Naparstnice kwiaty – sadzenie, uprawa i pielęgnacja naparstnic

Naparstnice (Digitalis L.) w Europie są roślinami pospolitymi, jeśli chodzi o zasięg występowania. Nie ma jednak nic pospolitego w ich szlachetnym wyglądzie. Dorodne, niezwykle dekoracyjne kwiaty należą do najbardziej spektakularnych gatunków na letnich zagonach. Uprawiane jako rośliny dwuletnie, naparstnice oferują dziś szeroką gamę kolorowych odmian.

Naparstnice od niedawna zaliczane są do rodziny babkowatych, choć jeszcze w ubiegłym stuleciu klasyfikowano je jako trędownikowate. Łącznie na świecie wyróżnia się około dwudziestu gatunków rodzaju Digitalis, przy czym są one dość równomiernie rozprzestrzenione na terytorium Europy, Azji Środkowej, Azji Zachodniej oraz Afryki Północnej, szczególnie obficie występując na Półwyspie Iberyjskim. W Polsce jako gatunek dziki oryginalnie występowała jedynie naparstnica zwyczajna (D. grandiflora), ale coraz częściej spotyka się również dziczejące naparstnice purpurowe (D. purpurea). Te ostatnie pochodzą z zachodniej Europy, ale w XVIII wieku zawędrowały do naszego kraju jako gatunek ozdobny, powszechnie uprawiany w ogrodach, który spontanicznie zaczął rozprzestrzeniać się w środowisku naturalnym. W sąsiadujących Czechach naparstnice już na trwałe wpisały się do rodzimej flory!

Naparstnice w stanie dzikim jako siedlisko upodobały sobie lasy o wysokim poziomie naświetlenia – pozbawione niskiego gąszczu i kosodrzewiny, ale zasobne w polany. Można je również spotkać na obrzeżach lasów oraz w górach, ale zwykle do wysokości 1000 m. n.p.m. Grube wzniesione łodygi naparstnicy purpurowej sięgają nawet 150 cm wysokości i pokryte są włoskami. Wokół nich spiralnie rozwijają się lancetowate liście o długości 10-35 cm, jedynie przy samej ziemi obserwuje się klasyczne rozety odziomkowe rozwijające się w pierwszym roku życia roślin. Spektakularne kwiaty pojawiają się na ogół w drugim roku i porastają jedynie górną część łodygi, ale ich grona rozciągają się na długość 40-50 cm. Złożone są z bardzo zdobnych dzwonkowatych koron kwiatowych, zazwyczaj purpurowych z ciemniejszymi plamkami zdobiącymi jaśniejsze gardziele. Naparstnice zakwitają zwykle w czerwcu i nieprzerwanie zdobią zagony aż do końca sierpnia.

Naparstnice – wymagania glebowe

Naparstnice najlepiej czują się w lasach, więc warto zapewnić im w ogrodzie warunki jak najbardziej zbliżone do naturalnych. W przełożeniu na glebę oznacza to podłoże próchnicze, dobrze przepuszczalne, umiarkowanie bogate w substancje odżywcze oraz lekko kwaśne. W żadnym wypadku nie należy ich sadzić do ziemi gliniastej ani donic umieszczonych pod gołym niebem, ale pozbawionych odpływu.

Jeśli chodzi o stanowisko, to również, jak na leśnej polanie, powinno być ono osłonięte od wiatru, zapewniające sporo słońca, ale nie przez cały dzień. Nadmiar bezpośredniego światła słonecznego może powodować szybsze przekwitanie.

Sadzenie i uprawa naparstnic

Uprawa naparstnic możliwa jest zarówno z nasion, jak i sadzonek – ta druga opcja pozwala zaoszczędzić rok czekania na kwiaty! Sadzonki najlepiej jest umieszczać na zagonie jesienią, tak, aby w kolejnym sezonie ukazały się w pełni swej urody. Wybierajmy jednak okresy, kiedy gleba nie jest jeszcze zmarznięta. Do lekkiej ziemi warto przymieszać kompost albo inną materię organiczną, typu pocięte liście. Stanowisko powinno być przy tym spulchnione do głębokości ok. 30-40 cm. Poszczególne rośliny wysadzamy w odległościach ok. 30 centymetrów od siebie. Przed posadzeniem warto obejrzeć korzenie sadzonki, usunąć te martwe i lekko je rozplątać palcami, bez użycia siły.

W przypadku, gdy zdecydujemy się zacząć uprawę z nasion, do dzieła należy przystąpić w kwietniu lub maju. Potrzebne nam będą donice lub kuwety do wysiewu, które napełnić należy wilgotną ziemią ogrodową. Wysiewamy na powierzchnię ziemi, lekko dociskając, ale nie przykrywając nasion podłożem, gdyż do kiełkowania potrzebują światła. Tak przygotowaną uprawę trzymamy w domu, w świetle i wilgoci, a gdy roślinki osiągną 7-8 cm przepikowujemy je i rozsadzamy. Na zagon przenosimy na jesień, jak w przypadku gotowych kupnych sadzonek, ale przyzwyczajając uprzednio uprawę do warunków zewnętrznych poprzez wynoszenie donic na taras na kilka godzin dziennie.

