Produkty, których nie powinny jeść małe dzieci

Żyjemy w czasach dostatku, który, paradoksalnie, nie zawsze musi odbijać się pozytywnie na zdrowiu. Istnieje wiele produktów, których małe dzieci jeść nie powinny, a które mimo wszystko trafiają czasem na ich talerze. Niektóre z nich stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla życia, inne są po prostu niewskazane. Które pokarmy warto więc ograniczać, a których się całkiem wystrzegać przygotowując posiłki dla dzieci?

Sposób odżywiania się ma zasadniczy wpływ na rozwój fizyczny i intelektualny najmłodszych, a nawet ich zachowanie. Zadaniem rodziców jest takie kształtowanie jadłospisu, aby dziecku nie brakowało żadnych niezbędnych składników odżywczych, minerałów i witamin. Coraz istotniejsze staje się jednak również kontrolowanie wielkości porcji, a przede wszystkim eliminowanie zagrożeń związanych z żywnością niebezpieczną, toksyczną czy nadmiernie tuczącą.

Pokarmy zabronione dla niemowląt

Współczesna medycyna rozwinęła dość sztywny katalog reguł dotyczących żywienia dzieci w pierwszym roku ich życia. Warto mieć na uwadze, że w ciągu wieków ulegał on dość drastycznym zmianom – pożywienie w słoiczkach pojawiło się dopiero w latach 20-tych XX w, a jeszcze przed kilkoma dekadami polecano poić noworodki sokiem z marchwi. Obecnie złotym standardem jest wyłączne karmienie piersią do 6 miesiąca życia, a następnie stopniowe wprowadzanie pokarmów stałych w ściśle określonej kolejności i zawsze pojedynczo, aby zaobserwować ewentualne reakcje alergiczne.

Do ukończenia 12 miesiąca życia dzieciom pod żadnym pozorem nie należy jednak podawać miodu ze względu na ryzyko ekspozycji na przetrwalniki laseczki jadu kiełbasianego (Clostridium botulinum). Jest ono co prawda niskie, ale grozi rozwojem botulizm dziecięcego, będącego poważną chorobą wywołaną toksyną produkowaną przez bakterie w niedojrzałym układzie pokarmowym. Nawet 10-15% zatruć kończy się śmiercią!

Ponadto niemowlętom nie powinno się podawać mleka krowiego (tylko mleko matki lub modyfikowane), ponieważ nie odpowiada ono odżywczym potrzebom maluchów. Zawiera zbyt dużo trudnego do strawienia białka, nieprawidłowy profil kwasów tłuszczów przy braku potrzebnej do ich trawienia lipazy, ma zbyt niską zawartość wody i żelaza. Z obserwacji wynika, że krowie mleko może wręcz powodować krwawienia w układzie pokarmowym niemowlęcia.

W pierwszym roku życia niewskazane jest także solenie posiłków ze względu na ryzyko uszkodzenia nerek. Poziom sodu naturalnie obecnego w produktach żywnościowych zdecydowanie maluszkowi wystarczy. Na liście cenzurowanej znajdują się również owoce cytrusowe, które często powodują wysypki u niemowląt, niedogotowane jajka stwarzające ryzyko zatrucia salmonellą oraz sery z niepasteryzowanego mleka, również potencjalnie skażone groźnymi dla maluchów bakteriami. Ponadto dzieciom do 12 miesiąca życia nie należy podawać soków do picia, ponieważ mają one niską wartość odżywczą, a konkurują z mlekiem i innymi posiłkami, wypełniając niepotrzebnie mały żołądek.

Produkty stwarzające ryzyko zakrztuszenia się przez małe dzieci

Paradoksalnie, najpoważniejszym zagrożeniem dla małych dzieci do lat 3 są pokarmy, które nigdy nie dostaną się do żołądka. Mowa o produktach, które ze względu na swój kształt lub konsystencję stwarzają realne ryzyko zakrztuszenia, a nawet uduszenia. Jest to jedna z głównych przyczyn śmierci dzieci w wieku do 4 lat – tylko w Stanach Zjednoczonych co każdych 5 dni odnotowuje się wśród najmłodszych zgon z powodu zakrztuszenia. Nawet krótkotrwałe ograniczenie dopływu tlenu do mózgu może spowodować nieodwracalne uszkodzenia, w tym zaburzenia rozwojowe czy śpiączkę.

Z obserwacji medycznych wynika, że największe ryzyko pod tym względem stwarzają winogrona, plasterki parówki, miękkie kawałki gruszki lub gotowanych jabłek, makaron pszenny oraz gotowana fasola. Dzieciom do 4 roku życia najlepiej w ogóle nie podawać całych orzechów, pianek marshmallow, gum do żucia, popcornu oraz lepkich i ciągnących się słodyczy. Ponadto dużą ostrożność należy zachować podając dziecku płatki śniadaniowe o okrągłych kształtach, tofu pokrojone w kostki, tosty oraz jajecznicę. W minimalizowaniu zagrożenia pomaga krojenie pożywienia na małe kawałki oraz prawidłowa higiena posiłków – bez pośpiechu, mówienia czy oglądania telewizji.

Dlaczego cukier szkodzi małym dzieciom?

Cukry proste w diecie dzieci są elementem szczególnie kontrowersyjnym. Z jednej strony uwielbiane i pożądane przez najmłodszych, z drugiej, stanowią poważne ryzyko, które w krajach rozwiniętych jest coraz bardziej widoczne. Wiele źródeł pediatrycznych zaleca wręcz otwarcie niepodawanie produktów dosładzanych dzieciom do 1 lub 2 roku życia, a w późniejszym okresie ograniczenie ich do sporadycznych przysmaków.

Rzeczywistość wygląda jednak tak, że większość współczesnych dzieci spożywa słodycze codziennie i to nierzadko w bardzo nieumiarkowanych ilościach. Czym to grozi?

• Cukier jest wysoce kaloryczny, a ze względu na łatwość jego spożycia stanowi jeden z kluczowych czynników rozwoju nadwagi i otyłości. Są to problemy nie tylko natury estetycznej, ale także zasadniczo oddziałujące na całokształt zdrowia w długiej perspektywie.
• Bakterie zamieszkujące jamę ustną metabolizują cukier wytwarzając kwasy, które niszczą szkliwo i prowadzą do rozwoju próchnicy zębów.
• Wysoki poziom cukru we krwi w długim okresie czasu powoduje zaburzenia wydzielania insuliny, a nawet osłabienie funkcjonowania wydzielających ją komórek beta. Rezultatem może być rozwój cukrzycy typu II obserwowanej u coraz młodszych ludzi.
• Zaburzenia metaboliczne związane z nadmiarem spożywanego cukru przekładają się również na stany zapalne, choroby serca, trądzik, a także funkcjonowanie mikroflory jelitowej.
• Badania wskazują, że częste wzrosty poziomu glukozy we krwi negatywnie oddziałują na system odpornościowy czyniąc dziecko bardziej podatnym na infekcje.

Z punktu widzenia zdrowia, idealnie byłoby nie podawać dzieciom wcale produktów zawierających cukier dodany. Potrzebę słodkości zaspokoić można owocami świeżymi i suszonymi. Niestety, produkty słodzone sztucznymi i naturalnymi słodzikami, choć niskokaloryczne, prezentują również zagrożenie dla zdrowia najmłodszych.

Żywność niezdrowa dla małych dzieci

Rozwój przemysłu spożywczego spowodował, że w produktach żywnościowych zaczęły pojawiać się substancje nie mające nic wspólnego z zapotrzebowaniem organizmu. Na szczególną uwagę zasługują tutaj wędliny, które nie tylko zawierają zbyt dużo sodu i konserwantów, ale zdaniem Amerykańskiego Instytutu ds. Badań nad Rakiem mają ewidentny wpływ rakotwórczy. Światowa Organizacja Zdrowia umieściła wręcz szynkę, parówki, kiełbasę i boczek na liście najważniejszych ludzkich kancerogenów – tuż obok azbestu!

Równie kontrowersyjny i wszechobecny zarazem jest fast food, który, niestety, trafia coraz częściej na talerze małych dzieci. Wysoki poziom kwasów tłuszczowych nasyconych oraz soli przy niskim poziomie błonnika, witamin i minerałów czyni go niezdrowym balastem raczej niż wartościową strawą. Regularna konsumpcja frytek i hamburgerów może powodować otyłość, zaburzenia gastryczne, a nawet niedobory cennych składników odżywczych.

Warto również zwracać uwagę na ryby o wysokiej zawartości rtęci. Należą do nich przede wszystkim makrela, rekin i niektóre odmiany tuńczyka – ten puszkowany jest relatywnie bezpieczny i może być spożywany nawet 2 razy w tygodniu. Nadmiar posiłków i napojów na bazie ryżu grozi z kolei zatruciem toksycznym arsenem.

Dla poszczególnych dzieci poważnym zagrożeniem są również pokarmy zawierające alergeny takie jak białko krowie, soja, orzeszki ziemne, owoce morza, orzechy. Mogą one wywoływać szereg ważnych reakcji – od alergii skórnych, poprzez dolegliwości ze strony układu pokarmowego i zaburzenia oddychania, a skończywszy na zagrażającym życiu wstrząsie anafilaktycznym.

Produkty, które negatywnie wpływają na zachowanie małych dzieci

Jednym z negatywnych skutków zwiększonej konsumpcji cukru niewymienionym powyżej jest także wpływ na zachowanie dzieci. Początkowy wzrost poziomu glukozy we krwi pobudza dobry nastrój, ale zarazem prowokuje hiperaktywność, która w krótkim okresie czasu przeradza się w apatię i ospałość – po tym jak cukier we krwi spadnie. Uważa się, że spożywanie słodyczy może wręcz utrudniać koncentrację i naukę!

Na cenzurowanym znajdują się również produkty zawierające sztuczne barwniki, które naukowcy łączą z rozwojem ADHD, zaburzeń lękowych i bólów głowy u dzieci. Szczególnie groźne są barwniki żółty, czerwony i niebieski. Podobnie negatywny wpływ na zachowanie miewają konserwanty takie jak azotany, benzoesan sodu czy glutaminian sodu, dość powszechnie obecne nawet w produktach skierowanych do najmłodszych.

Kontroluj listę składników!

Generalnie, warto więc pamiętać, że im bardziej naturalny i prosty w składzie jest dany produkt spożywczy, tym mniejsze zwykle stwarza ryzyko dla zdrowia najmłodszych. Długie listy składników pełne liter „E” powinny dla rodziców być wyraźnym sygnałem ostrzegawczym!