Czyreń robiniowy (Phellinus rimosus)

Wstęp

Czyreń robiniowy to jeden z wielu nadrzewnych grzybów z rodziny szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae), odpowiedzialnych za białą zgniliznę drewna. Do tej pory podano go jedynie z nielicznych stanowisk w Polsce, może być jednak pospolitszy, tyle, iż nie odróżniany od rodzimego czyrenia debowego (P. robustus). Pewne i precyzyjne odróżnienie obu gatunków wymaga użycia mikroskopu i odczynników chemicznych.

Sezon

Czyreń robiniowy zawiązuje owocniki cały rok.

Występowanie

Czyreń robiniowy pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie wyewoluował jako pasożyt grochodrzewu czyli robinii Robinia pseudoacacia.

Wygląd

Owocniki czyrenia robiniowego przyrastają do gospodarza bokiem pojedynczo albo w małych grupach, początkowo bulwiaste w kształcie, później staje się kopytkowaty, spłaszczony.

Kapelusz niemalże identyczny jak u cz. dębowego czy śliwkowego tzn. o nierównej, koncentrycznie strefowanej, zwykle popękanej powierzchni; u młodych okazów lekko filcowaty, aksamitny, u starszych nagi, co raz ciemniejszy, w różnych odcieniach ciemnej rdzy, oliwkowej zieleni aż po czerń; z tępym, okrągławym, zazwyczaj jaśniejszym brzegiem.

Hymenofor rurkowaty, o wielu warstwach rurek, stanowi klucz do odróżnienia tego czyrenia od jego „sobowtórów”, zwłaszcza cz. dębowego. Pory rurek niewielkie, w zarysie okrągławe. Czyreń robiniowy wykształca mniej porów na 1 mm powierzchni obłóczni od czyrenia dębowego: 4-5 porów na mm zamiast 7-9 na mm hymenoforu. W przypadku czyrenia robiniowego P. rimosus brak jakichkolwiek płonnych elementów w obłóczni, widoczne są jedynie podstawki dojrzałe albo nie. Inaczej prezentuje się pod mikroskopem obłócznia cz. dębowego P. robustus gdzie obserwuje się elementy płonne w postaci butelkowatych cystydiol, o mocno wydłużonych szyjkach. Poza tym niektóre, niezbyt liczne owocniki cz. dębowego mają hymen z wrzecionowatymi szczecinkami.

Trzonu brak.

Miąższ taki sam jak u większości czyreni: bardzo twardy, korkowaty, zdrewniały, strefowany. Woń słaba. Smak cierpki lub kwaśny.

Zarodniki brązowawe, nie zmieniają koloru po zadaniu im odczynnika Melzera (podczas gdy cz. dębowy ma zarodniki bezbarwne, za to przebarwiająco się na purpurowy brąz po dodaniu odczynnika Melzera), najczęściej szeroko elipsoidalne, rzadziej odwrotnie jajowate, stanowią obok obłóczni najważniejsze cechy diagnostyczne u tych hub. Co więcej spory P. rimosus są mniejsze od zarodników pokrewnych czyreni: maksymalnie do 7 μm, gdy dajmy na to u P. robustus do 8,5 μm.

W Polsce spotyka się wiele podobnych do robiniowego, rodzimych i zawleczonych gatunków czyreni. Okazałe, podobne kształtem do kopyta owocniki zawiązuje nasz rodzimy czyreń ogniowy (P. ignarius). Łudząco podobne bywają choćby: czyreń śliwowy (P. tuberculosus) o mniejszych kapeluszach, przywiązany do śliw, albo czyreń dębowy (P. robustus), atakujący jednakowoż tylko stare, osłabione dęby, o miąższu rdzawo cynamonowym.

Właściwości

Czyreń robiniowy podobnie jak jego kuzyni atakuje żywe drzewa i krzewy.

Zastosowanie

Współcześnie brak zastosowania czyrenia robiniowego. Dawniej z pociętych, mocno wysuszonych owocników rozmaitych gatunków czyreni wytwarzano krzesiwo (hubkę), używane do rozpalania ognia.

Ludowa medycyna Słowian i Azjatów uważała zgodnie ze starożytną i wspólną całej ludzkości „podobne musi leczyć podobne”, że owocnikami czyreni oraz podobnych hub da się leczyć nowotwory. Na Kresach i w Rosji za najskuteczniejsze uważano czyrenie pozyskane z brzóz, a wyciąg wodny miał jakoby działać skuteczniej od alkoholowego (wyjątek wśród znachorskich środków na raka).