Buławka obcięta (Clavariadelphus truncatus)

Nazywana/y także: buławnik obcięty

Tagi

Grzyby niejadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Buławka obcięta to częściowo chroniona, nader rzadka w Polsce przedstawicielka rodziny buławkowatych (Clavariadelphaceae). Kategoria zagrożenia na Czerwonej Liście E – krytycznie zagrożona wyginięciem.

Sezon

Buławka obcięta owocniki zawiązuje od sierpnia do listopada.

Występowanie

Buławka obcięta jest w Polsce grzybem naturalnie rzadkim, trzymającym się głównie górskich świerczyn.

Wygląd

Owocniki buławki obciętej są gładkie, rzadziej słabo pobrużdżone w pionie.

Hymenofor okrywa całą zewnętrzną powierzchnię owocnika tego grzyba.

Trzon w kształcie buławy hetmańskiej (stąd nazwa) lub maczugi, gładki w dotyku, centralny. Pierścienia oraz pochw brak. Barwy nóżki dość różnorodne, od jasnych i ciemnych żółci przez oranże po brązy.

Miąższ pod skórką złocisty, wewnątrz białawy, po przecięciu ciemnieje robiąc się szary lub brunatny. Smak opisywany różnie, zwykle jako łagodny, słodki, ale mało przyjemny. Woń słaba, ale przyjemna.

Wysyp zarodników buławki obciętej biały. Spory pozbawione koloru, z żółtawą kroplą wewnątrz, eliptyczne, osiągają 10-13 (wyjątkowo aż 16) x 5-7 (sporadycznie aż 10) µm. Podstawki niekiedy dwuzarodnikowe.

Buławkę obciętą łatwo odróżnić od podobnych grzybów za sprawą ściętego wierzchołka. Dość zbliżony wyglądem bywa równie bliski wymarcia w Polsce siatkolist maczugowaty (lejkowiec bulwiasty, lejek klinowy, „zajęcze uszy”) Gomphus clavatus. Siatkolist jednak zasiedla więcej typów siedlisk, ma kapelusze o bardziej liliowym odcieniu i ciemnożółty wysyp zarodników, poza tym jest smaczniejszy.

Również buławka pałeczkowata Clavariadelphus pistillaris może przypominać buławkę obcięta, oba gatunki różnią się jednak kształtem owocnika: zaokrąglonym u buławki pałeczkowatej, a płasko ściętym u ściętej.

Właściwości

Według niektórych buławka obcięta jest grzybem niejadalnym, wg innych np. amerykańskich jadalnym ale przykrym w smaku. Zbiór i spożywanie nielegalne w Polsce z powodu ochrony gatunkowej.

Zastosowanie

Obecnie brak zastosowanie buławki obciętej, trwają jednak wytężone badania nad wykorzystaniem kwasu klawarynowego z buławek i innych grzybów w medycynie i weterynarii. Kwas klawarynowy jest inhibitorem enzymu transferazy farnezylowej, co czyni z niego potencjalne lekarstwo przeciwko nowotworom, progerii (przedwczesnemu starzeniu się), chorobie Alzheimera oraz inwazjom pasożytniczych pierwotniaków (malarii i śpiączce afrykańskiej).

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Buławka obcięta, fot. shutterstock

Buławka obcięta

Buławka obcięta, fot. shutterstock

Bibliografia

Arora D. 1986.; "Mushrooms demystified: a comprehensive guide to the fleshy fungi."; Ten Speed Press, Berkeley.;
Bon M. 2012.; "Pareys Buch der Pilze."; Kosmos, Halberstadt.;
Fisher D.; "Besette A. 2010. Edible wild mushrooms of North America: a field-to-kitchen guide."; University of Texas Press, Austin.;
Fluck M. 1996; "Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie."; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Jayasuriy H; Silverman K., Zink D., Jenkins R., Sanchez M., Pelaez F., Vilella D., Lingham R., Singh S. 1998; "Note Clavaric Acid: A Triterpenoid Inhibitor of Farnesyl-Protein Transferase from Clavariadelphus truncatus."; Journal of Natural Products 61 (12): 1568–1570.;
Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006.; "Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie."; Wyd. Parragon, Warszawa.;
Grzyby chronione Dolnego Śląska.; "Narkiewicz C. 2005."; Wyd. Muzeum Przyrodniczego, Jelenia Góra.;
Roody W. 2003.; "Mushrooms of West Virginia and the Central Appalachians."; University Press of Kentucky, Kentucky.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Stucky V. 1997.; "Mushrooms of Colorado and the Southern Rocky Mountains."; Big Earth Publishing, Boulder.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;
Wojewoda, W., Ławrynowicz, M., 2006.; "Czerwona lista grzybów wielkoowocnikowych w Polsce."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;