Nasturcje kwiaty – sadzenie, uprawa i pielęgnacja
Do rodziny nasturcjowatych zalicza się ponad 80 gatunków, pochodzących zza Oceanu Atlantyckiego – z Ameryki Północnej i Południowej. W polskich ogrodach najczęściej spotykana jest nasturcja większa (Tropaeolum majus), która do Europy zawędrowała dopiero w XVII wieku i dziś uprawiana jest przede wszystkim jako kwiat ozdobny. Nasturcje kryją jednak w sobie zaskakujący potencjał kulinarno-zdrowotny, który docenić może każdy z nas.
Znane nam dzisiaj nasturcje pochodzą w prostej linii od dwóch gatunków odkrytych przez hiszpańskich konkwistadorów w Peru, w XVI wieku. Z relacji ówczesnych misjonarzy jezuickich wynika, że Inkowie traktowali kolorowe kwiaty głównie jako strawę i lek – dodając je tak do sałatek, jak do medycznych eliksirów. W XVII wieku śmiałym holenderskim ogrodnikom udało się z uzyskanych zza oceanu gatunków stworzyć w ramach krzyżówki nowy gatunek, o dłuższych pędach i pokaźnych ciemnopomarańczowych kwiatach, zwany właśnie nasturcją większą. W Europie roślina zdobyła sławę głównie jako ozdoba szlachetnych ogrodów – pnącza wykorzystywano do dekorowanie treliaży oraz kamiennych murów. Dopiero w czasach wiktoriańskich nasturcje zyskały znowu wymiar praktyczny – kwiaty zaczęto powszechnie konsumować w ramach walki ze szkorbutem.
Nasturcja większa charakteryzuje się pędami sięgającymi nawet 4 metrów długości, które płożą się lub wspinają, w zależności od warunków otoczenia. Dzięki mnogości współczesnych odmian kwiaty mogą mieć barwę pomarańczową, żółtą, czerwoną lub mieszaną i odznaczają się okrągłymi, lekko pofałdowanymi płatkami. W Polsce, ze względu na klimat, nasturcja większa może być uprawiana tylko jako roślina jednoroczna, podobnie jak drugi popularny u nas gatunek nasturcji kanaryjskiej (Tropaeolum peregrinum) o żółtych postrzępionych kwiatach. Zapylone kwiaty nasturcji przekształcają się w nasiona w postaci orzeszków, wielkością podobne ziarnku grochu.
Nasturcje – wymagania glebowe
Nasturcje rozpieszczają ogrodników swoja adaptowalnością do różnych warunków. Jedynym bezwzględnym wymogiem jest dla nich dość dobrze przepuszczalne podłoże – rośliny słabo rosną w podmokłych glebach. Nie oznacza to jednak, że rodzaj podłoża jest całkiem bez znaczenia – w ziemi żyznej, bogatej w składniki odżywcze nasturcje kwitną bardziej obficie, mają większe liście, ale bardzo drobne kwiaty. Na uboższym podłożu z kolei korzystają kwiaty, które stają się większe i mocniej wybarwione, ale za to gorzej rozwijają się liście. Nasturcje, co do zasady, lubią też słońce, ale rosną dobrze także w półcieniu. Jako rośliny ciepłolubne powinny być jednak wysadzane do miejsc raczej zacisznych, idealnie z ekspozycją na południe lub na zachód.
Sadzenie i uprawa nasturcji
Nasturcje, jako rośliny jednoroczne wysiewa się zawsze na wiosnę, ale dopiero po definitywnym odejściu przymrozków, a więc w drugiej połowie maja. Jeśli zależy ci na szybszym kwitnieniu, możesz zacząć rośliny uprawiać wcześniej w inspekcie. Na zagonie pojedyncze nasiona wysadza się w dość dużych odległościach – minimum 30 cm – bowiem nasturcje nie lubią zatłoczenia i potrzebują przestrzeni do rozrostu. Głębokość sadzenia powinna przekraczać 1 cm, bowiem nasiona wymagają absolutnej ciemności do kiełkowania. Pierwszych kiełków można spodziewać się już po 7-10 dniach.
Jeśli nasturcje mają w ogrodzie być ozdobą trójwymiarową, trzeba też od początku wyposażyć je w odpowiednie podpórki – roślina łatwo chwyta się wszelkiego rodzaju kratek i szczebelek. I choć obfitość nasturcji na zagonie może być aspektem pożądanym, pnącza mają skłonność do niekontrolowanego rozrastania się, więc warto je okresowo podcinać. Poleca się również na bieżąco usuwanie przekwitłych kwiatów, co zapobiega wysilaniu rośliny w kierunku tworzenia nasion.
Podlewanie i nawożenie nasturcji
W okresie kiełkowania podłoże, do którego wysialiśmy nasiona, powinno być stale wilgotne na głębokości do 10 centymetrów. Potem wystarczy podlewać rośliny raz lub dwa razy w tygodniu, w zależności od aktualnie panujących warunków atmosferycznych oraz poziomu nasłonecznienia. Szczególnie dużo uwagi należy się pod tym względem nasturcjom uprawianym w doniczkach – nie należy nigdy dopuścić od przesuszenia się więcej niż 1 centymetra podłoża. W przypadku krótkotrwałego zaniedbania, roślinę można zwykle łatwo przywrócić do życia zwiększonym reżimem wodnym.
Nawożenie w przypadku nasturcji jest wręcz niewskazane i może prowadzić do przerostu liści ze szkodą dla kwiatów. Jedynym wyjątkiem są rośliny doniczkowe, które można, ale nie trzeba, dokarmiać w okresie wegetacyjnym minimalną dawką nawozu uniwersalnego.
Rozmnażanie nasturcji
Nasturcje nie są w stanie przetrwać polskiej zimy, więc po przekwitnięciu kwiatów, gdy pędy zaczną usychać, należy je po prostu usunąć z zagonu. Aby jednak nie kupować co roku nowych nasion, można jednak pod koniec okresu wegetacyjnego część kwiatów pozostawić na łodygach do momentu uformowanie się orzeszków. Gdy będą one zupełnie wyschnięte i zaczną same opadać, należy je zebrać, oczyścić, dokładnie dosuszyć i zamknąć w papierowej torebce. Tak przygotowane nasiona przechowuje się przez zimę w ciemnym, chłodnym miejscu i sadzi na wiosnę na zagonie.
Nasturcje dają się również rozmnażać poprzez sadzonki pędowe zielone, które należy zanurzyć w ukorzeniaczu i pozostawić w perlicie na okres ok. 3 tygodni. Z praktyki wynika jednak, że sadzenie nasion jest o wiele prostsze i bardziej efektywne.
Ochrona nasturcji
Największym zagrożeniem dla nasturcji są choroby grzybowe bezpośrednio związane z obfitym listowiem i potrzebą regularnego podlewania. W ramach prewencji warto więc uważać, aby podlewać wyłącznie same korzenie, czemu pomaga również odpowiednio szerokie rozmieszczenie poszczególnych roślin. W przypadku pojawienia się białego lub szarego nalotu na liściach, można próbować zwalczać patogeny uniwersalnymi fungicydami.
Poza tym, nasturcje padają również często ofiarą mszyc i przędziorków, które można usuwać silnym strumieniem wody, pamiętając wszak o ryzyku infekcji grzybowych. Do dyspozycji mamy też specjalne opryski przeciw insektom. Większe szkody mogą spowodować również żarłoczne gąsienice, które najlepiej odstraszać naturalnymi metodami – zwłaszcza, jeśli planujemy konsumować nasturcje z ogrodu.
Nasturcje w domu i ogrodzie
Mało jest roślin tak uniwersalnych jak nasturcje. W okresie kwitnienia są doskonałą ozdobą balkonów, pnąc się z doniczek po drabinkach i spadając kaskadami z kwietników czy zawieszonych pod sufitem koszyków. Posadzone na zagonie mogą co sezon ożywiać płoty, bramki, altany i pergole lub, alternatywnie, płozić się po ziemi jako dekoracja skraju rabaty czy okrycie dla trudnego do zagospodarowania wzgórka czy zbocza.
Ale największym marnotrawstwem jest niewykorzystanie kulinarnych i medycznych walorów nasturcji. Wszystkie partie rośliny są bowiem jadalne – od liści, przez kwiaty, a skończywszy na nasionach, które z powodzeniem zastępują w przepisach kapary. Same kwiaty mają przyjemny, lekko pieprzny smak i wykorzystywane są jako smaczna ozdoba kanapek, sałatek, a nawet deserów i tortów.
Surowa i suszona nasturcja nie tylko jednak urozmaica codzienne menu, ale może przynieść ulgę w wielu powszechnych dolegliwościach. Ze zgniecionych płatków i liści robi się papki zwalczające stany zapalne skóry – od trądziku po zakażenia ran. Napar z liści lub kwiatów nasturcji działa z kolei wspomagająco przy infekcjach górnych dróg oddechowych, zapaleniu pęcherza moczowego, problemach z tarczycą oraz niestrawności. W surowej postaci roślina jest doskonałym źródłem witaminy C, a także naturalnym antybiotykiem pomagającym zwalczać m.in. bakterie salmonelli.
Oprócz wspomnianych wyżej odmian nasturcji większej i nasturcji kanaryjskiej, w sklepach ogrodniczych można również zakupić nasiona nasturcji niskiej, o intensywnie czerwonych kwiatach, czy fascynującej nasturcji bulwiastej, o kwiatach drobnych, ale zachwycających trąbkowatym kształtem i żywymi kolorami. Wszystkie one cechuje ta sama łatwość w uprawie oraz możliwość wykorzystania w kuchni i domowej apteczce. Zwłaszcza dla świeżo upieczonych ogrodników, którzy dopiero zaczynają planować swoje przydomowe zagony, nasturcje są doskonałą propozycją rośliny, która rośnie szybko i może łatwo wypełnić znaczące przestrzenie. A, co najważniejsze, co roku można zaaranżować ją w nieco inny sposób!
- “https://bioweb.uwlax.edu/bio203/s2012/stipan_sama/Reproduction.htm”; data dostępu: 2020-07-30;
- “https://homeguides.sfgate.com/nasturtium-care-instructions-75845.html”; data dostępu: 30-07-2021;
- “https://plantcaretoday.com/nasturtium-flower.html”; data dostępu: 30-07-2020;
- “https://www.gardeningknowhow.com/ornamental/flowers/nasturtium/growing-nasturtiums.htm”; data dostępu: 30-07-2020;
- “https://www.almanac.com/plant/nasturtium”; data dostępu: 30-07-2021;
Czy obrywać nadmiar liści w czasie kwitnienia?