Inulina – właściwości, działanie i zastosowanie inuliny

Inulina należy do rodziny prebiotyków i wykorzystywana jest zarówno w przemyśle spożywczym, jak i farmaceutycznym. Inulina odkryta została w 1804 r. przez niemieckiego naukowca Valentina Rose, który w ramach prac badawczych wygotowywał korzenie omanu wielkiego (Inula helenium). Zidentyfikował wówczas „dziwną substancję”, którą nazwał inuliną, od jej botanicznego źródła.



Chemiczna budowa cząsteczki inuliny, fot. shutterstockChemiczna budowa cząsteczki inuliny, fot. shutterstock
  1. Inulina - co to takiego?
  2. Roślinne źródła inuliny
  3. Wykorzystanie inuliny w przemyśle spożywczym
  4. Właściwości zdrowotne inuliny
  5. Jak stosować inulinę?
  6. Zagrożenia i przeciwwskazania związane ze stosowaniem inuliny
Dziś wiemy, że inulina obecna jest w tkankach co najmniej 36 tysięcy gatunków roślin – m.in. pszenicy, cebuli, topinambura, cykorii, szparagów, bananów i czosnku. Jako węglowodan ma ona w świecie botanicznym dwie zasadnicze funkcje – stanowi magazyn energii niezbędnej do rozwoju oraz gwarantuje regulację odporności na zimno. Zmiana polimeryzacji cząstek inuliny w komórkach powoduje, że poszczególne gatunki mogą bez szkody przetrwać zimę.

Inulina - co to takiego?

Inulina pod względem chemicznym jest polisacharydem, a więc cukrem złożonym, pełniącym w świecie organizmów żywych funkcję materiału budulcowego i zapasowego. Składa się z ok. 30-35 cząsteczek cukrów prostych, z czego dwie są cząsteczkami D-glukozy. W świecie nauki inulina zaliczana jest również do kategorii fruktanów, czyli polimerów D-fruktozy, charakterystycznych dla tkanek roślinnych.

Pod względem fizycznym inulina jest białym proszkiem o delikatnie słodkim smaku. Dobrze rozpuszcza się w ciepłej wodzie, dlatego jest wykorzystywana przede wszystkim w roztworach wodnych. Jeśli podziałać na nią kwasem lub specjalnym enzymem (inulinazą) zostanie całkowicie rozłożona na cząsteczki fruktozy. W ludzkim systemie pokarmowym nie jest jednak łatwo trawiona i generuje przede wszystkim bardzo korzystne procesy fizjologiczne.

Od 2018 r. inulina jest uznawana przez amerykańską agencję FDA za błonnik spożywczy zakwalifikowany do dodawania do żywności w celu wzbogacenia jej właściwości odżywczych.

Roślinne źródła inuliny

Inulina gromadzona jest przez rośliny przede wszystkim w częściach podziemnych – korzeniach, kłączach i bulwach, gdzie jej zawartość może sięgać nawet 52% ogólnej masy (u słonecznika bulwiastego). Ponadto pewne ilości inuliny znajdują się również w dolnych częściach łodyg i czasem w liściach. Cenny polisacharyd występuje w największych ilościach w:
  • roślinach astrowatych, takich jak łopian większy, cykoria podróżnik, dalia, oman wielki, itp.;
  • roślinach dzwonkowatych (np. rozwar);
  • roślinach kosaćcowatych (np. irysy);
  • roślinach pochrzynowatych;
  • warzywach czosnkowych (czosnek, cebula);
  • roślinach agawowych.

Dla celów przemysłowych najlepszym surowcem do pozyskiwania inuliny są korzenie cykorii. Sam proces przypomina w dużym stopniu produkcję cukru z buraków cukrowych  - umyte i pokrojone korzenie poddawane są działaniu specjalnych rozpuszczalników, które pozwalają wyizolować polisacharyd. Alternatywnie inulinę można pozyskiwać również w warunkach laboratoryjnych z sacharozy.
Kwiaty dzikiej cykorii są dobrym źródłem inuliny, fot. shutterstock

Wykorzystanie inuliny w przemyśle spożywczym

Inulina dodawana jest do produktów żywnościowych jako substytut dla cukru, tłuszczu oraz mąki – ma bowiem właściwości zagęszczające i wzbogacające konsystencję. Najczęściej łączy się ją z innymi, intensywniejszym słodzikami, aby stworzyć produkt o mniejszej kaloryczności. Inulina jest bowiem przede wszystkim dodatkiem do żywności funkcjonalnej, mającej wspomagać zdrową dietę. Często wykorzystywana jest więc w nabiale, płatkach śniadaniowych i batonach typu muesli, wypiekach, mlekach i kaszkach dla niemowląt, zdrowszych napojach na bazie mleka sojowego czy wody, a także sosach, zupach, margarynach, lodach, a nawet alternatywnych słodyczach.

