Galtonie białawe kwiaty – sadzenie, uprawa i pielęgnacja galtonii białawych

Galtonie białawe, inaczej błyszczące, w innych językach nazywane też bywają afrykańskimi hiacyntami lub liliami strzelistymi. To typowe rośliny późnego lata, które pochodzą z południowej Afryki i lubują się w gorącym popołudniowym słońcu. Opisane po raz pierwszy w 1880 r., galtonie białawe na początku faktycznie uznane zostały za rodzaj hiacyntów, ale dość znaczące różnice morfologiczne w końcu zasłużyły im na oddzielną nazwę rodzajową. Choć ich nazwa jednoznacznie wskazuje na kolor, w jakim występują – biały – to istnieją również odmiany przybierające inne barwy, np. fioletowe. Dowiedz się więcej o tej roślinie i o jej pielęgnacji.

1. Galtonia biaława – podstawowe informacje
2. Występowanie galtonii białawej
3. Galtonie białawe - wymagania glebowe
4. Sadzenie i uprawa galtonii białawych
5. Podlewanie galtonii białawych
6. Nawożenie galtonii białawej
7. Rozmnażanie galtonii białawych
8. Jak pozyskać cebulki galtonii białawej
9. Ochrona galtonii białawych
10. Choroby galtonii białawych
11. Zastosowanie galtonii białawych
12. Podsumowanie
13. Galtonia biaława – pytania i odpowiedzi

Galtonia biaława – podstawowe informacje

Galtonia biaława (Ornithogalum candicans) to roślina cebulowa, zaliczana do rodziny szparagowatych, która osiąga imponującą wysokość nawet 90-120 cm. Długi jest także okres jej kwitnienia - od początku sierpnia do późnej jesieni. Z jednej cebulki wyrasta po kilka prostych łodyg, które okolone są mieczowatymi liśćmi odziomkowymi (wyrastającymi bezpośrednio z nasady łodygi). Na szczycie każdej łodygi pojawiają się białe dzwonkowe kwiaty zebrane w grona – stąd skojarzenie z hiacyntami. Na jednej łodydze pojawić się może nawet 40 pojedynczych zdobnych kwiatów przypominających poniekąd przebiśniegi.

Występowanie galtonii białawej

W środowisku naturalnym, w Południowej Afryce, galtonie porastają wyżej położone tereny – od 1200 do nawet ponad 2000 m n.p.m. Po raz pierwszy kwiaty pojawiły się na półkuli północnej w drugiej połowie XIX w., a Europejczycy nazwali je galtoniami na cześć Sir Francisa Galtona, słynnego ówczesnego podróżnika i statystyka, które zbadał i opisał południową część Czarnego Lądu. Co ciekawe, w 2004 r. roślina została przeklasyfikowana pod względem botanicznym i łacińską nazwę zmieniono wówczas z Galtonii (do dziś używa się jako nazwy zwyczajowej) na Ornigthogalum, co w języku starogreckim jest złożeniem dwóch słów „ptak” oraz „białe kwiaty”. Warto przy tym pamiętać, że roślina występuje także w barwie fioletowej.

Galtonie białawe - wymagania glebowe

Galtonie białawe, jak na afrykańskich mieszkańców przystało, preferują stanowiska o silnym nasłonecznieniu – praktycznie bez ograniczeń, jeśli chodzi o ilość i natężenie światła oraz temperaturę. Genetycznie „zaprogramowane” do rośnięcia na wilgotnych, otwartych łąkach, potrzebują dobrze przepuszczalnego, bardzo żyznego podłoża, idealnie wzbogacanego kompostem organicznym lub dojrzałą gnojówką. Wiele źródeł poleca także umieszczenie warstwy drenażu pod zagonem z galtoniami. Sama gleba powinna być neutralna, z pH w granicach 6.5  - 7.5. Zachowanie tych parametrów i zapewnienie odpowiedniej wilgotności podłoża pozwala cieszyć się pięknymi kwiatami tej niezwykłej rośliny, które mogą przybierać kolor nie tylko biały, ale również fioletowy.

