Ogród funkcjonalny – podział, strefy i ścieżki w ogrodzie funkcjonalnym

Każdy z nas ma jakieś oczekiwania w stosunku do ogrodu – pragniemy miejsca do odpoczynku pośród zieleni, chcemy mieć salon na świeżym powietrzu, plac zabaw dla dzieci albo też przyrodniczy raj, w którym nie zabraknie witaminowych przysmaków. Ogród funkcjonalny to taki, który zaprojektowany został według potrzeb właścicieli.

Czy ogród musi spełniać jedną wybraną funkcję? Ależ skąd. Odpowiadając sobie uczciwie na pytanie, czego oczekujemy od ogrodu, możemy przekonać się, że idealnym rozwiązaniem jest wydzielenie kilku stref, z których każda będzie miała swoją istotną rolę. Czasem powierzchnia przydomowego ogródka nie pozwala oczywiście na kaprysy i trzeba zdecydować się na jedną, dominującą funkcję – i wtedy jednak warto własne potrzeby przeanalizować bardzo krytycznie, aby zagospodarować przestrzeń w najbardziej optymalny sposób.

Ogród funkcjonalny – funkcja rekreacyjna

Posiadanie ogrodu w większości ludziach wywołuje naturalną chęć do odpoczywania na świeżym powietrzu – czy to w formie filiżanki kawy na tarasie czy leżaków do opalania. Zwłaszcza w naszym społeczeństwie, poniekąd spaczonym dekadami życia w PRL-owskich wieżowcach, własny kawałek ziemi to kwintesencja idealnego relaksu. Stąd też funkcja rekreacyjna jest zwykle najbardziej podstawową w każdym ogrodzie i to od niej zaczyna się planowanie całej przestrzeni.

Różne są przy tym sposoby na tworzenie odpoczynkowej strefy w ogrodzie – od zwykłych ławeczek umiejscowionych w zielonym zaciszu po altany, patia i rozbudowane tarasy, na których znajdzie się miejsce nie tylko na leżaki, ale także parasole, donice z kwiatami, a nawet hamaki. Aby w pełni cieszyć się wypoczynkiem trzeba zawczasu przemyśleć lokalizację strefy rekreacyjnej – najczęściej wybiera się miejsce za domem, z dala od ulicy i z orientacją na południe lub zachód. Idealnie, jeśli można tak zaplanować orientację, aby mieć zagwarantowane zarówno słońce, jak i możliwość cienia –  o ten ostatni zadbać mogą parasole, zadaszenia czy wysuwane markizy.

Jeśli ogródek jest na tyle mały, że aranżacja mebli wypoczynkowych zajmie większą część jego powierzchni, należy wokół zostawić choćby metrowy pas na zieleń. Nie tylko doda ona relaksowi uroku, ale osłoni przed wiatrem i spojrzeniami ciekawskich. Żywopłoty i ozdobne krzewy to idealne rośliny do takich zielonych „ścian”.

Strefa gastronomiczna w ogrodzie funkcjonalnym

Naturalnym rozszerzeniem funkcji rekreacyjnej jest stół jadalny, który umożliwia nie tylko jedzenie śniadań na świeżym powietrzu, ale także zapraszanie znajomych na imprezy typu garden party. Taki kąt jadalny może być odseparowany od strefy czysto wypoczynkowej roślinami w donicach lub specjalnymi ekranami, które pełnią rolę parawanów. Ma to sens, zwłaszcza, jeśli do stołu dostawimy grill czy palenisko, a całość nabierze charakteru outdoorowej kuchni.

W swych najbardziej śmiałych i ekskluzywnych postaciach taka ogrodowa kuchnia jest pełnoprawnym rywalem tradycyjnej domowej kuchni. Znajdują się w niej bowiem nie tylko półeczki i blat roboczy, ale także lodówka czy nawet płyta grzewcza. Naturalnie, nad taką strefą gastronomiczną należy wybudować odpowiednie zadaszenie.

