Czubajka kania (Macrolepiota procera)

Wstęp

Czubajka kania (Macrolepiota procera), czyli bedłka parasolowata lub sowa, to gatunek, który dawniej zaliczany był do rodziny bedłkowatych. To grzyb jadalny, który obecnie należy do rodziny grzybów pieczarkowatych. W Polsce kania jest dosyć silnie rozprzestrzeniona na terenie całego kraju. Grzybiarze lubią ją za bogate walory smakowe, lecz muszą wyjątkowo uważać podczas zbiorów, ponieważ bywa mylona z trującym muchomorem. Sowy można uprawiać w przydomowym ogródku, lecz wcześniej trzeba kupić mikoryzę (mieszankę plechy z ziemią) lub pozyskać zarodniki prosto z lasu. Następnie zaleca się wybrać 30 cm warstwy gleby, aby w utworzonym zagłębieniu umieścić kompost wymieszany z torfem oraz grzybnią.

Sezon

Czubajka, czyli sowa, rośnie od lipca do października. Co jednak ważne, największy wysyp jej owocników można zaobserwować pod koniec lata – głównie we wrześniu.

Występowanie

Należy wiedzieć, że kania czubajka występuje w lasach liściastych, iglastych i mieszanych. Najczęściej rośnie pod bukami. Jej owocniki można również spotkać na obrzeżach lasów, na polanach, w parkach, na poboczach, a także na cmentarzach. Grzyb jadalny taki jak kania rośnie na glebach gliniastych i wapiennych, najczęściej pojedynczo lub po kilka sztuk. Znaleźć ją można w Europie, Ameryce Północnej, Korei, Japonii i Nowej Zelandii.

Wygląd

Jeżeli zastanawiasz się, jak wygląda grzyb taki jak kania, uważnie przeczytaj poniższy opis! Dzięki temu zbiory jej owocników będą udane, a Ty nigdy nie pomylisz tego gatunku z innym. Ponadto warto wiedzieć, że co roku w lasach pojawiają się grzyby podobne do sowy, co w niektórych przypadkach może być śmiertelnie niebezpieczne!

Owocnik czubajki osiąga średnicę od 10 do 30 cm. U młodych okazów ma kulisty i jajowaty kształt. Z wiekiem staje się wypukły, a później płaski z garbkiem na szczycie. U starszych osobników grzyby takie jak sowy kształtem przypominają parasol. Początkowo mają brązowy kolor, następnie jaśnieją aż do barwy kremowej lub białej. Garbek pozostaje w kolorze ciemnobrązowym i często nazywany jest twardym czubkiem. Ma suchą, popękaną powierzchnię, pokrytą brązowymi, grubymi, ostającymi łuskami. Brzeg kapelusza zazwyczaj ma postrzępiony.

Blaszki czubajki są gęste, szerokie i nie dochodzą do trzonu. Mają białą lub kremową barwę, na której u starszych egzemplarzy pojawia się ochrowy nalot. Dodatkowo warto wiedzieć, że ten element sowy nie czerwienieje ani nie brązowieje pod wpływem nacisku.

Trzon osiąga wysokość od 15 do 40 cm. i grubość od 1 do 2,5 cm. Sowa kania ma wysmukły, cylindryczny kształt, z bulwiastą podstawą. Jest koloru kapelusza z ciemniejszymi łuskami tworzącymi wzór na jasnym tle. Ponadto trzon u tego gatunku otoczony jest podwójnym, nieprzyrośniętym, ruchomym pierścieniem, o kremowej barwie. Trzon łatwo odłamuje się od kapelusza i nie ma tzw. pochwy, która z kolei występuje u muchomora sromotnikowego.

Miąższ czubajki jest biały, nie zmienia barwy pod wpływem uszkodzeń. W kapeluszu jest miękki i gąbczasty, w trzonie łykowaty i włóknisty. Sowa ma łagodny orzechowy smak i zapach, dzięki temu w formie sproszkowanej pasuje do rozmaitych potraw.

Czubajka kania podobna jest do czubajki czerwieniejącej, która różni się od niej tym, że nie posiada łusek na trzonie, a jej miąższ po przecięciu czerwienieje.

Grzyby takie jak sowy jadalne bywają niekiedy mylone z muchomorami zielonawymi – śmiertelnie trującymi grzybami. Zwłaszcza młode osobniki są do siebie podobne i trudno je odróżnić. Z kolei starsze owocniki muchomora zielonawego mają gładki kapelusz w kolorze zielonym, żółtym lub szarym.

Właściwości

Czubajka kania jest smacznym gatunkiem jadalnym. Sowa zasobna jest w składniki mineralne, takie jak potas, fosfor, mangan i żelazo, i witaminy – witamina D, B1, B2. Zawartość białka jest porównywalna z podstawowymi produktami spożywczymi, takimi jak mleko i wynosi 5,5 proc. Jednak ze względu na obecność ciężkostrawnej chityny, białko jest trudno przyswajalne. By zwiększyć jego dostępność czubajkę kanię przed spożyciem należy drobno pokroić i ugotować.

Zastosowanie

Czubajka kania jest grzybem, w którym jadalny jest tylko kapelusz. Sowę najczęściej spożywa się smażoną w panierce, ale nadaje się też do duszenia, gotowania, suszenia i marynowania. Ze względu na swój silny aromat często używana jest jako przyprawa do wielu dań, można ją np. ususzyć i dodać pokruszoną do różnych sosów. Kania suszona podkręca zarówno zapach, jak i smak potraw.

Czubajka kania – pytania i odpowiedzi

Jak można przygotować do zjedzenia Macrolepiota procera – sowę, czyli bedłkę parasolowatą?

Należy wiedzieć, że jest to gatunek jadalny i niezwykle smaczny. Lubiany jest przez wielu smakoszy, a ze względu na swoją budowę idealnie nadaje się do: smażenia, marynowania, duszenia, gotowania oraz suszenia. Ma bardzo bogaty smak i zapach.

Czym wyróżnia się czubajka kania?

Owocniki Macrolepiota procera są bardzo specyficzne, choć młode mogą przypominać trujące gatunki, zwłaszcza muchomora sromotnikowego. Dojrzałe grzyby nie mają łuski na trzonie, który po przecięciu czerwienieje. Z kolei ich kapelusze mają poszarpane brzegi i pokryte odstającymi łuskami popękane powierzchnie. Ponadto pierścienie na nogach są ruchome.

Gdzie można spotkać gatunek Macrolepiota procera?

Czubajka kania preferuje siedliska pokryte bukami. Zwyczajowo występuje w parkach, na polanach, w lasach i na ich obrzeżach.