Sadzenie i uprawa galtonii białawych

Galtonie białawe najczęściej sadzi się jako cebule – po wysiewie nasion trzeba bowiem czekać nawet 3 lata na pierwsze kwitnienie. W przeciwieństwie do większości jesiennych roślin cebulowych galtonie białawe sadzimy jednak na końcu zimy, lub na początku wiosny. Cebulki umieszczamy na głębokości ok. 12-15 cm, delikatnie przysypując jej ziemią, ale nie uciskając zanadto. Oficjalne zalecane odległości pomiędzy poszczególnymi roślinami to 20-40 cm, ale wielu ekspertów zgadza się, że gęstsze wysadzanie daje ciekawszy efekt estetyczny.

Galtonie białawe można również wysadzać w donicach, do substratu ogrodniczego uzupełnionego kilkucentymetrową warstwą żwiru na dnie. W donicach cebule mogą być umiejscowione jeszcze ciaśniej, co ok. 10 cm.

Przekwitłe kwiatostany nie prezentują atrakcyjnego widoku, więc warto je ścinać wraz z łodygą. Liście galtonii białawych należy jednak pozostawiać za zagonie aż do całkowitego zżółknięcia i zeschnięcia.

Podlewanie galtonii białawych

Galtonia biaława potrzebuje regularnego nawadniania w okresie wiosny i lata. Oznacza to, że w zależności od warunków meteorologicznych należy ją podlewać tak często, aby gleba wokół była stale wilgotna. Jesienią podlewanie można śmiało ograniczyć, zaś zimą cebulki muszą być utrzymywane w suchym środowisku, aby nie zgniły. Poza okresem zimowym w ramach uprawy trzeba przyłożyć szczególną wagę do uniknięcia przesuszenia, ponieważ może to doprowadzić w krótkim czasie do obumarcia galtonii biaława. Fakt, że to roślina pochodzenia afrykańskiego, w naturalnym środowisku rozwijająca się na podmokłych terenach, przekłada się na jej predyspozycje do wzrostu w wilgotnym otoczeniu.

Nawożenie galtonii białawej

Jak u większości bujnie kwitnących roślin, nawożenie galtonii jest wysoce wskazane. Wystarczy uniwersalny płynny nawóz podlewany do ziemi co 4-8 tygodni, w zależności od tego jak powodzi się kwiatom. Od września roślin nie należy już odżywiać, aby zdążyły zahibernować się na zimę. W celu nawożenia wykorzystuje się preparaty mineralne, z których można zrezygnować, o ile na ok. rok przed zasadzaniem podłoże, na którym rośnie galtonia biaława, zostało wzbogacone krowieńcem. W przeciwnym razie, jeśli tej czynności zaniechano, powinno się zastosować tego rodzaju nawozy bazujące na mieszance minerałów.

Rozmnażanie galtonii białawych

Profesjonalni hodowcy rozmnażają galtonie białawe na dwa sposoby – rozsiew nasion oraz cebulki przybyszowe. Oba mają duże szanse powodzenia i mogą być równie dobrze praktykowane przez amatorów. W celu pozyskania nasion należy pozostawić kwiaty na choć jednej roślinie do całkowitego przekwitnięcia i wyschnięcia, a następnie delikatnie ściąć łodygę i wytrzepać nasiona nad kartką papieru. Przetrzymujemy je następnie w papierowej torebce, w suchym chłodnym miejscu do końca zimy, a następnie wysiewamy w warunkach domowych lub szklarniowych. Nasiona kiełkują zwykle w przeciągu miesiąca.

Jak pozyskać cebulki galtonii białawej

Pozyskiwanie cebulek przybyszowych galtonii białawej najlepiej połączyć z wykopywaniem części podziemnych na zimę. Wtedy to od oryginalnych cebulek odłączamy ręcznie małe boczne cebulki, zwane przybyszowymi. Oczyszczamy je z gliny, pozostawiamy do wyschnięcia ( nie na bezpośrednim słońcu) i sadzimy wraz ze starszymi cebulami na początku wiosny kolejnego roku. Przez zimę cebule przechowujemy w suchym, ciemnym pomieszczeniu.

