Skrobia ryżowa – właściwości, działanie i zastosowanie skrobi ryżowej

Ryż to jedno z najpopularniejszych i najważniejszych zbóż na całym świecie. Co więcej, to także roślina należąca do najstarszych, jakie człowiek uprawiał. Jednak ryż to nie tylko ziarenka, które gotujemy. Z ryżu mogą powstawać także płatki, makaron, napój ryżowy, fermentowane produkty ryżowe, mąka… i to właśnie ta ostatnia – mąka lub inaczej skrobia ryżowa może mieć szerokie zastosowanie oczywiście w kulinariach, ale warto poznać także jej wpływ na urodę. Bowiem skrobia ryżowa to cenny składnik kosmetyków pielęgnacyjnych i kolorowych.

1. Kilka faktów o ryżu
2. Skrobia ryżowa – powstawanie i właściwości
3. Wykorzystanie skrobi ryżowej w przemyśle spożywczym
4. Skrobia ryżowa w kosmetykach
5. Skrobia ryżowa dla urody
6. Przepisy na domowe zabiegi kosmetyczne ze skrobią ryżową
7. Podsumowanie

Kilka faktów o ryżu

Ryż to roślina jednoroczna, pochodząca z Azji. Choć obejmuje około 20 gatunków, to podgatunków (rodzajów) ryżu może być nawet ponad 40 000! Wyróżnia się ryże miękkie, twarde w zależności od twardości nasion, a także na podstawie ich długości – długo-, średnio- oraz krótkoziarnisty. Każdy rodzaj ryżu charakteryzuje się jednak taką samą budową nasion, z których otrzymuje się też poszczególne produkty ryżowe. Z okrywy nasiennej powstają otręby ryżowe, a z nasion, poza ich ugotowaniem, może powstawać mąka ryżowa, zwana także skrobią ryżową (choć tak naprawdę skrobia ryżowa to produkt przetwarzania i oczyszczania mąki ryżowej). Z niej z kolei tworzy się przeróżne wypieki ryżowe, a także makarony i… kosmetyki. Może być nawet samodzielnie dodawana na przykład do wody w trakcie kąpieli, by wpływać pielęgnacyjnie na skórę. Ale o tym w kolejnych akapitach.

Skrobia ryżowa – powstawanie i właściwości

Skrobia ryżowa powstaje w wyniku oczyszczania tak zwanej woskowej mąki ryżowej. Jest stosunkowo mało popularna na tle innych rodzajów skrobi, ponieważ zajmuje tylko około 0,06% rynku skrobiowego. Jednak warto wiedzieć o niej więcej, niż tylko to, z czego jest robiona. Bowiem pewne grupy osób mogą z niej naprawdę wiele wykorzystać zarówno pod względem żywieniowym, jak i w kwestiach urody.

Czołowymi producentami skrobi ryżowej są Włosi i Belgowie. W Unii Europejskiej produkuje się jej najwięcej w całym świecie, choć to Azja jest kolebką ryżu. Skrobia ryżowa charakteryzuje się bardzo niską (znikomą) zawartością tłuszczu, zawiera też niewiele białka, ale głównie składa się z węglowodanów. Rozkład tych makroskładników w skrobi ryżowej po uśrednieniu wygląda następująco:

• tłuszcz – poniżej 0,1%
• białko – 0,3%
• węglowodany – ok. 99,6%, w tym 24-30% amylozy (obok amylopektyny jest to najważniejszy element skrobi, przy czym im mniej amylozy, tym łatwiej skrobia wchodzi w proces kleikowania)

Charakterystyczny dla skrobi każdego rodzaju jest proces „kleikowania”, czyli pęcznienie ziaren skrobi i ich pękanie w warunkach wodnych i pod wpływem temperatury. Dla skrobi ryżowej temperatura kleikowania wynosi około 60 stopni Celsjusza. W wodzie o takiej temperaturze ziarna skrobi tworzą tak zwany roztwór koloidalny. W praktyce taki roztwór skrobi znamy z produktów takich, jak krochmal, kisiel czy budyń, jednak jest on też wykorzystywany na wstępnych etapach produkcji takich kosmetyków, jak kremy, balsamy do ciała.

Ryż zawiera witaminy z grupy B, przede wszystkim witamina B1 i B2, ale także jest źródłem witaminy E. Zawiera śladową zawartość beta-karotenu, zaś nie posiada w ogóle witamin D i C. Spośród składników mineralnych w ryżu znajdziemy szczególnie: fosfor, magnez, potas, sód, wapń i żelazo. Skrobia ryżowa z uwagi na wysoki stopień oczyszczenia nie jest dobrym źródłem wymienionych w tej części tekstu składników. Można powiedzieć, że z żywieniowego punktu widzenia ma ona wręcz niską wartość i jest przede wszystkim źródłem łatwo przyswajalnej energii z węglowodanów. Jednakże w kwestiach urodowych nawet takie śladowe ilości składników mineralnych i witamin przemawiają na korzyść skrobi ryżowej. Mianowicie beta-karoten i witamina E to znane przeciwutleniacze. Chronią one komórki skóry przed szkodliwym wpływem promieniowania słonecznego – a zostało ono określone jako główny czynnik ryzyka rozwoju nowotworów skóry! Wykazano także, że skrobia ryżowa zawiera kwas ferulowy, także znany ze swoich właściwości antyoksydacyjnych, co może zwiększać efekt ochronny skóry.

