Masło shea – właściwości, skład i zastosowanie masła shea

Masło shea jest jednym z najpopularniejszych maseł kosmetycznych. Na bazie masła shea powstają odżywcze balsamy i kremy do ciała, regenerujące odżywki do włosów, pomadki do ust oraz wszelkie kosmetyki, które służą skórze wrażliwej, suchej i zniszczonej. Właściwości masła shea pozwalają na odbudowę struktury włosów oraz naskórka. W czym jeszcze pomoże nam ten cudowny, roślinny olej pochodzący wprost z serca Afryki?



Masło shea, fot. shutterstockMasło shea, fot. shutterstock
  1. Masło shea - co to takiego?
  2. Olej z masłosza to złoto afrykańskich kobiet
  3. Masłosz nieokiełznany
  4. Jak rozpoznasz, że Twoje masło shea jest dobrej jakości?
  5. Właściwości i skład masła shea
  6. Zastosowanie masła shea
  7. Masło shea w kuchni i w przemyśle żywieniowym
  8. Masło shea zdecydowanie tak!

Masło shea - co to takiego?

Masło shea, zwane również masłem karite (co oznacza „drzewo życia”) lub Galam, to olej wydobywany z orzechów masłosza – wysokiego drzewa charakterystycznego dla obszarów Afryki Centralnej i Zachodniej. Masłosz Parka (nazwany tak na cześć szkockiego podróżnika Mungo Parka) żyje kilkaset lat, ale dopiero po około 20-40 latach wydaje pierwsze owoce – wówczas rozpoczyna się zbiór orzechów na masło shea, jedne z najbardziej uniwersalnych i powszechnych w kosmetyce i wielu innych gałęziach przemysłu.

Olej z masłosza to złoto afrykańskich kobiet

Nasiona oleiste masłosza zamknięte są w zielonych owocach przypominających kształtem i wielkością nasze śliwki. Ich zbiory trwają od lipca do grudnia, a pierwszy zbiór w danym roku poprzedza tradycyjny, afrykański rytuał zwany Begu. Begu obrazuje, jak wielkie znaczenie ma dla Afrykańczyków drzewo masłosza, uważane w tamtejszych społecznościach za święte ze względu na swoją długowieczność i pokaźne rozmiary.

Podczas obrzędu zabija się koguta i składany jest hołd bogom. Następnie spożywa się potrawę z fasoli i tłuszczu pierwszych owoców zebranych w danym sezonie. Zgodnie z tamtejszą obrzędowością, zrywać owoce z drzewa masłosza mogą jedynie kobiety. Mężczyźni nie pomagają im w pracy, za wyjątkiem młodych chłopców, którzy nie weszli jeszcze w etap dojrzałości. Zatem prawdziwe, najwyższej jakości masło shea, wydobywane jest z owoców wyłącznie kobiecymi dłońmi. Kobiety drążą lub miażdżą orzechy ręcznie za pomocą kamienia lub drewnianego tłuczka. Pozyskany w ten sposób tłuszcz mieszają z ciepłą wodą, a potem ubijają go, by do masy dopuścić powietrze. Następnie ponownie dodają ciepłej wody, tłuszcz rozrzedza się i ponownie zostaje ubity. Otrzymana masa poddawana jest suszeniu, gotowaniu i filtracji, po czym pozostawia się ją na słońcu. Odpowiednie suszenie i przechowywanie zapewnia masłu shea zdatność do użycia przez długie lata.

Powyższy opis dotyczy otrzymywania masła shea metodą tradycyjną. Ręczna produkcja masła shea to dla wielu afrykańskich rodzin podstawowe źródło dochodu. Oczywiście obecnie stosuje się również zmechanizowane, nowoczesne metody ekstrakcji, jednak przetworzony w ten sposób tłuszcz może wiele na tym stracić – obniża się m.in. zawartość witaminy E, a co za tym idzie odżywczość i właściwości antyoksydacyjne masła.

Masłosz nieokiełznany

Masłosz Parkii, poza tym, że żyje naprawdę długo, osiąga również imponujące rozmiary, dorastając do minimum 15 metrów wysokości. I jest niezwykły z jeszcze jednego powodu – rośnie wyłącznie na własnych zasadach, nie dając się okiełznać plantatorom. Nie istnieją więc uprawy masłosza, a owoce zbiera się z wyrosłych naturalnie drzew na terenie Burkiny Faso, Senegalu, Nigeru czy Mali.

Nasiona masłosza w połowie składają się z tłuszczu. Z 15 kg surowca rocznie pozyskuje się 1 kg czystego masła kosmetycznego (i kulinarnego – gdyż nadaje się ono również do jedzenia).

Jak rozpoznasz, że Twoje masło shea jest dobrej jakości?

Wbrew spotykanym opiniom, masło shea pod pewnymi względami nie różni się od innych maseł – pod wpływem ciepła nabiera płynnej konsystencji, zaś w temperaturze pokojowej jest gładkie i delikatne oraz łatwo rozprowadza się w dłoniach i na skórze. Jeśli Twoje masło shea ciągle jest grudkowate i trudno je rozpuścić, nawet gdy znajdzie się w pobliżu źródła ciepła, oznacza to, że produkt nie grzeszy jakością. Dostępne w handlu masło shea może być rafinowane lub nie. Produkt nierafinowany zawiera wszystkie cenne składniki roślinne, które proces rafinacji usuwa. Niektóre masła są ponadto wysokorafinowane przy użyciu rozpuszczalnika, np. heksanu.


Masło shea - zapach, smak, konsystencja

Masło shea ma białawą, lekko kremową lub złotawą barwę i zbitą konsystencję. Czyste karite pod wpływem ciepła łatwo rozciera się w dłoniach i na skórze. Dobrej jakość tłuszcz z orzechów masłosza ma ledwie wyczuwalny zapach.

Tradycyjne masło karite ma białą lub złotawą barwę oraz gęstą konsystencję. Topi się pod wpływem ciepła. Źródło: shutterstock

Właściwości i skład masła shea

W tłuszczu z drzewa masłosza Parkii znajdują się działające przeciwzapalnie kwasy tłuszczowe nasycone i nienasycone (kw. palmitynowy, stearynowy, oleinowy, galusowy, linolowy), polifenole, fitosterole, a także bogactwo witaminy A i E. Zawartość tokoferoli w tłuszczu shea jest jednak zależne od regionu pochodzenia oraz panujących w nim aktualnie warunków klimatycznych. Największym stężeniem tokoferoli charakteryzuje się masło shea pochodzące z Czadu, gdzie jest wyjątkowo gorąco i sucho, najmniej witaminy E znajdziemy z kolei w maśle wyprodukowanym w Ugandzie.

Zastosowanie masła shea

Masło karite przeznaczone jest do każdego rodzaju skóry, w szczególności do skóry wrażliwej, osłabionej, suchej, ze skłonnością do atopii. Działa ochronnie, regenerująco oraz przeciwzapalnie. Można stosować je bezpośrednio na skórę lub dodawać do ciepłej kąpieli. Masło shea zastąpi krem zmiękczający i regenerujący do suchej skóry stóp, pomadkę do spierzchniętych warg czy odżywkę do włosów (uwaga: masło nakładamy przed myciem włosów szamponem!). Możemy je stosować zarówno latem, jak i zimą – na skórze zachowuje się jak naturalny filtr przeciwsłoneczny.

Masło karite chroni przed słońcem, mrozem i nadmiernym odparowaniem wody ze skóry. Stymuluje skórę do samoregeneracji, jest z nią biozgodny i doskonale się wchłania. Nie powoduje alergii, łagodzi za to podrażnienia i stany zapalne skóry, takie jak egzemy, łupież czy łuszczycę, wspomaga ponadto gojenie się ran i miejsc po ukąszeniach. Odżywia i wzmacnia również skórę głowy oraz wspomaga włosy o kiepskiej kondycji. Kobiety chętnie stosują je jako swoiste serum przeciwzmarszczkowe, a mężczyźni jako krem do golenia.


Masło shea + olejek eteryczny

W Afryce masło shea w połączeniu z olejkiem cytrynowy aromaterapeutycznym stosuje się jako naturalny dezodorant do ciała. Dobry pomysł to również wymieszanie masła z olejkiem grejpfrutowym lub pomarańczowym, co da nam doskonałe serum antycellulitowe. Pamiętaj jednak, by zabiegu z udziałem tego naturalnego balsamu nie wystawiać skóry na słońce przez co najmniej kilka godzin – olejki cytrusowe mają działanie fototoksyczne i mogą doprowadzić do reakcji uczuleniowej.


Afrykańczycy wykorzystują masło shea na wiele sposobów. Uchodzi ono za podstawowy środek łagodzący przy infekcjach i chorobach. Na co dzień chroni przede wszystkim przed palącym słońcem, ale i niosącym piasek afrykańskim wiatrem. Jest stosowane również na reumatyzm i bóle mięśni. W niektórych regionach masło shea służy jako środek uśmierzający ból podczas porodu – kobiety siadają lub kucają w misce wypełnionej ciepłą wodą oraz olejem shea.

W całej Afryce Zachodniej i Centralnej masło karite to podstawowy kosmetyk pielęgnacyjny dla małych dzieci i niemowląt, który skutecznie chroni ich skórę przed spiekotą, stanami zapalnymi oraz łagodzi obrzęki po ukąszeniach owadów. Masło shea jest też uniwersalnym surowcem kulinarnym, wchodzi ponadto w skład mydeł oraz lamp olejnych. Z jego dobrodziejstw korzystają także zwierzęta – nakłada się go na sierść i poduszki łap afrykańskich psów, by uchronić je przed działaniem gorąca.
Masło shea zawiera cenne nienasycone kwasy tłuszczowe oraz tokoferole o właściwościach odmładzających. Źródło: shutterstock

Masło shea w kuchni i w przemyśle żywieniowym

Podczas wspomnianego już rytuału Begu, Afrykańczycy jedzą tłuszcz z pierwszych zebranych w nowym sezonie nasion masłosza, przyrządzając go z brązową gotowaną fasolą. Jednak masło shea stanowi dla nich podstawę żywienia również na co dzień jako składnik rozmaitych potraw. Jednym z tradycyjnych napojów, pijanych podczas specjalnych okazji jest masło shea z wymieszane z wodą, mąką jaglaną i dodatkiem wybranych przypraw.

Masło shea wykorzystywane jest szeroko na całym świecie, nie tylko na Czarnym Lądzie. Jest między innymi uniwersalnym składnikiem słodyczy i często zastępuje masło kakaowe.

Masło shea zdecydowanie tak!

Masło shea, zwane też karite, to podstawowy surowiec kosmetyczny i kulinarny w Afryce Zachodniej i Centralnej. Pozyskuje się je z nasion masłosza – długowiecznego drzewa, otoczonego kultem rdzennych mieszkańców. Masło shea ma silne właściwości ochronne, odżywcze, nawilżające i regenerujące. Jest skarbnicą witaminy E oraz kwasów tłuszczowych. 
Ekologia.pl (Elżbieta Gwóźdź)

Bibliografia

  1. Abdul-Mumeen Iddrisu i in.; “African Journal of Biochemistry Research Shea butter extraction technologies: Current status and future perspective”; data dostępu: 2019-10-03
  2. WebMD; “Shea butter”; data dostępu: 2019-10-03
  3. Annie Price; “Shea Butter Benefits for Skin Repair and Even Hair”; data dostępu: 2019-10-03
  4. Malachi Oluwaseyi Israel; “Effects of topical and dietary use of shea butter on animals”; data dostępu: 2019-10-03
  5. P.N. Lovett ; “Shea butter”; Specialty Oils and Fats in Food and Nutrition, 2015;
  6. Orit Segman, ... Leonid Yarmolinsky; “Methods and Technologies Related to Shea Butter Chemophysical Properties and to the Delivery of Bioactives in Chocolate and Related Products”; Cocoa Butter and Related Compounds, 2012;
Ocena (3.3) Oceń: