Krokosz barwierski – właściwości, działanie i zastosowanie krokoszu barwierskiego

Poszukując tańszej alternatywy dla szafranu, z pewnością natrafimy na krokosz barwierski – roślinę wcale nie gorszą od szlachetnego krokusa, niestety mniej znaną i niedocenianą. Kwiaty krokosza barwierskiego posiadają niebywałe właściwości prozdrowotne i stymulujące, a do tego są źródłem barwników stosowanych w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym. Mają ponadto interesujące walory ozdobne, które nadadzą naszej ogródkowej rabacie charakteru rodem z orientu, skąd zresztą pochodzą. Co warto wiedzieć o krokoszu barwierskim i produkowanym z niego oleju? Czy stosowanie krokosza barwierskiego zawsze jest bezpieczne?



Krokosz barwierski to jednoroczna roślina farbiarska, oleista i dekoracyjna. By jcesar2015 via Pixabay CC0.Krokosz barwierski to jednoroczna roślina farbiarska, oleista i dekoracyjna. By jcesar2015 via Pixabay CC0.
  1. Krokosz barwierski – roślina barwiąca i oleista
  2. Krokosz - skąd pochodzi?
  3. Krokosz i krokus
  4. Krokosz barwierski – właściwości prozdrowotne
  5. Olej z krokosza – likwiduje owłosienie i zapobiega chorobom serca oraz cukrzycy
  6. Krokosz barwierski w kosmetyce

Krokosz barwierski – roślina barwiąca i oleista

Carthamus tinctorius, czyli krokosz barwierski, to roślina jednoroczna należąca do astrowatych. Kartami oznacza po hebrajsku barwić, farbować, a krokosz jest jedną z najdłużej stosowanych roślin barwiących. Jego żółtopomarańczowe i pomarańczowoczerwone kwiaty posiadają barwnik zwany kartaminą lub czerwienią hiszpańską. Wykorzystywane są nie tylko w przemyśle farbiarskim – ich właściwości doceniła również medycyna alternatywna i bynajmniej nie chodzi tu o możliwość barwienia herbatek ziołowych. Prozdrowotna natura krokoszy pozwala włączyć je diety profilaktycznej, zapobiegającej rozwojowi chorób cywilizacyjnych, w tym nowotworów, miażdżycy i cukrzycy. Krokosz to ponadto roślina oleista. Tłuszcz pozyskiwany z owoców krokosza nosi nazwę oleju kartamusowego, jednak najczęściej określa się go po prostu jako olej z krokosza lub olej szafranowy (!). Służy do celów spożywczych, a także do wyrobu mydeł i innych produktów kosmetycznych.

Krokosz - skąd pochodzi?

Systematyka umiejscawia krokusy i krokosze w różnych rodzinach, ponadto wizualnie te dwa kwiaty dalece się od siebie różnią. Dzieli je też miejsce pochodzenia. Ojczyzną krokusów jest Europa południowo-wschodnia, krokoszy zaś Indie i Bliski Wschód. Niemniej krokosz występuje również w Europie, a w Polsce uprawiany jest najczęściej jako roślina dekoracyjna, o ciekawym, orientalnym charakterze.


Krokosz i krokus mają podobne właściwości jako surowce zielarskie. Oba działają rozluźniająco na mięśnie, pomagają poprawić nastrój czy zapobiegają rozwojowi chorób cywilizacyjnych.

Krokosz i krokus

Krokusy i krokosze mają jednak kilka wspólnych cech, o czym świadczy już podobieństwo ich nazw. Krokosz barwierski to tańsza alternatywa dla szafranu (przyprawy i barwnika uzyskiwanych z krokusa). Jako przyprawę wykorzystywano go zwłaszcza w średniowieczu. Krokoszem, tak jak szafranem, możemy podbarwić ryż, makaron, zupę, sos czy pastę do pieczywa. Indianie Hopi używają kwiatów krokosza do barwienia chleba. Ich barwiące właściwości mają zastosowanie również poza kulinariami. Wykorzystuje się je do kolorowania tkanin czy kosmetyków, np. różu, pudru oraz cieni do powiek i szminek. Starożytni Egipcjanie zwykli farbować krokoszem tkaniny do owijania mumii.

Wydobycie barwnika z krokoszów nie jest zajęciem tak żmudnym, jak przygotowanie szafranu, Ponadto z rurkowatych, zebranych w główki płatków można pozyskać aż dwa barwniki. Kartamina ma odcień czerwony z rdzawymi i zielonymi refleksami. Jest wykorzystywana do barwienia tkanin i kosmetyków. Z kolei żółcień krokoszowy stosuje się w przemyśle spożywczym.
Barwniki pozyskane z kwiatów krokosza wykorzystywane są do farbowania kosmetyków, leków i żywności. W tym ostatnim przypadku często zastępują szafran. By PublicDomainPictures via Pixabay CC0.
Kwiaty krokosza wyróżniają się właściwościami przeciwzapalnymi, antybakteryjnymi i stymulującymi. rawpixel

Krokosz barwierski – właściwości prozdrowotne

Krokosz barwierski jest jedną z najstarszych roślin uprawnych. Jest doskonale znany medycynie ajurwedyjskiej, wykorzystywali go również starożytni Egipcjanie i Grecy. Z kwiatów krokosza można przygotować napar, który wpływa pobudzająco na krew, ma działanie oczyszczające, przeciwbólowe i rozkurczowe. Krokosz przeciwdziała skokom ciśnienia, gwałtownym wahaniom poziomu insuliny, zapobiega miażdżycy i chorobom serca. Jest ponadto skuteczny w łagodzeniu gorączki i pomaga wrócić do formy po zabiegach i operacjach. Ma właściwości napotne, przeczyszczające i diuretyczne.

Krokosz barwierski a płodność

Ekstrakty i napary z kwiatów krokosza są niewskazane w okresie ciąży, karmienia piersią, a także w czasie starań o dziecko. Działają bowiem silnie rozkurczowo na mięśnie macicy. Poleca się natomiast stosowanie krokosza podczas bolesnych i nieregularnych miesiączek oraz w przypadku zatrzymania miesiączkowania. Bezpieczny w jednym i w drugim przypadku pozostaje zaś olej z krokosza.

Olej z krokosza – likwiduje owłosienie i zapobiega chorobom serca oraz cukrzycy

Olej krokoszowy to źródło wielu cennych kwasów tłuszczowych – głównie lanolinowego, a także oleinowego, palmitynowego, stearynowego, arachinowego. Zawiera też sporo witaminy A i E, o silnych właściwościach antyoksydacyjnych. Jest wytwarzany z nasion krokosza. Ma wszechstronne działanie przeciwzapalne i terapeutyczne.

Badania wykazały, że pomocny okazuje się zwłaszcza dla kobiet po menopauzie, przejawiających tendencję do tycia. Spożywany regularnie może ochronić je przed zachorowaniem na cukrzycę typu II i niebezpiecznym skokiem poziomu cholesterolu. Ponadto olej krokoszowy stymuluje metabolizm tkanki tłuszczowej i przyśpiesza jej spalanie oraz obniża poziom białka C-reaktywnego, odpowiedzialnego za rozwój stanów zapalnych. Te pozytywne zmiany następują już po kilkunastu tygodniach spożywania jednej łyżki oleju dziennie. Olej krokoszowy jest delikatny, ma żółtozłotą barwę i nie zmienia smaku potraw, powinien być jednak używany na zimno, gdyż nie można ogrzewać go powyżej temperatury 65 stopni C.

Plotki głoszą, że olej krokoszowy likwiduje owłosienie. Tak do jego stosowania zachęcają niektóre nagłówki oraz kosmetyka naturalna. Czy jednak pod szumnym hasłem „likwiduje owłosienie” nie kryje się przypadkiem pochwała właściwości oleju krokoszowego uczyniona na wyrost? W istocie, olej szafranowy nieco pomaga w okiełznaniu uporczywie odrastającego owłosienie, nie działa wszak niczym laser czy cudowny kosmetyk. Ponadto stosuje się go dopiero po depilacji, kiedy włosów już nie ma. Ma on za zadanie osłabić niechciane włoski na nogach czy pod pachami, sprawić by były bardziej kruche i zdecydowanie wolniej rosły. Metoda ta podobno jest skuteczna, o ile mamy wystarczająco dużo wytrwałości. Olej należy bowiem nakładać 2-3 razy dziennie przez kilka miesięcy. Jest ona ponadto najbardziej uzasadniona po depilacji, która usuwa włosy wraz z cebulkami. Niestety olej krokoszowy, choć wspaniale nawilża i odżywia skórę, nie sprawia, że włoski przestaną rosnąć, a jedynie osłabi i spowolni ich proces wzrastania. Dla wielu z nas taki efekt jest mimo wszystko wystarczający. Dodatkowo olej krokoszowy ochroni naszą skórę przed rozwojem stanów zapalnych, często pojawiających się pod depilacji, głównie w wyniku wrastania pojedynczych włosków.
Olej krokoszowy nadaje się do stosowania w kulinariach, a także w kosmetyce do pielęgnacji cery tłustej, mieszanej i z problemami.Tucker Good
Barwników wydobywanych z krokosza można użyć do barwienia jedzenia, tkanin, a także kolorowych kosmetyków.unsplash-logoJoanna Kosinska

Krokosz barwierski w kosmetyce

Wiemy już, że krokosz służy do barwienia kosmetyków kolorowych w celu nadania im żółtych lub czerwonych tonów. Kosmetyczne zastosowanie ma również wspomniany wyżej olej kartamusowy, o silnych właściwościach nawilżających i odżywczych. Doskonale łagodzi również stany zapalne skóry. W kosmetyce jest stosowany w produkcji balsamów i kremów przeznaczonych do cery tłustej, mieszanej, trądzikowej i z tendencją do stanów zapalnych.
Krokosz barwierski to z pochodzenia orientalna roślina o ciekawych, główkowatych kwiatach w kolorze żółtym i pomarańczowoczerwonym. Wytwarza się z nich barwniki służące do farbowania tkanin, leków i kosmetyków, a także żywności. Napar z krokosza i olej krokoszowy cechują się właściwościami przeciwzapalnymi oraz przeciwdziałają cukrzycy i chorobom układu krwionośnego.
Elżbieta Gwóźdź

Bibliografia

1. „The Desktop Guide to Herbal Medicine”, B. Mars, Accessible Publishing System, 2008.
2. “Olej kartamusowy”, A. Niekrasz, w: “Cukrzyca a zdrowie”, nr 27/2012.
3. „Zapomniany krokosz”, A. Artyszak, w: „Farmer”, 24/2007.

Ocena (3.2) Oceń: