W starożytnym Egipcie tymianek używany był do balsamowania zwłok, w Grecji jako kadzidło do świątyń, zaś w Rzymie dodawano jako przyprawę do trunków jako lek na nieśmiałość i melancholię. Tymianek od tysięcy lat kusi swoim intensywnym aromatem i właściwościami, którymi zachwyca się nawet współczesna medycyna.

1. Tymianek - śródziemnomorski skarb
2. Tymianek na przeziębienia
3. Tymianek - ziołowy lek na zapalenie
4. Inne zalety zdrowotne tymianku
5. Tymianek w służbie urody
6. Tymianek w kuchni

Gdy w XIV w. Europę ogarnęła epidemia Czarnej Śmierci, ludzie przypinali do ubrań bukieciki tymianku, które miały ponoć chronić przez zachorowaniem. Podczas całego średniowiecza zresztą aromatyczne drobne listki symbolizowały męstwo i odwagę, a niewiasty przyozdabiały nimi najdzielniejszych rycerzy. W XVI w., na długo przed pojawieniem się pojęcia bakterii, olej z tymianku był już powszechnie stosowany jako środek dezynfekujący skórę i jamę ustną.

Tymianek - śródziemnomorski skarb

Thymus vulgaris to najbardziej powszechna odmiana tymianku rosnąca dziko we Włoszech, Grecji, Hiszpanii, a także Turcji i Maroko. Wiecznie zielone, drobne listki osadzone są gęsto na sztywnych łodyżkach i przybierają często lekko zakręconą postać, z delikatnie białawym spodem. Tak naprawdę, na świecie rozróżnia się ponad 60 różnych gatunków tymianku, łącznie z tak ciekawymi odmianami jak tymianek cytrynowy czy pomarańczowy. Wszystkie je łączy charakterystyczna ostra woń z wyraźnymi ciepłymi, korzennymi nutami. Smak jest dość podobny, bardzo wyrazisty i poniekąd „medyczny”, pozostawiający w ustach na długo uczucie świeżości.

Pomimo południowego rodowodu tymianek daje się łatwo uprawiać także w rodzimych ogródkach, zwłaszcza na zacienionych skałkach z niskim poziomem wilgotności. Z wyjątkiem okresów wyjątkowej suszy czy upałów, zioło praktycznie nie wymaga podlewania. Zbiera się je ucinając całe gałązki, które następnie można otrzeć w dłoniach lub na sicie, aby oderwać listki od łodyżki. W wielu przepisach na mięso stosuje się zresztą także całe gałązki tymianku.

Charakterystyczny zapach tymianku wiąże się z obecnością w jego liściach tymolu – lotnego olejku o niezwykłych właściwościach zdrowotnych. Już Hipokrates, żyjący na przełomie V i IV w. p.n.e. polecał wywary z tymianku jako doskonały lek na schorzenia górnych dróg oddechowych i trudno się z nim nie zgodzić.

Tymianek na przeziębienia

W drobnych zielonych listkach znajdują się całkiem pokaźne dawki witaminy A oraz witaminy C, odpowiedzialnych m.in. za nasz system odpornościowych i skuteczność zwalczania wolnych rodników. Prawdopodobnie nikt nie spożywa jednak tak ogromnych ilości ziół, aby wyraźnie poczuć ten wpływ. Inaczej ma się rzecz z wspomnianym już tymolem – nawet w bardzo małych dawkach olejek ten potrafi skutecznie zwalczać grzyby oraz bakterie.

Z badań naukowych wynika, że nawet tak oporne na leczenie mikroby jak paciorkowiec złocisty czy pałeczka coli ulegają aromatycznej mocy tymianku. W formie herbaty (łyżeczkę listków zalewamy wrzątkiem) lub olejku wykorzystywanego do inhalacji zioło wykazuje także silne działanie przeciwkaszlowe, pomagając zarówno przy infekcjach gardła i tchawicy, jak i w przypadku zapalenia oskrzeli.

Tymianek - ziołowy lek na zapalenie

Pogłębione badania nad działaniem tymolu dowiodły również, że oleje ten, włączony do diety, zwiększa zawartość zdrowych tłuszczów DHA w ścianach komórkowych oraz hamuje wydzielanie enzymu COX-2, który odpowiada za powstawanie stanów zapalnych w organizmie. Tymianek poleca się więc dziś powszechnie w leczeniu chorób reumatycznych, łącznie z dną moczanową, dolegliwości układu pokarmowego, a także przy problemach z sercem i układem krążenia. Istnieje pokaźna liczba studiów dowodzących pozytywnego wpływu ekstraktu z tymianku na nadciśnienie oraz podwyższony poziom cholesterolu.

Portugalscy naukowcy poszli nawet o krok dalej i zasugerowali, że olejki i antyoksydanty zawarte w oleju z tymianku mogą skutecznie zapobiegać rozwojowi raka jelita grubego. Wyizolowany z niego karwakrol, będący izomerem tymolu, w warunkach laboratoryjnych powstrzymuje rozwój i migrację komórek rakowych i traktowany jest obecnie jako perspektywiczny lek na raka piersi.

Inne zalety zdrowotne tymianku

Antybiotyczne działanie tymianku zdaniem naukowców może w być w przyszłości wykorzystane do tworzenia naturalnych konserwantów do żywności. Nawet niska koncentracja olejku tymolowego w pożywieniu znacząco ogranicza liczbę bakterii Shigella wywołujących u ludzi biegunki. Dodając tymianek do sałatek i dań przetrzymywanych kilka dni w lodówce, ograniczamy więc ryzyko infekcji pokarmowej u domowników.
Poza tym poszczególne badania naukowe wskazują również, że tymianek może:

• przynosić ulgę przy bólach menstruacyjnych;
• poprawiać jakość widzenia, zwłaszcza po zmroku, jednocześnie opóźniając proces degeneracji siatkówki;
• zapobiegać infekcjom jamy ustnej, dziąseł, a nawet próchnicy;
• ograniczać bóle głowy (wystarczy kilka kropli olejku tymiankowego wetrzeć w skronie i czoło).

Tymianek w służbie urody

Warto również wspomnieć o kosmetycznym zastosowaniu olejku tymiankowego, który, w przeciwieństwie do wielu innych olejków aromatycznych, może być bezpiecznie stosowany na skórę bez rozcieńczenia. Dzięki wspomnianym już właściwościom antyseptycznym i przeciwzapalnym, poleca się go na szczególnie przy problemach z trądzikiem, opryszczką oraz egzemą. Stosowany profilaktycznie w połączeniu z nocnym kremem pomaga wygoić blizny i odżywia skórę, dodając jej gładkości i elastyczności dzięki wysokiemu stężeniu antyutleniaczy.

Kobiety od wieków sięgały również po tymianek jako kosmetyk i lek do włosów. Wcierany w skórę głowy pobudza on krążenie i nasyca korzonki cennymi związkami chemicznymi, które przyspieszają wzrost włosów i poprawiają ich kondycję. Nawet w przypadku uporczywego łupieżu odżywka czy szampon z tymiankiem potrafią zdziałać cuda, pozostawiając dodatkowo czuprynę zdrową i lśniącą.

Tymianek w kuchni

Tymianek wraz z majerankiem, oregano i rozmarynem tworzy popularną kompozycję znaną powszechnie jako zioła prowansalskie. Warto jednak wykorzystywać go także solo, aby w pełni nacieszyć się wykwintnym smakiem.

Oto trzy ciekawe pomysły na dania z tymiankiem:

Marchewka z tymiankiem

Składniki:

• 1 kg marchwi
• 3 łyżki oliwy z oliwek
• 1 łyżeczka świeżych liści tymianku
• 3 łyżki zielonej pietruszki
• sól, pieprz

Przygotowanie:
Marchewkę obieramy i kroimy na cienkie słupki długości palca. W misce łączymy marchewkę, oliwę, zioła, sól i pieprz. Całość wykładamy na dużą, natłuszczoną blachę. Przykrywany folią aluminiową i wstawiamy do nagrzanego na 200 stopni C piekarnika, na ok. 40 minut. Podajemy jako dodatek do mięsa. Kurczak pieczony z tymiankiem i cytryną

Składniki:

• 4 piersi z kurczaka bez kości
• 5 ząbków czosnku
• ½ szklanki bulionu z kurczaka
• 1 cytryna
• 3 gałązki świeżego tymianku
• sól i pieprz

Przygotowanie:
Umyte piersi obtaczamy w soli i pieprzu i układamy w żaroodpornym naczyniu. Dodajemy rozgnieciony czosnek, bulion, rozmaryn. Z cytryny ścieramy ostrożnie skórkę, a następnie wyciskamy sok. Skórkę i sok dodajemy do kurczaka. Pieczemy ok. 30-40 minut w temperaturze 200 stopni C, kilkakrotnie obracając.

Tymiankowa focaccia

Składniki:

• 2 1/3 szklanki mąk
• 1 paczka suszonych drożdży
• 1 łyżeczka cukru
• 1 szklanka ciepłej wody
• 1 łyżka oliwy z oliwek
• 2 ząbki czosnku
• 1 łyżka świeżych liści tymianku
• gruboziarnista sól

Przygotowanie:
Rozpuszczamy drożdże i cukier w ciepłej wodzie i odstawiamy na 5 minut. Dodajemy pół łyżeczki soli. W misce łączymy mąkę z rozczynem i ugniatamy gładkie ciasto (ok. 5 minut). Pozostawiamy do wyrośnięcia na 45 minut. Na oliwie podsmażamy posiekany czosnek. Wyrośnięte ciasto rozciągamy na prostokątnej blasze nasmarowanej olejem. Wierzch smarujemy oliwą z podsmażony czosnkiem, posypujemy tymiankiem i solą. Pieczemy w temperaturze 220 stopni C ok. 15 minut.

W powyższych przepisach świeży tymianek teoretycznie da się zastąpić suszonym, ale efekt nie jest ten sam. Zdecydowanie warto jest więc pokusić się o doniczkę z ziołem na parapecie kuchennym lub na balkonie. 

Bibliografia

1. “http://www.whfoods.com/genpage.php?tname=foodspice&dbid=77”; data dostępu: 2018-02-02
2. “https://www.healthbeckon.com/thyme-benefits/”; data dostępu: 2018-02-02
3. “http://theepicentre.com/spice/thyme/”; data dostępu: 2018-02-02
4. Anna Kędzia, Bożena Dera-Tomaszewska, Marta Ziółkowska-Klinkosz, Andrzej W. Kędzia, Barbara Kochańska, Alina Gębska; “Aktywność olejku tymiankowego (Oleum Thymi) wobec bakterii tlenowych”; 6789Drobbnu979stjruu; 2018-02-02
5. ALEXANDRE, PORTE & Godoy, Ronoel. (2008); “Chemical composition of Thymus vulgaris L. (thyme) essential oil from the Rio de Janeiro State (Brazil)”; Journal of the Serbian Chemical Society. 73. 10.2298/JSC0803307P; 2018-02-02