Bardziej skromne i łatwiejsze do zaaranżowania jest wbudowane palenisko lub kominek, wokół którego można zaaranżować miejsca siedzące, tak aby wieczorami grzać się wokół ognia i np. opiekać kiełbaski. Pomocne akcesoria kuchenne na taras i do ogrodu to także specjalne wózki i barki na kółkach, z których można serwować posiłki i napoje.

Strefa zabaw dla dzieci w ogrodzie funkcjonalnym

Jednym z pierwszych pytań, jakie usłyszymy od projektanta ogrodów jest „czy posiadają Państwo dzieci?”. Bo też najmłodsi spędzają na świeżym powietrzu najwięcej czasu i przygotowując im miejsce do zabawy nie tylko motywujemy ich do ruchu, ale także eliminujemy chaos w bardziej reprezentacyjnych częściach ogrodu.

Podstawą ogrodowego placu zabaw jest trawnik, na którym można do woli się wybiegać, zagrać w piłkę lub badmingtona. Istnieją nawet specjalne mieszanki trawnikowe stworzone właśnie z myślą o strefach większego ruchu. W zależności od wieku pociech można też pomyśleć o piaskownicy i małym domku do zabawy lub huśtawkach z drabinkami oraz trampolinie. W sezonie letnim można do takiego kącika dostawić także dmuchany basen czy inne wodne atrakcje. Lokalizacja i stopień odgrodzenia takiego dziecięcego ogródka zależą od preferencji rodziców – niektórzy lubią mieć pociechy na oku, inni zaś chętnie oddzielają strefę zabaw od strefy odpoczynkowej żywopłotem lub drzewami. Jedno jest pewne, w bezpośrednim sąsiedztwie placu zabaw nie warto planować dekoracyjnych rabat z kwitnącymi bylinami, bo prawdopodobnie będzie z nich więcej stresu niż pożytku.

Ogród funkcjonalny – funkcja ozdobna

Alternatywą lub dopełnieniem dla rekreacyjnej części ogrodu są klasyczne zagony, skałki i klomby, które pełnią typowo ozdobną rolę. Dla zapalonych ogrodników, którzy gotowi są spędzać długie godziny na pracy z ziemią, to idealne pole do popisu. Piękna, zadbana i atrakcyjnie zaaranżowana zieleń nie musi być wcale tłem dla stołu z krzesłami, ale bywa esencją całego ogrodu i prestiżową ozdobą samego domu. 

W teorii mówi się przy tym o dwóch typach ogrodów – angielskim, z bujną, spontaniczną zielenią kojarzącą się z środowiskiem naturalnym oraz francuskim, opierającym się na porządku, symetrii i geometrycznym kształtowaniu roślin. I choć podział ten dziś jest już nieco archaiczny, a współczesne trendy pozwalają na dowolne praktycznie transgresje, warto jest odpowiedzieć samemu sobie czy będziemy dążyć do klimatu przyrodniczej dzikości czy królewskich ogrodów. W zależności od odpowiedzi kupujemy bowiem inne rośliny i inaczej planujemy rabaty.

Z uniwersalnych zasad rządzących aranżacją dekoracyjnych stref ogrodu warto wspomnieć o regule rosnącej wysokości, a więc sadzenia mniejszych kwiatków i rośliną pokrywowych z przodu rabat, a drzew i wysokich krzewów wzdłuż ogrodzenia. Samo planowanie zagonów to zadanie dla śmiałków, w praktyce okazuje się bowiem, że konwencja nudzi, a odważne rozwiązania czynią ogród pięknym i niezwykłym. Nie bójmy się więc wysp na trawnikach, asymetrycznych szeroki zagonów, sztucznych wzgórków obłożonych kamieniami oraz konstrukcji pionowych. Pergole i trejaże pozwalają urozmaicać krajobraz wokół domu i tworzyć zielone ściany szybciej niż drzewa zdążą urosnąć na pożądaną wysokość. Można wykorzystywać je jako tło, ale także ściany odgradzające np. taras od basenu.

Profesjonaliści podpowiadają też, żeby kupować dużo sadzonek, ale raczej w ograniczonych wariantach. Sto różnych gatunków to bowiem recepta na upstrzenie ogrodu, podczas gdy powtarzalność grup bylin i roślin daje bardzo elegancki efekt harmonii.

Woda w ogrodzie funkcjonalnym

Już od wieków najwspanialsze ogrody szczyciły się źródłami wody, które do dnia dzisiejszego stanowią pożądany element zielonego krajobrazu. I choć minęła moda na fontanny i wybetonowane wersalskie sadzawki, we współczesnych ogrodach woda odgrywa bardzo ważną rolę. Podstawa to oczywiście baseny, które przede wszystkim służą rekreacji, ale latem cieszą również oczy swą niebieską świeżością i są doskonałym akompaniamentem dla leżaków i leżanek ogrodowych. Coraz większą popularnością cieszą się również jeziorka, które dzięki bogatej roślinności wodnej przyjmują postać naturalnych stawów, ale również umożliwiają kąpiel.

W nieco bardziej ograniczonym wariancie woda może też zdobić przydomową zieleń w formie kaskady, stylizowanej na naturalny kamienny wodospad lub intencjonalnie nowoczesnej, która dodatkowo wprowadza przyjemny element akustyczny. Szmer wody działa uspokajająco, pomaga usnąć, a poza tym bywa wykorzystywany jako osłona przed hałasem z zewnątrz.

Ogród funkcjonalny – funkcja produkcyjna

Powraca również moda na wykorzystywanie przydomowej działki do celów uprawnych. I choć niewielu ludzi, zwłaszcza w mieście, decyduje się dziś na grządki warzywne z pełnego zdarzenia, coraz chętniej witamy nawet w nowoczesnych ogrodach krzewy i drzewa owocowe. Mają one swój romantyczny urok, gdy osypane są kwieciem, a w sezonie odwdzięczają się również słodkimi płodami. Podobnie dekoracyjne i użyteczne zarazem są zioła, które sadzi się często na skałkach i wokół tarasu, korzystając z przyjemnych aromatów i urozmaicając codzienne menu.

Nie ma też wcale konieczności rezygnowania z upraw warzyw. Nawet w nowoczesnym ogrodzie można wyizolować strefę, w której w estetyczny i efektywny sposób hodować będziemy pomidory, sałatę, paprykę czy jarmuż. Kluczem do sukcesu są wyraźnie odgrodzone rabaty, np. otoczone schludnymi drewnianymi ściankami i harmonijnie połączone z resztą ogrodu siecią żywopłotów i ścieżek.

Ścieżki czyli kręgosłup ogrodu funkcjonalnego

W ostatecznym rozrachunku kształt całości ogrodu nadają nawierzchnie niezielone, a więc chodniki, żwirowe alejki, kamienne płyty i drewniane podesty, które pozwalają wydzielić jedną strefę od drugiej, a przy tym pełnią funkcję ciągów komunikacyjnych. Konkretne materiały warto dobrać w zgodzie ze stylem architektonicznym domu i samego ogrodu, zaś wyznaczając kształty można postawić na modną, nowoczesną geometrię kątów prostych lub bardziej fantazyjne, romantyczne zakola i łuki. Przy nachylonej powierzchni ogrodu warto zainwestować także w murki i schodki, które nawet w bardzo minimalistycznej formie stwarzają wspaniały efekt i również pozwalają na odseparowanie poszczególnych funkcji ogrodu.

Podsumowując, ogród może stać się drugim domem, pod gołym niebem, stwarzając zakątek dla każdego członka rodziny, z czworonogami włącznie. Ale tak jak w murowanym domu, tak i na świeżym powietrzu, potrzebne jest zorganizowanie przestrzenne, które umożliwi każdemu domownikowi korzystanie z ogrodu na swój sposób i bez przeszkadzania innym. Nie ma też nic złego w rezygnacji z niektórych funkcji ogródka – jeśli do szczęścia wystarcza nam wspaniały widok za oknem i sąsiedzka zazdrość, można z czystym sumieniem zamienić przydomową działkę w botaniczną wystawę. Tak samo, można zresztą zredukować miejski ogródek do dziecięcego raju i cieszyć się radością pociech.