Ksylitol (cukier brzozowy) przyprawa – właściwości, działanie i zastosowanie ksylitolu

Obecnie ksylitol (cukier brzozowy) jest jednym z najpopularniejszych zamienników cukru. Z pewnością ksylitol byłby jeszcze bardziej powszechny, gdyby nie jego wysoka cena. Ta nie odstrasza jednak osób wyjątkowo dbających o zdrowie – ma on bowiem wiele właściwości prozdrowotnych i sprawdza się w diecie odchudzającej i przeciw cukrzycy. Czy tańszy ksylitol jest jednak gorszy od drogiego ksylitolu z Finlandii?



Ksylitol, tak jak cukier to biały, krystaliczny proszek. By congerdesign via Pixabay CC0.Ksylitol, tak jak cukier to biały, krystaliczny proszek. By congerdesign via Pixabay CC0.
  1. Ksylitol okiem chemika
  2. Ksylitol to słodycz bez granic?
  3. Czy ksylitol ma właściwości terapeutyczne?
  4. Finlandia jest ojczyzną ksylitolu
  5. Ksylitol nie jest taki słodki, jak go malują…

Ksylitol okiem chemika

Ksylitol (wzór chemiczny C5H12O5) należy do grupy polioli, czyli pięciowęglowych wielowodorotlenowych alkoholi cukrowych. Co się pod tym kryje? Otóż nic innego jak naturalna substancja, występująca w niewielkim stężeniu w niektórych owocach, grzybach i warzywach, a także w organizmie ludzkim (powstaje w procesie przemiany glukozy). Alkohole cukrowe, do których należą też erytrytol, sorbitol czy mannitol wszystkie charakteryzują się słodkim smakiem i stosunkowo niską kalorycznością (choć tylko erytrytol to jeszcze jeden zdrowy słodzik). Węglowodany z grupy alkoholi cukrowych nie podnoszą ponadto poziomu glukozy we krwi i są bardzo powoli wchłanianie w przewodzie pokarmowym. Ksylitol jest stuprocentowo bezpiecznym produktem słodzącym, stosowanym powszechnie nie tylko w przemyśle spożywczym, ale też farmaceutycznym. Choć znajduje się m.in. w kukurydzy, truskawkach, śliwkach czy malinach, pozyskuje się go głównie z brzozy, stąd często ksylitol określany jest mianem cukru brzozowego.

Ksylitol słynie z tego, że jest słodki i z powodzeniem zastępuje cukier. Jednak słodki smak to nie jedyna właściwość ksylitolu ważna dla przemysłu spożywczego. Ksylitol pełni też rolę stabilizatora i zagęszczacza oraz substancji higroskopijnej. Poza tym wyglądem do złudzenia przypomina tradycyjny cukier – wsypany do cukiernicy w ogóle nie wzbudza podejrzeń! W produktach sklepowych występuje np. w gumach do żucia, pastach do zębów czy w serach. Na etykiecie znajdziemy go pod symbolem E967.

Ksylitol to słodycz bez granic?

Spożywanie ksylitolu w dużych dawkach może doprowadzić do pojawienia się pewnych skutków ubocznych, np. biegunki, wzdęć czy bólów brzucha. To dlatego, że niewchłonięty z jelit ksylitol gromadzi wodę. Poza obrębem układu pokarmowego nie stwierdzono ryzyka niepożądanych objawów. Te wymienione powyżej zdarzają się jednak bardzo rzadko, dlatego nie zostały sprecyzowane żadne naukowo poparte wskazania dotyczące spożywania ksylitolu w niewielkich ilościach.

Wiadomo natomiast, że dzienna dawka tolerowana to 100 g. W licznych poradnikach spotkamy się jednak z zaleceniem, by początkowo nie stosować więcej niż 3-4 łyżki ksylitolu (niektórzy sugerują nawet, by zacząć od pół łyżeczki) na dobę. Właściwości lekko przeczyszczające mogą okazać się uciążliwe dla organizmu nieprzyzwyczajonego do ksylitolu.

Największą efektywność, ze względu na działanie prozdrowotne ksylitolu, uzyskamy zaś stosując go w ilości 6-10 g dziennie. Wyższa dawka tej substancji nie daje lepszych efektów leczniczych.
Ksylitol jest jeszcze słodszy od cukru, za to mniej kaloryczny. Można dodawać go do deserów i wypieków. By ritae via Pixabay CC0.

Dlaczego warto zamienić cukier na ksylitol?

  • ksylitol ma 40% mniej kalorii (z jelit wchłania się jedynie 50-75% spożytego ksylitolu)
  • nie powoduje skoków glukozy i wahań w poziomie insuliny
  • przeciwdziała próchnicy
  • hamuje rozwój bakterii
  • wzmacnia szkliwo i kości
  • chroni przed chorobami dziąseł i zębów
  • jest pozbawiony nieprzyjemnego posmaku
  • jest słodszy od cukru
  • odświeża oddech

Czy ksylitol ma właściwości terapeutyczne?

Ksylitol zasłynął jako niskokaloryczny zamiennik cukru. Zawiera on aż 40% mniej kalorii, dzięki czemu wspomaga dietę redukcyjną. Nie tylko jednak niższa kaloryczność ksylitolu przemawia na jego korzyść, zwłaszcza w starciu z tradycyjnym cukrem oraz wieloma innymi słodzikami.

Ksylitol wykazuje bowiem szereg właściwości prozdrowotnych, z których najważniejszą zdaje się być pozytywny wpływ na metabolizm. Indeks glikemiczny ksylitolu wynosi zaledwie 13 – ksylitol bardzo wolno wchłania się do krwiobiegu i nie powoduje gwałtownych wyrzutów insuliny. Przeciwdziała w ten sposób insulinoodporności oraz napadom głodu i potrzebie natychmiastowego zaspokojenia apetytu na słodycze. W rezultacie można uznać go za produkt zmniejszający ryzyko rozwoju cukrzycy typu II.

Ksylitol jest ponadto prebiotykiem, czyli wpływa korzystnie na stan flory bakteryjnej jelit. W przeciwieństwie do cukru, ksylitol nie powoduje próchnicy, a wręcz zapobiega jej wystąpieniu – ksylitol nie ulega fermentacji w jamie ustnej, a do tego przeciwdziała rozwojowi bakterii chorobotwórczych bytujących w płytce nazębnej i ślinie, przywraca równowagę kwasowo-zasadową, pozytywnie wpływa na mineralizację szkliwa, stymuluje produkcję śliny, a także odświeża i neutralizuje nieprzyjemny zapach z ust. 


Ksylitol dla diabetyków

Cukier brzozowy jest zalecany w diecie cukrzyków, ma bowiem bardzo niski indeks glikemiczny i jest metabolizowany bez udziału insuliny. To z pewnością lepszy słodzik niż polecana często fruktoza, której używanie na dłuższą metę również wpływa negatywnie na metabolizm u diabetyków.

Finlandia jest ojczyzną ksylitolu

Ksylitol został odkryty i nazwany w 1891 roku, jednak do powszechnego użytku w formie oczyszczonej i ustabilizowanej wszedł dopiero podczas II wojny światowej, kiedy to nastąpił deficyt cukru. Na niedostatek tradycyjnego słodzika cierpieli zwłaszcza Finowie. Udało im się jednak znaleźć alternatywne źródło substancji słodzącej – ksylitol wyekstrahowany z kory brzozy. Do dziś za prawdziwy, najlepszej jakości ksylitol uznaje się ten wyprodukowany w Finlandii.

Finowie mają też spory wkład w badaniach nad ksylitolem. Udowodnili między innymi, że spożywanie tego produkty przez mamy, chroni ich dzieci przed próchnicą (badanie dotyczyło dzieci między 19 a 31 miesiącem życia). Zależność ta wynika z faktu, że matki przekazują bakterie odpowiedzialne za rozwój próchnicy poprzez pocałunki czy podawanie dzieciom wcześniej skosztowanego przez siebie pokarmu. 
Ksylitol zapobiega próchnicy i stanom zapalnym jamy ustnej. By aleksandra85foto via Pixabay CC0.

Ksylitol – pożyteczne fakty

Ksylitol jest stabilny w wysokiej temperaturze i nie zmienia pod jej wpływem swojej struktury. Oznacza to, że nie ulega karmelizacji. Nic nam zatem po ksylitolu, jeśli mamy ochotę na karmelowe cukierki własnej roboty. Ponadto ksylitol nie chroni przed rozwojem pleśni, a zatem wszelakie przetwory słodzone ksylitolem nie są pod tym względem szczególnie trwałe.

Ksylitol wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne oraz przeciwdrożdżycowe. Podawany dzieciom wspomaga profilaktykę zapalenia ucha środkowego oraz przyspiesza leczenie astmy, alergii i choroby zatok (tak działa dodatek ksylitolu w aerozolu do nosa).

Ksylitol wpływa pozytywnie nie tylko na mineralizację szkliwa zębów, ale też na mineralizację kości poprzez stymulację wchłaniania wapnia w jelitach.

W połączeniu z kwasem askorbinowym (witaminą C) czy zieloną herbatą, ksylitol wykazuje inną ciekawą właściwość – zwiększa biodostępność katechin, związków polifenolowych o intensywnym działaniu antyoksydacyjnym i antybakteryjnym.

Wykazano, że ksylitol jest toksyczny dla psów – zjedzony przez nie może doprowadzić do śmierci poprzez uszkodzenie wątroby.

Ksylitol nie jest taki słodki, jak go malują…

Nieprawdą jest jednak, że pełnowartościowy i naturalny jest tylko fiński ksylitol z brzozy, natomiast ksylitol produkowany w Chinach to podróbka. De facto, może być wręcz odwrotnie – chiński ksylitol ekstrahowany jest bowiem metodą fermentacji z kolb kukurydzy. Fiński ksylitol z kory brzozy to z kolei produkt skomplikowanych (a także droższych) procesów chemicznych, niepozbawiony udziału szkodliwych substancji.

Ksylitol do węglowodan z grupy alkoholi cukrowych. Od kilkudziesięciu lat stosowany jest jako zdrowy zamiennik cukru. Różni się od niego m. in. kalorycznością oraz wpływem na metabolizm. Ma bardzo niski indeks glikemiczny i nie powoduje skoków insulinowych. Ksylitol chroni przed próchnicą i chorobami dziąseł oraz zębów. Jest wykorzystywany również jako składnik wspomagający aerozoli do nosa. Ksylitol można wykorzystywać niemal identycznie jak cukier, gdyż tak jak on ma postać białych kryształków, a stopniem słodkości nawet go przewyższa.
Ekologia.pl (Elżbieta Gwóźdź)

Bibliografia

  1. Małgorzata Grembecka; “KSYLITOL – ROLA W DIECIE ORAZ PROFILAKTYCE I TERAPII CHORÓB CZŁOW IEK A”; BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. – XLVIII, 2015, 3, str. 340 – 343;
  2. “Xylitol: Everything You Need to Know”; data dostępu: 2019-05-17
  3. RĂZVAN VASILESCU, ANA MARIA IONESCU, ANDRADA MIHAI, SIMONA CARNICIU and CONSTANTIN IONESCU-TÎRGOVIŞTE; “SWEETENERS AND METABOLIC DISEASES: XYLITOL AS A NEW PLAYER”; data dostępu: 2019-05-17
  4. Rehman, Salim-ur & Mushtaq, Zarina & Zahoor, Tahir & Jamil, Amer & Murtaza, Mian. (2013).; “ Xylitol: A Review on Bioproduction, Application, Health Benefits, and Related Safety Issues. ”; Critical reviews in food science and nutrition. 55. 10.1080/10408398.2012.702288. ;
Ocena (3.5) Oceń: