Czyreń śliwowy (Phellinus pomaceus)

Nazywana/y także: czyreń jabłoniowy, czyr śliwowy

Tagi

Grzyby niejadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Czyreń śliwowy to jeden z najpospolitszych w Polsce i krajach sąsiednich przedstawicieli szczeciniakowatych (Hymenochaetaceae), odpowiedzialnych za białą zgniliznę drzew i krzewów.

Sezon

Czyreń śliwowy podobnie jak większość jego kuzynów produkuje owocniki cały rok, na pniach i konarach drzew, zwykle w starych, zaniedbanych albo użytkowanych ekologicznie sadach, rzadziej w parkach miejskich i na plantacjach leśnych.

Występowanie

Czyreń śliwowy to prawdziwy kosmopolita. Notowano go wszędzie tam, gdzie uprawia się lub rosną dziko odpowiedni żywiciele: w całej Eurazji i Afryce, w obu Amerykach, Australii oraz większości dużych wysp. Poraża zarówno gatunki uprawne, owocowe i ozdobne z rodziny różowatych, a przede wszystkim z podrodziny pestkowych (śliwy, wiśnie, morele, migdały, tarninę, ałyczę). Czasem rozwija się też na innych różowatych, o szupinkowych owocach (jabłoniach, gruszach, pigwowcach, jarzębach), a zupełnie wyjątkowo na przedstawicielach innych rodzin np. leszczynie.

Wygląd

Owocniki czyrenia śliwowego słyną z różnorodnych kształtów i barw. Bywają nieregularne, kopytkowate, półokrągłe, guzokształtne, poduszeczkowate, rozpostarto-odgięte albo resupinowate (rozpostarte). Zazwyczaj tworzą duże skupienia zrastając się dachówkowato na spodzie gałęzi i pniaków drzew.

Kapelusz niemalże identyczny jak u czyrenia dębowego i robiniowego tzn. koncentrycznie strefowanej, nierównej, spękanej powierzchni. Wierzch kapelusza u tego czyrenia zmienia barwę z wiekiem: początkowo piaskowy bądź ochrowy, potem cynamonowy, później kasztanowy, wreszcie staje się szarawy i na końcu czarniawy. Faktura takoż się zmienia: od omszonej u najmłodszych owocników, przez gładką, aż po spękaną u najstarszych owocników. Ważną cechą charakterystyczną czyrenia śliwkowego jest brzeg kapelusza tępy, jaśniejszy od reszty kapelusza, a do tego pozbawiony hymenoforu.

Hymenofor rurkowaty, z licznymi warstwami rudobrązowych rurek, mierzących 2-3mm długości. U starszych okazach czyrenia śliwkowego rurki zwykle poprzerastane grzybnią.

Pory wydłużone, kanciaste albo okrągławe, 1-2mm średnicy. Barwa porów zmienia się z wiekiem owocnika: jasne ochrowe u najmłodszych; rudawe u średnich; a ciemnobrązowe u najstarszych okazów czyrenia śliwowego.

Trzonu u czyru śliwowego brak.

Miąższ nader twardy, korkowaty i strefowany jak u reszty czyreni. Kolor brązowy z rudym lub słomkowym odcieniem. Zapach trudno wyczuwalny. Smak nieprzyjemny, cierpki bądź kwaskowaty.

Zarodniki białe, kulistawe, o zaostrzonych końcach, niemal gładkie, o nielicznych, ledwie zauważalnych szczecinkach. Osiągają 5-7 × 4,0-5,5 µm długości.

W Polsce spotyka się wiele gatunków grzybów podobnych do czyru śliwowego. Zwykle odróżnia się je po gatunku gospodarza i/lub po kształtach i kolorach zarodników.

Właściwości

Czyreń śliwowy to grzyb niejadalny. Podobnie jak jego kuzyni atakuje żywe drzewa i krzewy. W latach 80-tych XX w. uczeni ze zdumieniem odkryli, że P. pomaceus wytwarza chlorometan (najprostszą chlorową pochodną metanu, substancję żrącą i odurzającą) celem rozkładania drewna swoich żywicieli.

W Polsce spotyka się wiele gatunków grzybów podobnych do czyrenia śliwowego. Zwykle odróżnia się je po gatunku gospodarza i/lub po kształtach i kolorach zarodników.

Zastosowanie

W starożytności i średniowieczu z mocno wysuszonych owocników czyrenia śliwowego sporządzono krzesiwo (hubkę), używane do rozpalania ognia.

Organizm modelowy przy badaniu syntezy, znaczenia ekologiczno-fizjologicznego oraz rozkładu chlorometanu w organizmach żywych.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Czyreń śliwowy, Jerzy Opioła [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Czyreń śliwowy, fot. shutterstock

Bibliografia

Domański S. 1965.; "Żagwiowate I (Polyporaceae pileateae), szczecinkowcowate I (Mucronosporaceae). w: Kochman J., Skirgiełło A. (red.), Grzyby (Mycota) 3: Podstawczaki (Basidiomycotes). Bezblaszkowce (Aphyllophorales)."; PWN, Warszawa.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków. ."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa;
Grochowski W., Grochowski A. 1994.; "Leśne grzyby, owoce i zioła. Zbiór i wykorzystanie."; PWRiL, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1985.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Harper D., Hamilton J. 1988.; "Biosynthesis of chloromethane in Phellinus pomaceus."; Microbiology, 134(10): 2831-2839.;
Harper D. 2000.; "The global chloromethane cycle: biosynthesis, biodegradation and metabolic role."; Natural Product Reports, 17(4): 337-348;
Kryczyński S., Weber Z. 2011.; "Fitopatologia."; PWRiL, Warszawa.;
Łakomy P., Hanna Kwaśna H. 2008.; "Atlas hub."; Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa.;
Saxena D., Aouad S., Attieh J., Saini H. 1998.; "Biochemical characterization of chloromethane emission from the wood-rotting fungus Phellinus pomaceus."; Appl. Environ. Microbiol., 64(8): 2831-2835.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą"; . Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;