Dieta aztecka – opis i zasady. Jadłospis w diecie azteckiej

Dieta aztecka to poniekąd marketingowy pomysł, który sprzedał się już w setkach tysięcy książkowych egzemplarzy. U podstaw diety azteckiej leży jednak tradycyjny system odżywiania społeczeństw indiańskich zamieszkujących terytorium dzisiejszego Meksyku w okresie XIV-XVI w. Ponieważ wśród owej ludności nie znano problemu masowej nadwagi i związanych z nią chorób cywilizacyjnych, dieta aztecka zyskuje sobie rosnące rzesze zwolenników.



Podstawą diety tradycyjnego społeczeństwa azteckiego była kukurydza, fot. shutterstockPodstawą diety tradycyjnego społeczeństwa azteckiego była kukurydza, fot. shutterstock
  1. Kukurydza czyli złoto Azteków
  2. Inne składniki diety azteckiej
  3. Dieta aztecka w wersji książkowej
  4. Przykładowy koktajl diety azteckiej
  5. Ocena diety azteckiej
Aztekowie byli tak naprawdę zbiorowiskiem różnych plemion etnicznych, które dzięki sojuszom miast zbudowały wielkie imperium znane dziś z osiągnięć architektonicznych, kulturalnych oraz naukowych. Mieli oni swój kalendarz, swój system znaków pisanych, własną religię, a także system leczenia. Zdaniem współczesnych badaczy medycyna aztecka obejmowała nawet 1500 różnych ziół i wywarów.

Kukurydza czyli złoto Azteków

Stereotypowo ludność Środkowej Ameryki łączona jest przede wszystkim z masową konsumpcją kukurydzy. Nie jest to twierdzenie dalekie od prawdy, bowiem rodzące smaczne kolby rośliny naturalnie porastały terytorium dzisiejszego Meksyku i zaczęły być uprawiane przez prymitywne społeczeństwa około 10 tysięcy lat temu! Aztekowie darzyli przy tym kukurydzę nabożną czcią, wykorzystując ją nie tylko jako dodatek do każdego posiłku, ale także element religijnych obrzędów.

Z punktu widzenia współczesnego odżywiania kukurydza jako zamiennik dla pszenicy jest cennym, acz bezglutenowym źródłem węglowodanów złożonych, a także dostarcza organizmowi korzystnych antyoksydantów – m.in. dbającej o zdrowie oczu luteiny i zeaksantyny. Bogata w błonnik, zawiera również całkiem pokaźne ilości witamin z grupy B oraz minerałów: cynku, fosforu, magnezu, manganu i miedzi.

Co ciekawe, Aztekowie nauczyli się obrabiać surowe ziarna kukurydzy namaczając je w alkalicznym roztworze wody z kruszywem wapiennym i popiołem, co zwiększało mineralną i witaminową wartość posiłku, ułatwiając również trawienie. Taka mikstura była następnie gotowana i łączona z przyprawami.

Inne składniki diety azteckiej

Dawni meksykańscy Indianie nie żyli jednak samą kukurydzą. Badania archeologiczne wskazują, że równie popularnym elementem ówczesnej diety była fasola, którą najczęściej napełniano placki kukurydziane zwane tortilla lub tamales. Uważa się wręcz, że warzywa strączkowe były głównym źródłem białka w diecie azteckiej, w przeważającej części wegetariańskiej. W porównaniu z współczesnym modelem odżywiania, właściwym dla ucywilizowanego Zachodu, tradycyjne społeczeństwa konsumowały więc znacznie mniej kwasów tłuszczowych nasyconych.

Ponadto w diecie Azteków ważną rolę odgrywały:
  • Dynie, papryki i pomidory – typowe dla gorącego klimatu warzywa, które bogate są w błonnik, cenne antyoksydanty oraz witaminy. Szczególnie ceniono sobie różne odmiany papryczek chili, słynących nie tylko z intensywnego smaku, ale także przeciwzapalnych i pobudzających właściwości.
  • Drób i ryby – lekko strawne białe mięso jedzone było nieregularnie, ale stanowiło cenny białkowy dodatek do indiańskiej diety.
  • Owady – w poszukiwaniu źródeł białka Aztecy nie stronili również od konsumpcji owadów, przede wszystkim koników polnych, mrówek i larw chrząszczy. Z punktu widzenia dietetycznego są one doskonałym źródłem cennych aminokwasów oraz minerałów.
  • Grzyby – dziko rosnące grzyby były cenionym dodatkiem do wielu azteckich dań. Konsumowało się nawet specjalne gatunki grzybów (Huitlacoche) rozwijających się na kolbach kukurydzy.
  • Zioła – azteckie dania były nie tylko pikantne, ale także bardzo aromatyczne. Zdaniem badaczy do kanonu należała kolendra, korzybiel biały (zwany również białym cynamonem), achiote, wanilia, a także liście czosnku oraz awokado.
  • Kakao przyrządzane w formie mocno doprawionych napojów uważane było za napój szlachetny i leczniczy.

Znaleziska archeologiczne wskazują, że Aztecy uwielbiali uczty – zarówno religijne, jak i domowe, i z namaszczeniem przyrządzali wykwintne, kolorowe dania, które następnie konsumowane były godzinami, z przerwami na śpiew i tańce. I w tym zwyczaju można doszukać się ewidentnych korzyści jako przeciwieństwa dzisiejszej kultury fast-foodów.
Fasola była podstawowym źródłem białka w diecie Azteków, fot. shutterstock

Dieta aztecka w wersji książkowej

We współczesnym leksykonie diet dieta aztecka nie jest jednak czystym odzwierciedleniem dawnej kultury gastronomicznej Meksyku. Ową nazwę zawłaszczył sobie bowiem poniekąd Bob Arnot, który w 2013 roku wydał książkę z opracowaną przez siebie dietą - „Dieta Aztecka: Moc Chia: Super żywność, która uczyni Cię szczupłym i zdrowym”. Jak widać w tytule, Arnot skupił się na dobroczynności nasionek chia, które są podstawowym składnikiem jego planu odżywiania.

Według autora szałwia hiszpańska (inaczej chia), jako roślina pochodząca z Ameryki Środkowej, była dla azteckich wojowników źródłem niezwykłej wytrzymałości fizycznej i sprawności. Faktycznie, źródła historyczne potwierdzają, że w XVI w. Indianie hodowali chia na skalę o nieco tylko mniejszą niż kukurydzę i fasolę. Czarnymi nasionkami płacono wręcz azteckim kapłanom jako wynagrodzenie za odczynione uroki!

Bob Arnot przekonuje, że dieta aztecka, oparta w głównej mierze na nasionkach chia, dostarcza organizmowi niewyczerpywalnej energii, jasności umysłowej i kreatywności, a poza tym pomaga pozbyć się nadmiernych kilogramów. Tradycyjne pokarmy środkowoamerykańskich Indian mają zastąpić proste węglowodany, które winne są otyłości, cukrzycy, zaburzeniom hormonalnym, wysokiemu poziomowi lipidów we krwi, a także chorobom o podłożu zapalnym. Plan posiłków ma zapewniać szybkie, ale pozbawione udręki chudnięcie, poprawiać ogólny stan zdrowia, eliminować ataki głodu i huśtawkę nastrojów. Dieta aztecka dzieli się przy tym na trzy fazy:
  • W pierwszej konsumujemy wyłącznie koktajle z nasion chia, trzy razy dziennie. Etap ten ma rozpocząć intensywne spalanie tkanki tłuszczowej i zwiększyć poziom metabolizmu.
  • W drugiej koktajle z chia pijemy na śniadanie i na kolację, a obiad stanowi apetyczny, zbalansowany posiłek oparty na pokarmach warzywnych właściwych dla Azteków.
  • Trzecia faza obejmuje przejście do planu klasycznych posiłków, ale utrzymanych w zgodzie z tradycyjnym stylem odżywiania - gwarantującym zachowania optymalnej wagi ciała i dobrej formy psychiczno-fizycznej.

W swojej książce Bob Arnot nazywa nasiona szałwii hiszpańskiej prawdziwym cudem przyrody i podaje, że zawierają one 8 razy więcej kwasów tłuszczowych omega 3 niż łosoś atlantycki, 6 razy więcej wapnia niż mleko, 3 razy więcej żelaza niż szpinak, 3 razy więcej błonnika niż zarodki pszenne, 15 razy więcej magnezu niż brokuły, 4 razy więcej selenu niż siemię lniane. Dla naukowej rzetelności trzeba jednak dodać, że porównania te dotyczą tej samej ilości danego pokarmu, a o wiele łatwiej jest skonsumować 100 g mleka czy szpinaku niż nasion chia!

Tym niemniej nasionka chia są faktycznie cennym źródłem wartości odżywczych, chociaż należy przed jedzeniem zmielić je w młynku – w przeciwnym razie „przelecą” przez nasz układ pokarmowy bez trawienia.

Diagram podsumowujący korzyści wynikające z diety azteckiej

Przykładowy koktajl diety azteckiej

Składniki:
  • 1 awokado
  • 1 banan
  • ½ szklanki mrożonych wiśni
  • 2 łyżki ciemnego kakao
  • 2-4 łyżki mielonych nasion chia

Przygotowanie:
Wszystkie składniki łączymy w mikserze i miksujemy, aż osiągną jednolitą konsystencję. Dolewamy wody do otrzymania pożądanej konsystencji.
Dziś propagatorzy diety azteckiej skupiają się głównie na dobroczynnych właściwościach nasion chia, fot. shuttertock

Ocena diety azteckiej

Z punktu widzenia współczesnego modelu odżywiania, ściśle związanego z chorobami cywilizacyjnymi, powrót do korzeni jest ze wszech miar pożądany. Dieta aztecka pod tym względem dostarcza dużej ilości zdrowych warzyw, wartościowych węglowodanów oraz pozbawionego zbędnego tłuszczu białka. Same nasiona chia, zdaniem naukowców z Toronto, konsumowane w większych ilościach potrafią ograniczyć apetyt na okres nawet 2 godzin! Wielu zwolenników diety podkreśla również jej skuteczność w kontekście ograniczania wagi ciała. Trójfazowość planu umożliwia przy tym harmonijny powrót do bardziej normalnego odżywiania, pozwalając zachować osiągnięte korzyści zdrowotne.
Czy jest to więc dieta idealna? Krytycy wskazują na zaledwie dwa mankamenty, ale w naszych realiach mogą być one dość istotne. Po pierwsze bowiem plan posiłków opartych na środkowoamerykańskich produktach jest nieco ograniczający w długiej perspektywie czasu; po drugie zaś, nasionka chia nie należą do tanich. Nic nie stoi jednak na przeszkodzie, aby wypróbować dietę aztecką jako metodę pozbycia się nadmiernych kilogramów, a następnie dopasować plan posiłków do polskich realiów.
Ekologia.pl (Agata Pavlinec)

Bibliografia

  1. Atli Arnarson; “Corn 101: Nutrition Facts and Health Benefits”; data dostępu: 2019-09-04
  2. Health and Fitness History; “Ancient Aztec Nutrition”; data dostępu: 2019-09-04
  3. Frederika Zylstra; “Foods of the Aztec”; data dostępu: 2019-09-04
  4. Wikipedia; “Aztec cuisine”; data dostępu: 2019-09-04
  5. Bob Arnot, William Morrow, 2013; “The Aztec Diet: Chia Power: The Superfood That Gets You Skinny and Keeps You Healthy”; William Morrow Paperbacks;
Ocena (3.5) Oceń: