Kolczakówka strefowana (Hydnellum concrescens)

Nazywana/y także: kolczakówka Queleta, kolczak strefowany, krwawiący ząb, truskawki ze śmietaną, ząb diabła

Tagi

Grzyby niejadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Kolczakówka strefowana to rzadka i ginąca, ściśle chroniona w Polsce członkini rodziny kolcownicowatych Bankeraceae.

Sezon

Kolczakówka strefowana produkuje owocniki od lipca lub sierpnia do października.

Występowanie

Kolczakówka strefowana zasiedla lasy różnych typów, zwykle jodłowo–bukowe o runie bogatym we wrzos, mchy oraz o grubej ściółce zasobnej w igliwie w wielu regionach Eurazji, Ameryki Północnej i Środkowej, nawet Australii, jednak w wielu państwach (Szwajcarii, Niemczech, Danii, Norwegii, Holandii czy WB) jest bardzo rzadka.

W Polsce najwięcej stanowisk tego gatunku odnotowano na południowym zachodzie, w woj. łódzkim i śląskim. Pojedyncze populacje obserwowano także na Pomorzu Zachodnim i Gdańskim.

Wygląd

Kapelusz kolczakówki strefowanej mierzy od 2 do 8 cm średnicy, odznacza się jaśniejszymi brzegami oraz charakterystycznym, koncentrycznym strefowaniem (stąd polska nazwa gatunkowa). Powierzchnia kapelusza mniej lub bardziej wgłębiona, czasem wręcz lejkowata, zmarszczona i łuskowato włóknista w dotyku.

Hymenofor (obłócznia, warstwa rodzajna,) jak u reszty grzybów z rodziny Bankeraceae w postaci nader charakterystycznych kolców, zgoła nieprzypominających gąbki borowikowatych czy blaszek większości grzybów wielkoowocnikowych. Kolce tejże kolczakówki zbiegają na nóżkę, osiągają do 0,4 cm długości, w różnych odcieniach brązu.

Nóżka beczkowata bądź wrzecionowata, w kolorze identyczna z kapeluszem albo nieco jaśniejsza, gąbczasto filcowata w dotyku.

Miąższ kolczakówki strefowanej wbrew nazwie gatunkowej jest słabiej strefowany od kapelusza, u młodych okazów korkowaty i skórzasty, u dojrzalszych twardy i zdrewniały, praktycznie pozbawiony woni (inne źródła opisują zapach jako mączny), barwy jasno brązowej. Po zadaniu ługu potasowego lub zasady amonowej miąższ przebarwia się na seledynowo (zielononiebiesko).

Wysyp spor brązowawy. Zarodniki tej kolczaków nieregularnie okrągławe, nieregularne, osiągają 4,5-6 na 3,5-4,0 μm.

Kolczakówkę strefowaną łatwo pomylić z okazalszą od niej kolczakówką dołkowaną H. scrobiculatum. Kolczakówka dołkowana nie ma jednak tak wyraźnego strefowania, poza tym wytwarza znacznie okazalsze zarodniki.

Właściwości

Kolczakówka strefowana to grzyb niejadalny. Skrajnie rzadki i prawem chroniony. Na Dalekim Wschodzie uważana go za leczniczy.

Zastosowanie

Dawniej podobnie jak pozostałe kolczakówki, kolczakówka strefowana używana była do barwienia tkanin. Zależnie od obróbki można było z tego grzyba uzyskać barwniki żółte bądź fioletowe.

Od kilku lat trwają próby wykorzystania substancji czynnych (konkresceniny, telefantyny, kurtyzjanu A oraz innych terpenoidów) z kolczakówki strefowanej w leczeniu cukrzycy. Spore nadzieje wiąże się również z aktywnością przeciwwirusową i przeciwnowotworową niektórych glikoprotein z tej kolczakówki.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Kolczakówka strefowana, fot. shutterstock

Bibliografia

Arora D. 1991.; "All that the rain promises and more: a hip pocket guide to western mushrooms."; Ten Speed Press, Berkeley.;
Arnolds E. 2010.; "The fate of hydnoid fungi in The Netherlands and Northwestern Europe."; Fungal Ecology 3 (2): 81-88.;
Baird R., Khan S. 1986.; "The stipitate hydnums (Thelephoraceae) of Florida."; Brittonia 38 (2):171-84.;
Bessette A, Bessette A.R. 2001.; "The rainbow beneath my feet: a mushroom dyer’s field guide."; Syracuse University Press, Syracuse.;
Ellis J., Ellis M. 1990.; "Fungi without Gills (Hymenomycetes and Gasteromycetes): an identification Handbook."; Chapman and Hall, London.;
Fluck M. 1996.; "Jaki to grzyb? Oznaczanie, zbiór, użytkowanie."; Oficyna Wyd. „Delta W-Z”, Warszawa – Mladijska Knjiga, Lubljana, Słowenia.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Lee D., Boo K., Lee J., Viet C., Quyen N., Unno T., Lee, D. 2012.; "Anti-viral activity of Hydnellum concrescens, a medicinal mushroom."; African Journal of Biotechnology 11 (86): 15241-15245.;
Miller H., Miller O. 2006.; "North American mushrooms: a field guide to edible and inedible fungi."; Falcon Guide, Guilford.;
Mirek Z. 2006. (ed.); "Red list of plants and fungi in Poland. Czerwona lista roślin i grzybów Polski."; Instytut Botaniki PAN im. W. Szafera, Kraków.;
Parfitt D., Ainsworth M., Simpson D., Rogers H., Boddy L. 2007.; "Molecular and morphological discrimination of stipitate hydnoids in the genera Hydnellum and Phellodon."; Mycological Research 111 (7): 761–777.;
Pegler D., Roberts P., Spooner B. 1997.; "British Chanterelles and Tooth Fungi."; Royal Botanic Gardens, Kew.;
Roberts P., Evans S. 2011.; "The Book of Fungi."; University of Chicago Press, Chicago.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Wang S., Han J., Ma K., Jin T., Bao L., Pei, Y., Liu H. 2014.; "New α-glucosidase inhibitors with p-terphenyl skeleton from the mushroom Hydnellum concrescens."; Fitoterapia 98: 149-155.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;