Mleczaj piekący (Lactifluus bertillonii)

Nazywana/y także: mleczaj bertyloński

Tagi

Grzyby niejadalne Grzyby mikoryza

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie

Wstęp

Mleczaj piekący to niejadalny, nieczęsty z natury grzyb z rodziny gołąbkowatych (Russulaceae), jeden z większych mleczajów o białawych i kosmatych kapeluszach, niemalże nieodróżnialny od pospolitego mleczaja chrząstki Lactarius vellereus.

Sezon

Owocniki mleczaja piekącego widuje się w Polsce od sierpnia po październik. Rosną samotnie albo grupami.

Występowanie

Mleczaj piekący notowany był w całej Europie, od Hiszpanii na południu po Rosję i Finlandię na północnym wschodzie. Brak go prawdopodobnie w Portugalii, Islandii, Irlandii, być może także na Bałkanach i Ukrainie.

Głównym partnerem mikoryzowym tego grzyba jest buk, dość częstymi także dąb i brzoza. Preferuje gleby świeże, bogate w wapń, toteż w Polsce, tak samo jak w Niemczech i Szwajcarii są tereny, na których pozostaje naturalnie rzadki albo zgoła nieobecny.

Wygląd

Kapelusz mleczaja piekącego jest mięsisty, spory, o 100-200 mm średnicy, delikatnie kosmaty w dotyku. Nierzadko upstrzony oranżowymi plamami. U młodych owocników płaski, u średnich co raz silniej wgłębiony o powyginanych krawędziach, a na najstarszych lejkowaty. W dotyku początkowo suchy i gładki, z wiekiem robi się coraz bardziej aksamitny. Miejscami wykształca się na nim siatkowaty wzór. Za młodu barwy czysto białej lub jasno żółtej, potem coraz mocniej okryty jasnobrązowymi cętkami.

Blaszki dłuższe niż u podobnych mleczajów, upakowane dość gęsto choć rzadziej niż u pokrewnych, białawych mleczajów, grube, masywne, z ostrymi krawędziami, zwykle rozwidlają się.

Nóżka barwy białej, potem kremowej (podobnie jak wierzch kapelusza i blaszki), solidna, tęga, długa na 3-8 cm, gruba na 2-3 cm, nieco zwężona ku podstawie, wyżłobiona pod blaszkami. Uszkodzona pokrywa się pomarańczowymi plamami. Pochwy i pierścienia brak.

Miąższ mleczaja piekącego jest bardzo jędrny w dotyku, zwykle kremowy, jednak u nasady trzonu brunatno żółty, nierzadko w odcieniu ochry albo glinki. Pachnie kwaśnawo. Smaku w pierwszej chwili nie czuć, ale szybko staje się piekący, wreszcie palący.
Mleczko nie przebarwia się w kontakcie z powietrzem, natomiast pomarańczowieje po zadaniu mu zasady potasowej KOH. W smaku zaczyna palić w język prędzej i mocniej od miąższu.

Wysyp spor czysto biały bądź kremowy. Zarodniki niemal okrągłe albo eliptyczne, z plamką amyloidową po środku, okryte nieregularnie rozmieszczonymi brodawkami, łączącymi się czasem niskimi grzbietami, jednak nie tworzącymi nigdy regularnej sieci. Osiągają 8,2-9,0 na 6,0-6,9 µm. Podstawki cylindryczne, rzadko dwu, zwykle czteroporowe. Powszechne są pleuromakrocystydy o butelkowatym kształcie, zwężające się ku główce. Zakończenia strzępek budujących skórkę kapelusza cienkościenne, a nie grubościenne jak u podobnych mleczajów.

Najbardziej podobnym do m. piekącego gatunkiem jest mleczaj chrząstka L. vellereus. Oba grzyby można rozróżnić tylko obserwując reakcję ich mleczka z ługiem potasowym KOH (lateks mleczaja piekącego przebarwi się na pomarańczowo i będzie piekł, a mleczko chrząstki nie zmieni koloru, poza tym łagodniej smakuje) albo analizując budowę owocników pod mikroskopem (chrząstka ma zarodniki niemal okrągłe, okryte regularną siateczką; m. piekący bardziej jajowate bez regularnej siateczki; końce strzępek w skórce kapelusza chrząstki są całkowicie grubościenne, gdy u m. piekącego cienkościenne). Dość podobne bywają też inne gatunki mleczajów, a nawet białawe gołąbki Russula z pucharkowatymi kapeluszami jak: gołąbek bladozarodnikowy R. pallidospora, smaczny Russula delica, wąskoblaszkowy R. chlorida, albo żółtozarodnikowy R. flavispora. Gołąbki nie wydzielają jednak lateksu.

Właściwości

Mleczaj piekący jest obrzydliwy, mocno piekący w smaku.

Zastosowanie

Współcześnie brak zastosowań mleczaja piekącego.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Mleczaj piekący, fot. shutterstock

Bibliografia

Bon M. 2005.; "Pareys Buch der Pilze."; Franckh-Kosmos Verlag, Stuttgart.;
Breitenbach J., Kränzlin F. 2005.; "Pilze der Schweiz. Beitrag zur Kenntnis der Pilzflora der Schweiz. Band 6: Russulaceae. Milchlinge, Täublinge."; Mykologia, Luzern.;
Buyck B, Hofstetter V, Eberhardt U, Verbeken A, Kauff F (2008).; "Walking the thin line between Russula and Lactarius: the dilemma of Russula subsect. Ochricompactae."; Fungal Diversity 28: 15-40.;
de Crop E., Nuytinck J., van de Putte K., le Comte M., Eberhardt U., Verbeken A. 2014.; "Lactifluus piperatus (Russulales, Basidiomycota) and allied species in Western Europe and a preliminary overview of the group worldwide."; Mycological Progress 13, 3: 493-511.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Heilmann-Clausen J. 1998.; "The genus Lactarius. Fungi of Northern Europe."; Danish Mycological Society, Kopenhagen.;
Lohmeyer T., Kũnkele U. 2006.; "Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie."; Wyd. Parragon, Warszawa.;
Skirgiełło A. 1998.; "Mleczaj (Lactarius). w: Grzyby (Mycota), tom 25. Podstawczaki (Basidiomycetes), gołąbkowce (Russulales), gołąbkowate (Russulaceae), gołąbek (Russula)."; Wyd. Naukowe PWN, Warszawa-Kraków.;
Škubla P. 2007.; "Wielki atlas grzybów."; Dom wydawniczy Elipsa, Poznań.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;