Ochrona galtonii białawych

Galtonia biaława oficjalnie jest rośliną mrozoodporną (oficjalnie do -10 stopni C), co wynika z jej naturalnego występowania w obszarach górskich. W naszej strefie klimatycznej teoretycznie może więc przezimować w gruncie (tylko cebulka, po ścięciu zeschniętej części nadziemnej), ale należy ją okryć kilkucentymetrową warstwą kory lub iglastych gałęzi. Niestety, zdarzają się przypadki, że galtonia mimo wszystko przemarza i dlatego wiele źródeł poleca coroczne wykopywanie cebul późną jesienią i przechowywanie ich w suchych, chłodnych warunkach przez całą zimę. Wczesną wiosną galtonie białawe wysadzamy ponownie w te same lub inne miejsca.

Choroby galtonii białawych

Jeśli chodzi o odporność na choroby i szkodniki, galtonie białawe należą do ogrodniczych ideałów. Nie imają się ich praktycznie żadne problemy, poza okazyjnymi atakami ślimaków, z którymi można łatwo sobie poradzić różnymi metodami, np. wysypując wapno gaszone w obrębie ścieżek na działce czy przygotowując różnorakie pułapki, np. wkopane w glebę butelki ze słodkim napojem. Ponadto galtonia biaława bywa celem ataku mszyc oraz grzybów, w efekcie których na liściach pojawiają się niewielkie, czarne przebarwienia.

Zastosowanie galtonii białawych

Ze względu na wysokość galtonie białawe są gatunkiem sadzonym przede wszystkim w tylnych strefach zagonu – tuż przed samym płotem lub przed szpalerem krzewów i drzew. Pasują przy tym również dobrze do idyllicznych wiejskich ogrodów, jak i do nowoczesnych miejskich posesji, gdzie często forsuje się minimalistyczne białe kwiaty. Jeśli chodzi o kompozycje, to galtonie białawe można sadzić samodzielnie, w kępach po 6-10 roślin, jeśli nie będzie nam przeszkadzała ich nieatrakcyjność po przekwitnięciu. W przeciwnym razie komponujmy je z kwiatami podobnego wzrostu o nieco innych terminach kwitnienia, np. liliami, daliami czy irysami, a także pomiędzy krzewami astrów.

Podsumowanie

Galtonia biaława jest wciąż stosunkowo mało znana i może być prawdziwym ogrodniczym trofeum. Jej późny okres kwitnienia również jest ogromnym atutem – zdobi zagony, gdy większość letnich kwiatów zwiesza już głowy. Piękny zapach oraz możliwość ścinania łodyg do kompozycji bukietowych to kolejne zalety, które powinny skusić miłośników tropikalnych roślin o oryginalnym wyglądzie. Zwłaszcza, że cebulki galtonii białawych są bardzo trwałe i służą ogrodnikom przez długie lata.

Galtonia biaława – pytania i odpowiedzi

W jakich kolorach występuje ten gatunek?

Mimo że nazwa może wskazywać, że rośnie on wyłącznie w białych odmianach, to występują także wersje z kwiatami o innych barwach, np. galtonia fioletowa.

Czy to roślina dobra dla początkujących ogrodników?

Jak najbardziej! Stosunkowo niewielkie wymagania dotyczące uprawy, wysoka odporność na warunki atmosferyczne i bardzo mała podatność na choroby oraz ataki szkodników znacząco ułatwiają pielęgnację. Konieczne jest zadbanie przede wszystkim o odpowiednie parametry i zawilgocenie podłoża.

W jakich miejscach sadzić galtonię białawą?

Zaleca się lokalizacje mocno nasłonecznione z lekkimi glebami. Istnieje możliwość sadzenia zarówno w grupach, jak i pojedynczo.

Bibliografia

1. South African National Biodiversity Insitute; “Ornithogalum candicans”; pza.sanbi.org; 2019-07-28
2. Gardenia; “Galtonia candicans”; gardenia.net; 2019-07-28
3. University of Arkansas, Division of Agriculture; “Plant of the Week: Ornithogalum (Galtonia) candicans Summer ”; uaex.edu; 2019-07-28
4. Gardeners HQ; “How to Grow Galtonia Plants”; gardenershq.com; 2019-07-28