Właściwości zdrowotne inuliny

Inulina nie jest jednak tylko i wyłącznie wypełniaczem żywności, który pozwala ograniczyć jej kaloryczność. Największym jej fenomenem jest bowiem sposób wchłaniania. Otóż jako złożony sacharyd nie jest ona wcale trawiona w górnej części przewodu pokarmowego i nie wywołuje w organizmie typowych dla zwykłego cukru skoków glukozy we krwi, a co za tym idzie reakcji insulinowych. Stąd inulinę często dodaje się do produktów żywnościowych adresowanych do diabetyków.

Dalej, w jelitach inulina zachowuje się jak błonnik – pomaga spulchniać treść jelitową, poprawiając przemianę materii i zapobiegając zaparciom. Owa wypełniająca właściwość ma również zastosowanie przy biegunkach, kiedy wskazane jest zagęszczenie treści pokarmowej i zahamowanie zbyt szybkiej utraty wody z ustroju. Dodając inulinę do codziennej diety zyskujemy więc poczucie przyjemnej pełności, które pozwala szybciej zaspokoić głód i obniżyć dzienny bilans kaloryczny, a przy tym wspomóc regularną przemianę materii.

Najciekawszy z punktu widzenia medycyny jest jednak wpływ inuliny na bakterie zasiedlające śluzówkę jelit. O roli owej mikroflory w regulowaniu procesu trawienia, odporności, a nawet samopoczucia mówi się coraz więcej – bakterie jelitowe zyskały już sobie nawet przydomek „drugiego mózgu”. Do prawidłowego rozwoju i utrzymania optymalnej równowagi potrzebna jest im jednak odpowiednia pożywka, a inulina spełnia dokładnie tą rolę. Jej obecność w przewodzie pokarmowym stymuluje wzrost populacji dobroczynnych bakterii, przede wszystkim z acidofilnych szczepów Bifidobacteria i Lactobacilli. W rezultacie inulina wzmacnia system immunologiczny, zapobiega infekcjom oraz pomaga pozbyć się niechcianych patogenów chorobotwórczych z układu pokarmowego.

Zdaniem naukowców spożywanie inuliny pomaga również obniżyć poziom cholesterolu i trójglicerydów we krwi (wypłukiwane są one z układu pokarmowego), a także poprawia zdolność organizmu do absorpcji wapnia, niezbędnego budulca kości. Istnieją również doniesienia sugerujące, że inulina ogranicza ryzyko raka jelita grubego.
Inulina jest cennym prebiotykiem, fot. shutterstock

Jak stosować inulinę?

Inulina dodawana jest dziś do wielu funkcjonalnych produktów żywnościowych, ale można ją nabyć również w czystej postaci białego krystalicznego proszku i jako suplement diety samodzielnie dodawać do posiłków. Z uwagi na łagodny smak i łatwą rozpuszczalność w wodzie, szczególnie polecane jest stosowanie inuliny w połączeniu z :

Zalecana dzienna dawka inuliny wynosi przy tym ok. 10 g i może być w tej formie kontynuowana przez okres ok. 8 tygodni. Jako wsparcie w odchudzaniu lub leczenie nawykowych zaparć dawkę inuliny można zwiększyć do 30-40 g dziennie, przez okres nie dłuższy jednak niż 6-8 tygodni. Przed kolejnymi kuracjami należy zrobić co najmniej miesięczną przerwę.

Zagrożenia i przeciwwskazania związane ze stosowaniem inuliny

Inulina ogólnie jest substancją bezpieczną dla zdrowia i dozwoloną także dzieciom, a nawet kobietom ciężarnym. Podstawowym warunkiem jest jednak racjonalność dawek – w zbyt dużych ilościach polisacharyd może bowiem powodować dolegliwości żołądkowe, przede wszystkim gazy, nadymanie, bóle brzucha, a czasem także biegunki. Szczególną ostrożność poleca się osobom cierpiącym na zespół jelita drażliwego.
Ekologia.pl (Agata Pavlinec)

Bibliografia

  1. Gertjan Schaafsma, Joanne L. Slavin; “Significance of Inulin Fructans in the Human Diet”; data dostępu: 2019-08-20
  2. Kathy R. Niness; “Inulin and Oligofructose: What Are They?”; data dostępu: 2019-08-20
  3. ““Health Benefits of Inulin” Kathryn Watson, https://www.healthline.com/health/food-nutrition/top-inulin-benefits, 20/08/2019”; ; 2019-08-20
  4. Franziska Spritzle; “Inulin 101 - A prebiotic fiber with powerful health benefits”; data dostępu: 2019-08-20
  5. Justin L Carlson; “Health Effects and Sources of Prebiotic Dietary Fiber”; data dostępu: 2019-08-20
Ocena (2.3) Oceń: