Inozyna ‒ właściwości, działanie i rola inozyny w organizmie człowieka

O inozynie zrobiło się głośno przed kilkoma laty, gdy zaczęła być intensywnie propagowana w Polsce jako dostępny bez recepty lek przeciw grypie. W 2016 r. reklama została zakazana jako wprowadzająca w błąd, ale preparaty z inozyną nadal cieszą się dużym zainteresowaniem w aptekach. Epidemia Covid-19 dodatkowo zwiększyła ową popularność, gdyż wielu ludzi uwierzyło, że lek ochroni ich przed wirusem. Jak jest naprawdę?

1. Skąd się bierze inozyna?
2. Inozyna jako lek na problemy neurologiczne
3. Inozyna, czyli lek przeciwwirusowy
4. Czy inozyna zwalcza Covid-19?
5. Czy warto sięgać po inozynę?

Inozyna wbrew pozorom nie jest żadnym nowym lekiem, ale organicznym związkiem występującym w organizmie każdego z nas. Ściślej, jest nukleotydem, a więc częścią składową ludzkiego RNA, gdzie odpowiada za prawidłowe odczytywanie informacji zawartych w genach. Bliższe badania nad działaniem i metabolizmem inozyny otworzyły jednak przed naukowcami kuszący potencjał terapeutycznych zastosowań.

Skąd się bierze inozyna?

Nasze organizmy potrafią same produkować inozynę na własne potrzeby. Wykorzystujemy do tego celu puryny, które następnie rozkładają się na kwas moczowy. Mimo, że rola inozyny w reakcjach biochemicznych ma charakter pośredni, jest w rzeczywistości niezastąpiona. Gdyby nie ona, nie zachodziłaby bowiem synteza innych ważnych nukleotydów, a komórki naszego ciała nie mogłyby sprawnie zarządzać RNA, a co za tym idzie DNA.

Co ciekawe, duże ilości inozyny znajdują się również w mięsie ryb – można więc jej poziom zwiększyć za pomocą diety opartej na owocach morza.

Inozyna jako lek na problemy neurologiczne

W latach 70-tych ubiegłego wieku w krajach bloku wschodniego podawano eksperymentalnie inozynę sportowcom, aby zwiększyć ich wydolność. Niestety, późniejsze studia nie wykazały żadnego realnego wpływu na poprawę siły czy kondycji. Tym niemniej, inozyna pozostała „gorącym” tematem w środowisku medycznym, gdyż podejrzewano, że może wspomagać regenerację po uszkodzeniu rdzenia kręgowego oraz po udarze mózgowym. Faktycznie, w badaniach przeprowadzonych w 2002 r. przez amerykańskich naukowców okazało się, że podawanie inozyny szczurom, u których wcześniej wywołano chirurgicznie stan podobny udarowi, znacząco poprawiło powrót do zdrowia, wpływając bezpośrednio na rozwój aksonów, czyli nowych komórek nerwowych! Podobnie obiecujące wyniki dały chińskie eksperymenty z 2006 r. badające rekonwalescencję gryzoni, którym uszkodzono rdzeń kręgowy.

Inozyną zaczęto następnie interesować się w kontekście stwardnienia rozsianego. Powstający z niej w procesach metabolicznych kwas moczowy jest bowiem naturalnym antyoksydantem i łowcą peroksynitrytów, które powodują degenerację aksonów. Naukowcy z Uniwersytetu w Pensylwanii dowiedli w 2003 r., że kwas moczowy może spowalniać postęp stwardnienia rozsianego, ale wciąż potrzebne są pogłębione studia w tym zakresie. Skutkiem ubocznym terapii są niestety kamienie nerkowe.

Dalej, inozynę badano także pod kątem leczenia choroby Parkinsona, która wiąże się ze zwyrodnieniem ośrodka nerwowego. Niestety, dotychczasowe studia nie przyniosły oczekiwanych rezultatów, ale naukowcy nie składają jeszcze broni i temat będzie najprawdopodobniej pogłębiany.

Z innych eksperymentów wynika, że poza ważką funkcją stymulującą dla układu nerwowego inozyna odgrywa również zasadniczą rolę w stymulacji limfocytów, czyli białych ciałek krwi, które chronią nasz organizm przed drobnoustrojami. Sugeruje się również, że może działać antydepresyjnie.

Inozyna, czyli lek przeciwwirusowy

Immunologiczny potencjał inozyny doprowadził do rozwinięcia w latach 70-tych ubiegłego stulecia leku zwanego pranobeksem inozyny (Inosinum pranobexum). Mowa o mieszance inozyny z kwasem 4-acetamidobenzoesowym oraz 1-dimetyloamino-2-propanolem, która okrzyknięta została obiecującym lekiem przeciwwirusowym. Jest to co prawda sformułowanie na wyrost, bowiem preparat nie niszczy aktywnie komórek wirusowych, ale rzeczywiście potrafi skutecznie stymulować system odpornościowy.Najczęstszym zastosowaniem inozyny było dotychczas szpitalne leczenie rzadkich komplikacji odry w postaci stanu zapalnego mózgu. Preparat pojawił się jednak również w wolnej sprzedaży w aptekach jako wsparcie w walce z opryszczką ludzką (Herpes), zarówno przejawiającą się w postaci zmian wokół ust, jak i brodawek na genitaliach. Obecnie sprzedawany jest w wolnym obiegu w ponad 70 krajach świata jako lek przeciwwirusowy zwalczający nie tylko opryszczkę, ale również ospę, odrę, cytomegalię, wirus brodawczaka ludzkiego (HPV), wirus Epsteina-Barra oraz pospolite wirusy powodujące klasyczne infekcje górnych dróg oddechowych (Sliva i in., 2019). W każdym z tych przypadków chodzi o pobudzanie układu odpornościowego do walki z wirusami, raczej niż ich rzeczywiste zwalczanie.

W latach osiemdziesiątych przeprowadzono liczne badania dowodzące skuteczności inozyny w leczeniu wspomnianych wyżej infekcji. W eksperymentach na zwierzętach zakażonych grypą i opryszczką znacząco zwiększa on przeżywalność! U ludzi z kolei potrafi wyraźnie redukować objawy i skracać objawy grypy. W jaki sposób? Inozyna wydaje się zasadniczo zwiększać wydzielanie pro-zapalnych cytokin, które z kolei przyspieszają dojrzewanie limfocytów-T, czyli ciężkich dział naszego systemu odpornościowego. Co ciekawe, mechanizm ten działa wyłącznie wtedy, gdy limfocyty zostały już pobudzone przez antygeny wirusowe.

Czy inozyna zwalcza Covid-19?

Przeciwwirusowe działanie inozyny stało się głośne raz jeszcze wraz z pojawieniem się epidemii koronawirusa Covid-19. Tym bardziej, że już w 2016 roku czeska grupa naukowców przeprowadziła testy kliniczne na grupie ochotników z ostrą wirusową infekcją górnych dróg oddechowych. Dowiodły one nie tylko bezpieczeństwa, ale także skuteczności łagodzenia symptomów w porównaniu z placebo.

Brakuje jak dotąd badań potwierdzających efektywność inozyny wobec wirusa Covid-19. W środowisku naukowym pojawiają się jednak sugestie, że preparat powinien zostać szczegółowo zbadany w tym kontekście. Jak lek stosunkowo tani i szeroko dostępny mógłby bowiem wspomóc społeczeństwo w walce z epidemią.

Czy warto sięgać po inozynę?

Inozyna jest lekiem bardzo dobrze tolerowanym i nie powodującym znaczących skutków ubocznych. W odpowiednio mniejszych dawkach może być podawany nawet dzieciom. Jedynym wyraźnym, ale najprawdopodobniej w pełni odwracalnym działaniem niepożądanym jest wspomniane wyżej podnoszenie kwasu moczowego we krwi – zwiększoną ostrożność zaleca się więc osobom cierpiącym na kamicę nerkową oraz dnę moczanową. Aktywne napady dny są wyraźnym przeciwwskazaniem do stosowania inozyny.Poza tymi zastrzeżeniami inozyny jest ciekawą alternatywą dla leków wspomagających odporność, zarówno w kontekście klasycznych wirusowych infekcji, nawracającej opryszczki, jak i potencjalnie koronawirusa. Przy pojawieniu się niepokojących symptomów można sięgnąć po niego z czystym sumieniem, przestrzegając oczywiście zaleceń producenta.

Bibliografia

1. Maria Gołebiowska-Wawrzyniak i in.; “Immunological and clinical study on therapeutic efficacy of inosine pranobex”; data dostępu: 2021-02-05
2. Jiri Sliva i in.; “Inosine Pranobex: A Key Player in the Game Against a Wide Range of Viral Infections and Non-Infectious Diseases”; data dostępu: 2021-02-05
3. Doyle C i in.; “Inosine – a Multifunctional Treatment for Complications of Neurologic Injury”; data dostępu: 2021-02-05
4. Michael J. Fox Foundation; “Parkinson's Inosine Trial Ending Early”; data dostępu: 2021-02-05
5. Jiří Beran i in. ; “Inosine pranobex is safe and effective for the treatment of subjects with confirmed acute respiratory viral infections: analysis and subgroup analysis from a Phase 4, randomised, placebo-controlled, double-blind study”; data dostępu: 2021-02-05
6. Svetozár Dluholucký; “Inosine Pranobex (IP) - possibilities of its use in the treatment of COVID19”; data dostępu: 2021-02-05