Wykorzystanie skrobi ryżowej w przemyśle spożywczym

Skrobie różnego rodzaju, w tym ryżową, wykorzystuje się głównie w przemysłach: spożywczym, papierniczym, farmaceutycznym, kosmetycznym, włókienniczym, tekstylnym. Skrobia może być elementem leków (w tym na przykład wpływających na krzepliwość krwi), składnikiem otoczek kapsułek leków czy suplementów. Ponadto to bardzo dobry zagęstnik, składnik zlepiający, nadaje się do tworzenia klejów, past – nie tylko przemysłowych, ale i spożywczych.

Warto podkreślić, że skrobia ryżowa jest odporna na proces retrogradacji – czyli sytuacji, gdy po skleikowaniu i obniżeniu temperatury skrobi, ta zmienia z powrotem konsystencję na twardszą. Skrobia ryżowa pozwala na uzyskanie stałej, niezmiennej i stabilnej konsystencji produktów, które przechowuje się w warunkach chłodniczych, np. jogurtów, lodów, deserów mlecznych, serków, itp. Ponadto, szczególnie w tego rodzaju artykułach skrobia ryżowa jest bardzo korzystnym dla producentów składnikiem ze względu na jasną barwę, która nie wpływa na cechy ostatecznego artykułu spożywczego. Poza tym ma bardzo drobne cząsteczki, dlatego struktura produktów z jej dodatkiem nie charakteryzuje się nadmierną porowatością. Skrobię ryżową wykorzystuje się też do produktów light i dietetycznych, które bazują na mleku, ponieważ pozwala na zastąpienie części mleka pełnego w proszku.

Skrobia ryżowa w kosmetykach

Skrobia ryżowa to także ceniony produkt w kosmetyce, zarówno w produktach kolorowych do makijażu, jak i kosmetykach do pielęgnacji ciała. Zależnie od rodzaju kosmetyku, skrobię ryżową dodaje się na początku produkcji, wykorzystując jej właściwości związane z kleikowaniem (wówczas powstają takie produkty, jak kremy, balsamy – o konsystencji lejące, bardziej wodniste) – albo można dodawać ją w kolejnych fazach produkcji dla zmniejszenia kleistości i polepszenia zwartości kosmetyku. Ten drugi sposób dotyczy głównie kosmetyków do makijażu.  W poszczególnych kosmetykach jest dodawana w ilości:

• 1-100% - w pudrach, podkładach, fluidach, cieniach do powiek
• 1-15% - kremy, balsamy do twarzy i ciała
• 0,2-2% - produkty do kąpieli
• 0,5-5% - produkty do pielęgnacji włosów

Najczęściej używa się jej do produktów matujących (pudry, podkłady), szczególnie transparentnych, nie nadających skórze kolorytu. Skrobia ryżowa jest znana z tego, że nie podrażnia cery, nie jest komedogenna (nie ma właściwości zatykających pory skóry). Dobrze wchłania sebum, które naturalnie wytwarza nasza skóra. Sprawdzi się więc szczególnie do cer tłustych i mieszanych, ze skłonnościami do przetłuszczania w „strefie T” – na czole i nosie. Dobrze znanym kosmetykiem o takim działaniu jest puder ryżowy, który zazwyczaj stosuje się dla wykończenia makijażu, choć dobrze sprawdza się także jako baza pod podkład – matowi skórę, wygładza ją i wyrównuje jej strukturę przed nałożeniem kolejnej warstwy makijażu.

Skrobia ryżowa dla urody

Skrobia ryżowa ponadto może mieć działanie nawilżające, pielęgnacyjne i kojące. Jak wspomniano, jej zastosowanie w kosmetykach sprawia, że skóra staje się gładsza, pory są znacznie mniej widoczne. Cera ma wręcz jedwabisty, bardzo delikatny wygląd – to dzięki bardzo drobnym cząsteczkom skrobi, a także ich działaniu matującemu.

Natomiast jeśli chodzi o produkty pielęgnacyjne, a nie makijażowe – skrobia ryżowa znalazła zastosowanie zwłaszcza w tak zwanych suchych szamponach. Jej właściwości pochłaniania sebum, a także nieprzyjemnego zapachu pozwalają na oczyszczenie, odświeżenie włosów i skóry głowy bez korzystania z tradycyjnego szamponu. Jednak należy podkreślić, że suchy szampon powinien być stosowany w sytuacjach „awaryjnych”, gdy mamy utrudniony dostęp do wody lub chcemy szybko odświeżyć włosy. Skrobia ryżowa nie ma bowiem właściwości myjących, ma tylko nieco wydłużyć efekt świeżo umytych włosów.

