Kolczakówka kasztanowata (Hydnellum ferrugineum)
Wstęp
Kolczakówka kasztanowata to bardzo rzadka, chroniona w wielu krajach Europy przedstawicielka kolcownicowatych Bankeraceae. W Polsce krytycznie zagrożona wymarciem i umieszczona na Czerwonej Liście gatunków ginących.
Sezon
Kolczakówka kasztanowata wytwarza owocniki od sierpnia do października.
Występowanie
Kolczakówka kasztanowata podawana jest z niemal całej Eurazji, północnej Afryki i Ameryki Północnej do Meksyku włącznie. Niemal wszędzie jednak jest rzadka. Spotykana niemal wyłącznie w borach iglastych, na ubogich piaskach, w starodrzewach o wysokim stopniu naturalności. Zapewne tworzy mikoryzy z sosną, rzadziej ze świerkiem.
Wygląd
Kapelusz kolczakówki kasztanowatej osiąga 5-11 cm średnicy. Typowy dla kolczakówek tzn. bardzo nieregularny w kształcie, obrośnięty kolcami, za młodu filcowaty, marszczący się z wiekiem, często obsypany niesamowiymi, czerwonymi kroplami wyglądającymi niczym krew. Kolory kapelusza mogą być mocno odmienne u różnych okazów, od bieli przez rozmaite odcienie różu i jasnego beżu, po ciemne brązy.
Hymenofor (warstwa rodzajna, obłócznia) jak u reszty grzybów z rodziny Bankeraceae w postaci nader charakterystycznych kolców, zgoła nieprzypominających gąbki borowikowatych czy blaszek większości grzybów wielkoowocnikowych.
Trzon tego gatunku „truskawki ze śmietaną” filcowaty i aksamitny w dotyku, w przekroju wrzecionowaty lub okrągły, szeroki do 3cm, a wysoki do 7cm, nierzadko zwęża się na dół.
Miąższ kolczaka rdzawego (k. kasztanowatej) czerwonawy lub fioletowo brązowy z białawymi drobinkami, strefowany koncentrycznie. Z wiekiem może czernieć. U młodych owocników gąbczasty i miękki w dotyku, u starych twardy i korkowaty. Bardzo dobrym wyróżnikiem gatunkowym jest mączysty smak i zapach miąższu, niepodobny do woni i smaku pozostałych kolczakówek.
Wysyp zarodników brązowy. Spory o nieregularnym kształcie, z niewielkimi, zaokrąglonymi guzkami. Mierzą 5,5–7,5 na 4,5–5,5 μm. Podstawki czteroporowe, w kształcie wąskich maczużek, osiągają: 25–30 na 6-7,5 μm.
Kolczakówkę kasztanowatą nie trudno pomylić z paroma innymi członkiniami tego samego rodzaju. Stare owocniki kolczakówki kasztanowatej przypominają mocno kolczakówę strefowaną Hydnellum concrescens. Od kolczakówki piekącej H. peckii różni się mącznym, a nie palącym smakiem oraz obecnością zacisków w strzępkach. Od kolczakówki jedwabistej (k. gąbczastej H. spongiosipes) różni się ciemniejszą barwą kapelusza i miąższu. Poza tym k. jedwabista preferuje inne środowiska – lasy liściaste, a nie szpilkowe.
Właściwości
Kolczakówka kasztanowata jest grzybem niejadalnym. Skrajnie rzadka i prawem chroniony grzyb.
Zastosowanie
Dawniej podobnie jak pozostałe kolczakówki, kolczakówka kasztanowata używana była do barwienia tkanin. Zależnie od obróbki można było z tejże kolczakówki uzyskać barwniki żółte bądź fioletowe.
fot. shutterstock
fot. shutterstock
fot. shutterstock
fot. shutterstock
- Arora D. 1991; "All that the rain promises and more: a hip pocket guide to western mushrooms."; Ten Speed Press, Berkeley.;
- Arnolds E. 2010.; "The fate of hydnoid fungi in The Netherlands and Northwestern Europe."; Fungal Ecology 3 (2): 81-88;
- Bessette A, Bessette A.R. 2001.; "The rainbow beneath my feet: a mushroom dyer’s field guide."; Syracuse University Press, Syracuse.;
- Ellis J., Ellis M. 1990.; "Fungi without Gills (Hymenomycetes and Gasteromycetes): an identification Handbook."; Chapman and Hall, London.;
- Fluck M. 1996.; "Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie."; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia.;
- Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
- Miller H., Miller O. 2006.; "North American mushrooms: a field guide to edible and inedible fungi."; Falcon Guide, Guilford.;
