Skórnik dębowy (Stereum gausapatum)

Nazywana/y także: chropiatka dębowa, płaskosz dębowy, powłócznik dębowy, zadrzak dębowy

Tagi

Grzyby niejadalne Grzyby pasożyty

Spis treści

Wstęp
Sezon
Występowanie
Wygląd
Właściwości
Zastosowanie
Galeria zdjęć

Wstęp

Skórnik dębowy to pospolity w Polsce, niejadalny, słaby pasożyt, a potem saprotrof z rodziny skórnikowatych Stereaceae, należący do tzw. „krwawiących skórników”.

Sezon

Skórnik dębowy tworzy owocniki cały rok, nawet zimą jeśli jest łagodna. Najwięcej wyrasta od sierpnia do kwietnia. Często towarzyszą owocnikom drugiego, szkodliwszego gospodarczo gatunku: skórnika szorstkiego S. hirsutum.

Występowanie

Skórnik dębowy to gatunek szeroko rozprzestrzeniony na całej Półkuli Północnej. Na Półkuli Południowej notowano go jedynie w środkowej Australii.

Owocniki tego grzyba wyrastają na gnijących, rzadziej wciąż żywych, ale obumierających pniakach, konarach i gałęziach dębów, rzadko grabów i brzóz.

Wygląd

Owocniki skórnika dębowego są odgięto rozpostarte, w kształcie muszli lub pępka. Przyrastają do rośliny żywicielskiej górą, często rosnąc dachówkowato jeden na drugim.

Pojedyncze kapelusze są bocznie trzonowate, okrągławe, pępkokształtne, osiągają najczęściej 10 na 10-25 na 5-15 mm. Wierzch kapelusza u tego skórnika w dotyku jest szczeciniasty, włóknisty a zarazem lekko pobrużdżony. Odznacza się jasnymi, kremowo białymi brzegami oraz koncentrycznym strefowaniem wnętrza kapelusza. Poszczególne koncentryczne strefy jedwabiście połyskują, przybierając rozmaite odcienie brązów, od płowych i ochrowych poprzez rdzawe i siwe do bordowo brązowych.

Hymenofor (warstwa rodzajna, obłócznia) skórnika dębowego wykształcony bywa różnie, od zupełnie gładkiego po oszroniony lub promieniście pofałdowany, w różnych odcieniach kremowej bieli, jasnej szarości albo płowej żółci. Ważną cechą diagnostyczną w przypadku przedstawicieli rodzaju skórnik będzie zmiana koloru obłóczni u s. dębowego. Początkowo czerwienieje jakby krwawił, potem brązowieje jak czekolada, by wreszcie sczernieć.

Barwy obłóczni zmieniają się z wiekiem. U młodych owocników jaskrawo żółte, u starszych ochrowe albo pomarańczowe, natomiast u najstarszych wypłowiałe, znów dość jasne, pomarańczowo-brązowe.

Miąższ u skórnika dębowego zgoła nie przypomina miąższu typowego dla większości podstawczaków. Składa się bowiem z dwu warstw: zewnętrznej, niezwykle cienkiej, widocznej dopiero pod binokularem bądź lupą, nazywanej korteksem; oraz wewnętrznej, grubej, korkowatej bądź skórzastej, zwanej kontekstem. Kontekst skórnika dębowego jest skórzasty i cienki.

Wysyp zarodników bezbarwny. Spory skórnika dębowego (chropiatki dębowej, zadrzaka dębowego) są amylodailne, niemal cylindryczne lub jajowate, o cienkich ścianach. Mierzą zazwyczaj 6 do 10 na 3,5 do 4,5 μm. Podstawki z czterema sterygmami, osiągają 3 – 6 × 30 – 45 μm.

Skórnika dębowego pomylić można z dwoma pozostałymi „krwawiącymi skórnikami”: skórnikiem pomarszczonym S. rugosum i krwawiącym (kędzierzawym) S. sanguinolentum. Świeże owocniki wszystkich trzech gatunków wydzielają po uszkodzeniu jasno purpurową ciecz podobną do ludzkiej krwi żylnej. Skórnik dębowy jednak praktycznie zawsze porasta dęby, sporadycznie graby i brzozy. Drugą ważną cechą diagnostyczną odróżniającą skórnika dębowego od reszty „skórników krwawiących” będzie promieniste sfałdowanie jego kapeluszy. Trzecią – ciemny, czekoladowo brązowy lub czarniawy odcień uszkodzonej warstwy rodzajnej.

Właściwości

Skórnik dębowy jako grzyb porażający już zamierające drzewa, rozwijający się zwykle już na martwym drewnie, nie powoduje tak dotkliwych strat jak skórnik szorstki.

Zastosowanie

Obecnie skórnik dębowy nie znajduje zastosowań gospodarczych, naukowych ani leczniczych. Z owocników skórników próbowano dawniej wyodrębnić ciała czynne, zwalczające nowotwory, zwane neoplastonami, jednak się nie udało.

Okres występowania

III

VII

VIII

XII

Galeria zdjęć

Skórnik dębowy, fot. shutterstock

Bibliografia

Domański S. 1991.; "Grzyby (Mycota). Tom XXI. Podstawczaki (Basidiomycota). Bezblaszkowce (Aphyllophorales). Skórnikowate (Stereaceae). Pucharkowate (Podoscyphaceae)."; PWN, Kraków.;
Gerhardt E. 2006.; "Grzyby. Wielki ilustrowany przewodnik. Ponad 1000 opisanych gatunków."; Wyd. Klub dla Ciebie, Warszawa.;
Gminder A., Böhning T. 2009.; "Jaki to grzyb?"; Świat Książki, Warszawa.;
Gumińska B., Wojewoda W. 1988.; "Grzyby i ich oznaczanie."; PWRiL, Warszawa.;
Łakomy P., Kwaśna H. 2008.; "Atlas hub."; Oficyna Wydawnicza MULTICO, Warszawa.;
Schmidt O. 2006.; "Wood and tree fungi: biology, damage, protection, and use."; Springer Verlag, Berlin.;
Snowarski M. 2010.; "Grzyby. Seria: Spotkania z przyrodą."; Wyd. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.;
Wojewoda W. 2003.; "Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski."; Instytut Botaniki im. W. Szafera, Polska Akademia Nauk, Kraków.;