Produkty do kąpieli takie, jak mydła, żele, kule musujące także mogą zawierać skrobię ryżową. Wykazano, że dodawanie skrobi ryżowej do wody podczas kąpieli może być szczególnie korzystne dla osób ze skórą podrażnioną i atopową oraz dla mających skórę bardzo wrażliwą na składniki myjące znane jako „SLS-y” (od nazwy „sodium lauryl sulphate”). Ale taką kąpiel dla pielęgnacji skóry można wykonać w domu samodzielnie, nie korzystając z gotowych produktów.Skrobia ryżowa znalazła też zastosowanie w produktach sypkich, które mają właściwości kojące i pielęgnacyjne. Korzysta się z niej szczególnie wówczas, gdy nie możemy korzystać z tradycyjnego talku (który notabene może mieć u niektórych osób działanie zapychające pory skóry, wysuszające skórę, wywołujące podrażnienia czy nawet stany zapalne). Skrobia ryżowa z kolei jest neutralna dla skóry, a także jak wspomniano może ją dodatkowo pielęgnować, dlatego coraz częściej wybierana jest jako alternatywa dla talku. Produkty sypkie tego typu mają zastosowanie w salonach kosmetycznych (np. służą do posypywania skóry przed wykonaniem zabiegów depilacji), a także korzysta się z nich w pielęgnacji niemowląt. Z kolei w kremach i balsamach do ciała skrobia ryżowa sprawia, że kosmetyki nie pozostawiają niekomfortowego uczucia lepkości i tłustości na skórze.

Przepisy na domowe zabiegi kosmetyczne ze skrobią ryżową

Skóra sucha i atopowa
Przepis na domową kąpiel ze skrobią ryżową: nalej do wanny preferowaną ilość wody i dodaj do niej 1 łyżkę skrobi ryżowej oraz kilka kropel oleju z wiesiołka. Zażywaj kąpieli przez około 20 minut, a w okresie szczególnie zwiększonej wrażliwości skóry najlepiej wykonuj taki zabieg dwa razy dziennie.

Skóra tłusta i mieszana
Przepis na domową maseczkę ze skrobi ryżowej: Wymieszaj 2 łyżeczki skrobi ryżowej z łyżką mleka i łyżką płatków owsianych, rozłóż pastę równomiernie na twarzy i pozostaw na około pół godziny, po czym zmyj ciepłą wodą. Wykonuj zabieg najlepiej 2-3 razy w tygodniu.

Skóra potrzebująca odżywienia i przesuszona
Przepis na domową maseczkę z miodem: Wymieszaj łyżeczkę skrobi ryżowej z łyżką miodu i łyżką mleka. Papkę rozprowadź równomiernie na twarzy i pozostaw na 20-30 minut. Zalecamy wykonywanie maseczki co najmniej 2-3 razy w tygodniu.

Podsumowanie

Skrobia ryżowa to stosunkowo mało znany rodzaj skrobi. Można ją jednak spotkać szczególnie w produktach dla chorujących na celiakię – bezglutenowych, a także w lekach, środkach dietetycznych, różnego rodzaju mlecznych lub kremowanych deserach. Jej zastosowanie w przemyśle spożywczym to jednak nie jedyne – bowiem w kosmetyce także spotyka się ją coraz częściej. Jest to produkt neutralny dla cery, dlatego można go wykorzystywać w przypadku skór problematycznych. Za szerszym wykorzystaniem skrobi ryżowej przemawia fakt, że ryż to zboże o dużej dostępności i stosunkowo niskiej cenie.

Bibliografia

1. Ziarno M. i wsp.; “Ryż – cenny składnik żywności. ”; Przemysł Spożywczy 5/2008, s. 22-26.;
2. Lewandowicz J.; “Charakterystyka właściwości fizykochemicznych i ocena możliwości wykorzystania skrobi woskowych.”; Wydział Towaroznawstwa, Poznań 2017, Katedra Przyrodniczych Podstaw Jakości.;
3. Leszczyński W.; “SKROBIA - SUROWIEC PRZEMYSŁOWY, BUDOWA I WŁAŚCIWOŚCI. ”; ZESZYTY POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 2004 z. 500: 69- 98.;
4. Berski W.; “WYBRANE WŁAŚCIWOŚCI FIZYKOCHEMICZNE SKROBI WYIZOLOWANYCH Z POLSKICH ODMIAN I RODÓW OWSA NAGOZIARNISTEGO. ŻYWNOŚĆ. ”; Nauka. Technologia. Jakość, 2010, 3 (70), 76– 87.;
5. Zgoda M. M. i wsp. Zakład Technologii Postaci Leku, Katedra Farmacji Stosowanej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. ; “SKROBIA I JEJ POCHODNE JAKO SUBSTANCJE POMOCNICZE W TECHNOLOGII DOUSTNEJ I PARENTERALNEJ POSTACI PRODUKTU FARMACEUTYCZNEGO.”; data dostępu: 2020-03-19
6. De Paepe K. i wsp.; “Effect of Rice Starch as a Bath Additive on the Barrier Function of Healthy but SLS-damaged Skin and Skin of Atopic Patients. Acta Dermato-Venereologica . ”; May/Jun2002, Vol. 82 Issue 3, p184-186. 3p.;