Dieta antyhistaminowa – opis i zasady. Jadłospis w diecie antyhistaminowej

Dieta antyhistaminowa nie jest kaprysem żywieniowym ani nową modą. To w pełni uzasadniony medycznie plan żywieniowy mający poprawić komfort życia osobom cierpiącym na nietolerancję histaminy. Sprawdź, jakie symptomy towarzyszą temu problemowi i w jaki sposób dieta antyhistaminowa może im zaradzić.

1. Na czym polega nietolerancja histaminy?
2. Podstawowe zasady diety antyhistaminowej
3. Żywność bogata w histaminy
4. Przykładowy jadłospis w diecie antyhistaminowej
5. Jakie korzyści przynosi dieta antyhistaminowa?

W 2011 r. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności wydał raport naukowy ostrzegający o wysokim poziomie amin w popularnych produktach spożywczych. Za najniebezpieczniejsze oznaczono histaminę oraz tyraminę. Od tamtej pory problem nietolerancji histaminy przyciągnął uwagę szerszego środowiska medycznego i zaczęto go coraz sprawniej identyfikować u pacjentów. Według współczesnych obserwacji nawet 1% ogółu społeczeństwa wykazuje objawy nietolerancji na histaminę, przy czym w 80% są to osoby w średnim wieku.

Na czym polega nietolerancja histaminy?

Histamina większości z nas kojarzy się z alergią. Faktycznie, nasze organizmy syntetyzują ją i gromadzą komórkach tucznych i granulocytach, a także grasicy i węzłach limfatycznych. Pełni ona szereg istotnych funkcji, a jedną z nich jest wywoływanie reakcji immunologicznych w odpowiedzi na kontakt człowieka z danym alergenem. Histamina w połączeniu z prostaglandynami powoduje obrzęk lub stan zapalny sąsiednich tkanek, dając dobrze znane objawy ze strony skóry, oczu czy dróg oddechowych.

Niestety, poza histaminą wytwarzaną przez organizm na własne potrzeby, jej spore ilości dostają do ustroju wraz z żywnością. W tej postaci jest już niebezpieczna i może powodować nawet swego rodzaju zatrucie pokarmowe. Nie zdarza się ono często i związane jest zazwyczaj z konsumpcją dużej ilości nieświeżych ryb. W codziennym życiu większość z nas daje sobie radę z nadmiarem histaminy za pomocą specjalnych mechanizmów degradujących. Są jednak osoby, u których rozkładanie kontrowersyjnej aminy w jelitach zachodzi mniej efektywnie, wywołując niepożądane reakcje, zwane ogólnie nietolerancją. Zdaniem naukowców, główną przyczyną problemu jest zaburzona funkcja enzymu DAO.

Klasyczne symptomy nietolerancji histaminy obejmują szeroki wachlarz dolegliwości jelitowych i nie tylko, co czyni rozpoznanie dość trudnym. Aż 92% pacjentów uskarża się na wzdęcie brzucha, w ponad 70% przypadków odnotowuje się również bóle brzucha i biegunki lub zaparcia. Do bardziej ogólnych objawów należą palpitacje, zawroty i bóle głowy, katar i utrudnione oddychanie, a także wysypki na skórze, egzemy, świąd i obrzęki. Ponadto kobiety mogą obserwować zaburzenia regularności cyklu miesiączkowego.

Uważa się, że przyczyny nietolerancji histaminy mogą mieć podłoże genetyczne, patologiczne lub farmakologiczne. Na przykład niektóre typy stanów zapalnych jelit mogą naruszać integralność śluzówki prowadząc do zaburzeń wydzielania enzymu DAO. Czynnikiem ryzyka jest na przykład zespół drażliwego jelita, ale także przyjmowanie niektórych antybiotyków czy leków na nadciśnienie.

Podstawowe zasady diety antyhistaminowej

Aby prawidłowo zdiagnozować nietolerancję histaminy lekarz może zlecić przeprowadzenie szeregu testów, takich jak biopsja jelita w celu określenia aktywności enzymu DAO czy test prowokacyjny polegający na podaniu histaminy doustnie i obserwowaniu symptomów. W praktyce najczęściej diagnozę stawia się jednak na podstawie symptomów oraz reakcji na dietę eliminacyjną. Ideą tej ostatniej jest obniżenie do absolutnego minimum poziomu histaminy w jadłospisie. Jeśli większość symptomów ustąpi, można podejrzewać nietolerancję, zwłaszcza w przypadku, gdy ponowne wprowadzenie „histaminowych” produktów przyniesie ponowne zaostrzenie stanu.

Wykluczenie histaminy z diety nie przynosi jednak natychmiastowych efektów – potrzeba 4-8 tygodni, aby układ pokarmowy się zregenerował i zaczął działać normalnie. Niestety, w przypadku, gdy diagnoza się potwierdzi utrzymywanie ograniczonego jadłospisu jest podstawą terapii. W dłuższym okresie czasu nie wyklucza się co prawda wszystkich produktów spożywczych zawierających większe dawki histaminy, ale wyraźnie ogranicza poziom ich konsumpcji, obserwując reakcje organizmu. Komplementarnie pacjentom podaje się również enzym DAO, ale nie jest to na razie szeroko praktykowany sposób leczenia.

Poza żywnością bogatą w histaminę zagrożeniem są również produkty, które blokują wydzielanie wspomnianego wyżej enzymu w jelitach. Należą do nich przede wszystkim czarna i zielona herbata, a także napoje energetyczne.

Warto podkreślić, że wielu surowych produktach typu warzywa czy mięso poziom histaminy jest ściśle uzależniony od ich świeżości. Stąd też pacjentom zaleca się, aby przygotowywane posiłki konsumowali bezpośrednio po przygotowaniu.

Żywność bogata w histaminy

Na dzień dzisiejszy nie ma jednego uznanego uniwersalnie modelu odżywiania w przypadku nietolerancji histaminy. Większość sugerowanych w literaturze diet pokrywa się jednak w znaczącej części obejmując produkty o stwierdzonym, wysokim poziomie histaminy. Niesławnym liderem w tej kategorii są ryby, zwłaszcza z puszki, ale także surowe lub konserwowane w stanie pół-surowym. Dalszą kontrowersyjną kategorią jest mięso, a w szczególności suszone kiełbasy, szynka i podroby. Stosunkowo najbezpieczniej jest spożywać gotowany drób, wołowinę czy wieprzowinę bezpośrednio po przyrządzeniu.

W histaminę bogate są niestety również sery, zwłaszcza te dojrzałe oraz wyrobione z niepasteryzowanego mleka. Im dłużej leżakowany ser, typ wyższy jest poziom histaminy. Inne białkowe produkty niewskazane dla pacjentów z nietolerancją to fermentowane produkty mleczne typu jogurt, soja i jej przetwory, orzechy oraz fasola, a według niektórych źródeł także jaja. Ponadto, na liście pokarmów do wykluczenia znajdują się pomidory, szpinak, owoce cytrusowe, truskawki oraz kiszona kapusta. Inne warzywa i owoce, które mogą powodować dolegliwości to przede wszystkim banany, bakłażan, awokado, kiwi, śliwki, papaje, ananasy oraz czekolada.

Dieta antyhistaminowa wymaga rezygnacji z piwa i wina, które jako produkty fermentowane są szczególnie bogate w szkodliwą dla wrażliwych jelit aminę. Warto uświadomić sobie, że abstynencja alkoholowa, choć przez wielu dorosłych postrzegana za zło konieczne, może wyjść organizmowi na zdrowie również w innych sferach.

Przykładowy jadłospis w diecie antyhistaminowej

Podstawowym wyzwaniem diety antyhistaminowej jest dostarczenie organizmowi wymaganej ilości białka – niestety, to właśnie produkty proteinowe są największym zagrożeniem. Prawidłowo skomponowany jadłospis nie tylko więc wyklucza kontrowersyjne składniki diety, ale zapewnia niezbędny poziom składników odżywczych.

Dzień 1

Śniadanie: Owsianka z kokosowym mlekiem i garścią borówek kanadyjskich
Obiad: Pieczony batat, pieczona pierś z kurczaka z bazyliowym pesto, zielona sałata z oliwą z oliwek
Kolacja: Surówka ze świeżej kapusty z marchewką i komosa ryżowa z ziołami

Dzień 2
Śniadanie: Kasza jaglana z nasionami chia oraz gruszką
Obiad: Pieczona wieprzowina z dyniowym puree, świeży ogórek w plastrach
Kolacja: Gotowane jajko, chleb bezglutenowy z masłem, rzodkiewka

Dzień 3
Śniadanie: Kasza ryżowa na mleku owsianym z jabłecznym puree
Obiad: Gotowana marchewka z groszkiem, filet ze świeżego dorsza, ziemniaki
Kolacja: Pieczone udko z indyka, buraczki i kasza gryczana

W ramach przekąsek można spożywać świeże owoce i warzywa z wykluczeniem tych zakazanych oraz pestki słonecznika i dyni. Do picia polecana jest przede wszystkim woda oraz owocowe herbaty.

Jakie korzyści przynosi dieta antyhistaminowa?

Liczne studia naukowe dowodzą skuteczności diety eliminacyjnej w łagodzeniu symptomów nietolerancji histaminy. W niektórych przypadkach pacjenci zaobserwowali nawet 100% ustąpienie nieprzyjemnych objawów. Z 13 studiów cytowanych w ramach metaanalizy opublikowanej przez zespół z Uniwersytetu w Barcelonie w 2020 r., w aż 10 ponad połowa badanych doświadczyła zaś wyraźnej poprawy samopoczucia. Odnotowano m.in. cofnięcie chronicznej pokrzywki, egzemy oraz atopowego zapalenia skóry, ale bólów brzucha, biegunek i wymiotów.Dieta antyhistaminowa jest dość restrykcyjna i niekoniecznie zgodna z gustami większej części społeczeństwa. Lekarze przekonują jednak, że jej efektywność jest wysoka i drastycznie zwiększa komfort życia pacjentów z nietolerancją. Co więcej, może ona przynieść dodatkowe pozytywne skutki uboczne w postaci redukcji nadwagi, odciążenia wątroby czy zmniejszenia poziom cholesterolu. Naturalnie, nie wszyscy potrzebują schudnąć, więc kluczowe jest, aby eliminując histaminę z jadłospisu nie ograniczyć zbyt drastycznie kluczowych dla zdrowia witamin, minerałów, a przede wszystkim białka. Stąd też plan odżywiania dobrze jest skonsultować z lekarzem!

Bibliografia