.en.pdf; 2020-11-05
6. Monitoring of marine species and habitat; “Weatherfish”; data dostępu: 2020-11-05