Choć naparstnica kwitnie zazwyczaj tylko jeden rok, warto ją trochę wspomóc. Przede wszystkim większym okazom mogą przydać się tyczki do podtrzymywania łodyg, zwłaszcza jeśli spodziewamy się silnych burz. Ponadto, przekwitłe pędy warto odcinać – tym sposobem doczekamy się urodziwszych kwiatów na pozostałych pędach i zapobiegniemy spontanicznemu rozrostowi.

Podlewanie i nawożenie naparstnic

Pielęgnacja naparstnicy koncentruje się zwykle na początkowym etapie jej rozwoju. Najwięcej pracy jest bowiem z siewkami oraz świeżo wysadzonymi sadzonkami, które wymagają regularnego podlewania – ziemia wokół musi być praktycznie cały czas wilgotna. Podlewanie ograniczamy na jesień, a w kolejnym roku roślinę nawadniamy już jedynie w przypadku przedłużającej się suszy.

Podobnie rzecz się ma w odniesieniu do nawożenia – naparstnicom dobrze robi solidna dawka kompostu przy posadzeniu, a w kolejnym roku na wiosnę można ją zasilić kolejną, jednorazową porcją organicznego nawozu.

Rozmnażanie naparstnic

Tworzące się po przekwitnięciu kwiatów torebki owocowe naparstnicy są dość łatwe do zebrania. We wnętrzu każdej znajduje się ogromna liczba drobnych nasion – stąd spontaniczne rozmnażanie w środowisku naturalnym jest tak efektywne. Każdy ogrodnik może więc wykorzystać naturalną płodność pięknych kwiatów i samodzielnie zebrać nasiona do wysiewu w kolejnym roku. Przechowywane w suchym i ciemnym miejscu mogą być wysiane kolejnego roku, aby zakwitnąć po dwóch latach.

Ochrona naparstnic

Naparstnice są roślinami typowymi dla klimatu umiarkowanego i zazwyczaj nie straszne są im zimy. Poszczególne szlachetne odmiany mogą być jednak wrażliwsze na suchy mróz bez śniegu, dlatego w pierwszym roku po posadzeniu rozetki poleca się okryć gałęziami iglaków lub osypać lekko torfem.

Poza tym naparstnice są spełnieniem snów każdego ogrodnika. Praktycznie nie tykają się ich problemy ze szkodnikami czy chorobami, a najczęstszym powodem zniszczenia jest połamanie przez wiatr.

Naparstnice w ogrodzie

Naparstnice przede wszystkim polecane są do ogrodów wiejskich i rustykalnych, a także angielskich, lubujących się w naturalistycznej rozmaitości różnokolorowych kwiatów letnich. Mnogość ich zastosowań jest przy tym imponująca. Mogą stanowić homogenną uprawę na zagonie, tworząc wysoki szpaler pięknych kwiatów, albo łączyć się z innymi letnimi gatunkami. Jako dobrych kompanów można polecić szałwie, malwy, przetaczniki, tawułki, paprocie, floksy, a nawet róże. Ponadto naparstnice mogą być pojedynczym ozdobnym okazem w klombie lub donicy oraz tworzyć ciekawe wyspy w trawniku. Nadają się doskonale na kwiaty cięte i bywają wspaniałą ozdobą zagonów zdominowanych przez zielone krzewy.

Uwaga! W tkankach zielonych naparstnicy znajdują się toksyczne glikozydy, które bywają w kontrolowany sposób wykorzystywane w medycynie – przede wszystkim do leczenia chorób serca i nerwic. Dla człowieka i zwierząt konsumpcja naparstnicy jest jednak śmiertelnym zagrożeniem, a pierwsze objawy zatrucia manifestują się bólami głowy, wymiotami, biegunką oraz zaburzeniami widzenia. W przypadku przypadkowego spożycia naparstnicy należy bezzwłocznie udać się na pogotowie! Nawet kontakt z liśćmi może jednak spowodować zmiany na skórze.

Kolory naparstnicy

Najchętniej uprawiana naparstnica purpurowa bywa już dostępna w wielu wariantach kolorystycznych, choć jej oryginalne wybarwienie wydaje się nie mniej ni więcej tylko doskonałe. Miłośnikom różnobarwnych zagonów warto jednak polecić odmiany „Virtuoso White” o białych kwiatach, „Pam’s Choice” z białymi kwiatami o bordowych wnętrzach, „Virtuoso Red” o intensywnym czerwono-purpurowym wybarwieniu, „Apricot Beauty” z wyjątkowo dużymi kwaitami w kolorach żółci i jasnego różu czy „Virtuoso Rose” z różowym kwieciem. Ponadto w ogrodach można również uprawiać pospolitą w Polsce naparstnicę zwyczajną o żółtych kwiatach z brunatnymi plamami w środku lub naturalistycznie wyglądającą naparstnicę wełnistą (D. lanata) o ochrowych kwiatach z fioletowymi pasemkami. Ta ostatnia jest współcześnie głównym źródłem do pozyskiwania substancji farmakologicznie czynnych. Niższym, ale pięknym gatunkiem jest także naparstnica żółta (D. lutea) o złoto-cytrynowych kwiatach i wysokości do 80 cm.

Wszystkie naparstnice przy tym doskonale przyciągają motyle i inne owady, stając się centrum życia w letnim ogrodzie. Nawet, jeśli są nietrwałe, łatwość rozmnażania powinna zachęcić każdego do uprawy, zwłaszcza, że efekty estetyczne przebijają zwykle oczekiwania.