Mleczaj jelonek (Lactarius fuliginosus)

Wstęp

Sezon

Występowanie

Mleczaj jelonek podawany był z całej niemal półkuli północnej. W Eurazji rośnie od Japonii, Chin oraz indyjskiego Kaszmiru na wschodzie po Hiszpanię na zachodzie. Na południe dochodzi do Maroka, na północy do Nordkapu w Norwegii i szwedzkiej Laponii. Trafia się w USA. Jakkolwiek szeroko rozprzestrzeniony, nie wszędzie występuje licznie. W Niemczech umieszczono go nawet na czerwonych listach gatunków rzadkich i ginących dla Meklemburgii-Pomorza Przedniego oraz Nadrenii-Północnej Westfalii.

Wygląd

Owocniki mleczaja jelonka osiągają zwykle 4-8 (wyjątkowo 10) cm średnicy kapelusza i cm wysokości nóżki. Krawędzie kapelusza u młodych okazów gładkie, u dojrzalszych karbowane.

Kapelusz pozostaje matowy i aksamitny w dotyku niczym dobrze wyprawiona skóra jelenia, stąd nazwa gatunkowa. Kolorem także do niej zbliżony, gdyż przybiera wielorakie odcienie umbry, orzechowych brązów wpadających w żółć albo ciemnych szarości, nigdy nie stając się zupełnie czarny. Zazwyczaj ubarwiony jednolicie, czasem tylko z ciemniejszymi cętkami. Kształt ulega modyfikacjom wraz z dojrzewaniem owocnika: u młodych okazów półokrągły, u średnich łukowaty, u najstarszych egzemplarzy lejkowaty jak na mleczaja przystało.

Blaszki o gładkich krawędziach, zwykle rozwidlone, o średniej gęstości, zbiegają się ku nóżce bądź do niej przyrastają. U najmłodszych owocników kremowe, u dojrzalszych koloru ochry.

Trzon walcowaty, gładki (nie pomarszczony) bliżej kapelusza, w kolorystyce zbliżony do kapelusza, też jasno siwy, orzechowo brązowy bądź nieco umbrowy, lecz jaśniejszy, zwłaszcza za młodu. Niekiedy na nóżce dostrzec da się oliwkowy poblask nieobecny na kapeluszu. Możliwe są też rozjaśnienia bliżej podstawy i bliżej wierzchołka. Podobnie jak u mnóstwa innych gatunków również jelonek za młodu odznacza się jędrną, pełną w środku nóżką, w średnim wieku zaś trzon ma już łamliwy, gąbczasty i pusty.

Miąższ koloru białego, przecięty bądź zmiażdżony po 2-4 minutach staje się łososiowo różowy, najintensywniej u podstawy nóżki. Nigdy jednak nie osiąga barwy bordu ani mocnej, karminowej purpury jak u wielu innych mleczajów.

Mleczko wydziela się obficie. Najpierw białe niczym miąższ, potem wolno staje się czerwone, o ile zachowa kontakt z miąższem. Wpierw smakuje miło, potem gorzko, a już po 5-10 sekundach robi się paląco ostre, jakby parzące.

Właściwości

Zastosowanie

Brak współcześnie zastosowań dla mleczaja jelonka. W latach 90. zeszłego wieku odkryto właściwości owadobójcze m. jelonka, jednak nie znaleziono dla nich większych zastosowań praktycznych.