Mleczaj ciemny (Lactarius picinus)

Nazywana/y także: jelonek ciemny, jelonek smołowy, mleczaj smoluch, świnka ciemna

Tagi

Grzyby niejadalne

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Mleczaj ciemny jest rzadkim w Polsce grzybem z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae). Gorzki smak czyni go grzybem niejadalnym. Umieszczony na Czerwonej Liście gatunków ginących i rzadkich w naszym państwie, poza tym na takich samych listach niektórych landów Niemiec.

Sezon

Owocniki mleczaja ciemnego zawiązują się od sierpnia do października, wyrastając pojedynczo bądź w niewielkich grupach.

Występowanie

Mleczaj ciemny to gatunek kosmopolityczny, notowany na wszystkich kontynentach oprócz Antarktydy. W Europie Środkowej, w tym Polsce i Niemczech pozostaje jednak naturalnie rzadki. Z ziem polskich potwierdzono występowanie m. ciemnego tylko na trzech spośród czterech znanych fachowcom stanowisk.

Mikoryzę tworzy wyłącznie z drzewami iglastymi, wg niemieckich i rosyjskich badaczy z sosną, wg polskich ze świerkiem.

Wygląd

Owocniki mleczaja ciemnego są średnie lub spore, z kapeluszem o średnicy 3-11 cm i trzonem osiągającym 4-10 cm wysokości, a 2,5-3,5 cm grubości.

Kapelusz ciemnobrązowy, czasem czerwono-brunatny lub musztardowo beżowy jak u niektórych borowików, niekiedy bledszy przy brzegach, aksamitny i gładki w dotyku. Kształt kapelusza u mleczaja ciemnego zmienia się w toku dojrzewania owocnika: za młodu łukowaty, potem się wypłaszcza, a zarazem zawijają się brzegi, dopiero u najstarszych egzemplarzy staje się lekko lejkowaty. Nigdy jednak nie dochodzi do wykształcenia się garbka na kapeluszu.

Blaszki mleczaja ciemnego są kremowo białe bądź jasnożółte, znacznie jaśniejsze, toteż mocno kontrastujące z trzonem i wierzchem kapelusza. Uszkodzone brązowieją. Nie zbiegają po nóżce, przyrośnięte są szeroko i stosunkowo gęste, czasem się rozwidlają.

Trzon masywny, prawie równogruby (tylko przy podstawie nieco zwężony), niemal na całej długości ciemno brunatny, tylko przy podstawie kremowo biały, niekiedy owłosiony, u młodych owocników pełny w środku i jędrny, u starszych pusty a łamliwy. Pochwy i pierścienia brak.

Miąższ mleczaja ciemnego jest zwarty, ale u starszych owocników kruchy, bezwonny lub o ledwo wyczuwalnej nucie owoców. Tuż po zerwaniu zachowuje białą barwę oraz łagodny smak, by po chwili, pod wpływem mleczka stać się plamisty i nader piekący.

Mleczko mleczaj ciemny produkuje bardzo obficie. Początkowo jest białe, później zmienia kolor plamami na różowy lub łososiowy, wreszcie na bardziej smolisty. Tak jak miąższ momentalnie zmienia smak ze słodkawego i łagodnego na ostro palący.

Wysyp spor jest u m. ciemnego koloru ochrowo żółtego, dość jasny. Spory osiągają 7,5-10 μm. Są niemal okrągłe, z urzeźbieniem (skulpturą) w postaci nieregularnej siateczki z listewkowatymi łącznikami wysokości około 1 μm. Podstawki u tego mleczaja osiągają 48-55 × 10-11 μm. Cystyd obserwuje się u m. ciemnego mało, aczkolwiek bywają spore: 5-6 × 30-50 μm.

Mleczaja ciemnego łatwo wziąć za inne mleczaje z podobnych środowisk, o zbliżonej kolorystyce, zwłaszcza za mleczaja jelonka Lactarius fuliginosus. Jelonek różni się od ciemnego: występowaniem w lasach liściastych, szybkim różowieniem miąższu pod wpływem powietrza, wyraźnym garbikiem na kapeluszu oraz ogólnie mniejszymi wymiarami. Łudząco podobny do m. ciemnego bywa również mleczaj przydymiony L. lignyotus. W przeciwieństwie do m. ciemnego on także ma: garb na kapeluszu; a do tego pomarszczone skraje kapelusza; ciemniejszy a smuklejszy trzon; blaszki zbiegające po nóżce w formie wyżłobień bardzo blisko kapelusza oraz łagodniejszy smak.