Węgiel leczniczy – właściwości, działanie i zastosowanie węgla leczniczego

Ma postać czarnych pastylek, niezwykłe właściwości adsorbujące i jest najpopularniejszym lekiem stosowanym, gdy dopadnie nas biegunka lub zatrucie. Węgiel leczniczy to substancja organiczna, nietoksyczna i bezpieczna. Nie jest jednak lekiem uniwersalnym, który można stosować na wszystkie bolączki układu pokarmowego, niezależnie od przyczyny. Kiedy można sięgnąć po węgiel leczniczy bez obaw i jakie właściwości sprawiają, że jest on tak skuteczny? Dlaczego węgiel leczniczy jest tak popularny w kosmetyce?



Węgiel leczniczy to tani lek i kosmetyk dostępny od ręki, w tabletkach lub w proszku, fot. White bear studio/ShutterstockWęgiel leczniczy to tani lek i kosmetyk dostępny od ręki, w tabletkach lub w proszku, fot. White bear studio/Shutterstock
  1. Węgiel leczniczy (aktywowany) – czym jest i jak działa?
  2. Kiedy pomoże węgiel leczniczy?
  3. Ile czasu można stosować węgiel leczniczy?
  4. Przeciwwskazania w leczeniu węglem leczniczym
  5. Węgiel leczniczy w kosmetyce

Węgiel leczniczy (aktywowany) – czym jest i jak działa?


Aktywna forma węgla (Carbo activatus) powstaje poprzez spalanie miazgi drzewnej w temperaturze 900 st. C oraz aktywowanie go za pośrednictwem silnych kwasów lub pary wodnej. Aktywowanie węgla leczniczego ma na celu maksymalne zwiększenie jego powierzchni adsorpcyjnej, co przekłada się na zdolność pochłaniania substancji szkodliwych. Węgiel aktywny (aktywowany) znajduje zastosowanie w wielu dziedzinach przemysłu, np., jako filtr wyłapujący niepożądane substancje, pochłaniacz gazów czy katalizator w przemyśle chemicznym. Szczególnie ważne jest zastosowanie węgla aktywnego w medycynie do leczenia wzdęć, niestrawności i zatruć, a przede wszystkim biegunek. Węgiel wykorzystywane jako środek terapeutyczny nosi nazwę węgla leczniczego (Carbo medicinalis). Od pewnego czasu węgiel aktywny to także ekonomiczny sposób na wybielanie zębów.


Alternatywnym źródłem pozyskiwania węgla leczniczego, po które sięgają Innuici i inne ludy rdzenne różnych kontynentów, są spalone kości zwierząt. Węgiel od dawien dawna służył ludom plemiennym do oczyszczania ran i odtruwania organizmu po ukąszeniach, ugryzieniach czy kontakcie z trującymi roślinami.

Do produkcji węgla leczniczego służy nie tylko drewno, ale też odpady rolnicze, takie jak łupiny, nasiona owoców, łuski czy nawet słoma. Czyni to z niego produkt ekologiczny i nietoksyczny.


Węgiel leczniczy zaliczany jest do leków adsorpcyjnych. W przypadku konkretnej dolegliwości, jaką jest biegunka, węgiel ten wiąże w przewodzie pokarmowym substancje toksyczne, które ją wywołały, np., bakterie. Węgiel zostaje następnie wydalony z organizmu wraz z zaadsorbowanymi związkami.

Na takiej samej zasadzie działają diosmektyt oraz pektyny obecne w owocach i w niektórych warzywach. Węgiel leczniczy to podstawowy lek podawany, gdy zachodzi konieczność zneutralizowania działania leków przyjętych w nadmiarze, np. paracetamolu czy trójpierścieniowych leków antydepresyjnych. W hamowaniu biegunek stosuje się u dorosłych i dzieci, które ukończyły 12 lat.

Węgiel leczniczy to inaczej węgiel aktywowany. Jest dostępny w aptece bez recepty w postaci kapsułek lub tabletek, które zaleca się przed podaniem przetworzyć na papkę. Standardowo środek ten zażywamy w trzech dawkach po 3-6 g w odstępie kilku godzin. W obrocie rynkowym znajdziemy też gotowy węgiel sproszkowany.
Silne adsorpcyjne właściwości węgla aktywnego pozwalają oczyścić organizm z toksyn, leków i bakterii oraz pozbyć się wzdęć, fot. Nantapong Kittisubsiri/Shutterstock

Kiedy pomoże węgiel leczniczy?


Adsorpcyjne właściwości węgla umożliwiają złagodzenie lub zahamowanie biegunki, a także pozbycie się z organizmu licznych toksycznych substancji. Węgiel wiąże szkodliwe związki, które następnie są z nim wydalane pod postacią kału. Działa jak gąbka, która chłonie toksyny. Ma niezwykle dużą powierzchnię chłonną względem jednostki masy. 1 g węgla leczniczego to nawet ponad 3000 m2. Osiąga on takie możliwości dzięki wewnętrznej porowatej strukturze. Budujące go mikropory i mezopory są silnie adsorbujące i pełnią funkcję transporterów.

Zalety węgla leczniczego:
  • tani proces produkcji i utylizacji
  • ekologiczny   
  • organiczny
  • działa miejscowo
  • nie wchłania się z przewodu pokarmowego

Ile czasu można stosować węgiel leczniczy?


Węgiel leczniczy wiąże i usuwa przede wszystkim bakterie, gazy jelitowe, białko, a także niektóre leki. Wraz z nim usunięte zostaną m.in. paracetamol, ibuprofen, trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, chlorochina, chlormetiazol, digitoksyna, kwas mefenamowy, chinina czy niektóre leki pobudzające. Węgiel absorbuje również fenole, alkaloidy, nikotynę, salicylany, barbiturany czy sole metali ciężkich. Nie usuwa jednak glikolu etylowego, etanolu czy metanolu, ani cyjanków. Pozbawia nas za to witamin i ważnych enzymów, dlatego może być stosowany jedynie krótkotrwale i doraźnie.

Przeciwwskazania w leczeniu węglem leczniczym


Węgiel leczniczy, zwłaszcza że jest to środek dostępny bez recepty, należy stosować mądrze. Ze względu na dość silne właściwości i brak odpowiednich badań nie można podawać go dzieciom i niemowlętom. W ostrych biegunkach u najmłodszych stosuje się raczej diosmektyt. Dorośli, u których oprócz biegunki występują również wymioty, powinni zażyć węgiel najwcześniej pół godziny po ich ustaniu. Z węglem powinniśmy uważać także przy ostrych zatruciach, np. substancjami żrącymi, co wiąże się z niezwłocznym podaniem w pierwszej kolejności innych leków, których działanie węgiel mógłby zaburzać. Nie podaje się węgla również przy zatruciach substancjami wywołującymi podrażnienie jelit, w sytuacji zwolnienia pracy jelit lub ich perforacji, przy zaburzeniach równowagi elektrolitowej oraz po operacjach. Zażywanie węgla leczniczego może ponadto wywoływać działania niepożądane w postaci wymiotów, nudności, zaparć czy bólów głowy. Wszystkie występują stosunkowo rzadko i wynikają z faktu wiązania przez węgiel w przewodzie pokarmowym również elektrolitów. Węgiel barwi również stolec na czarny kolor, co może utrudniać wykrycie krwawienia w przewodzie pokarmowym.

Węgiel leczniczy to bezpieczny i przynoszący szybkie rezultaty środek przeciwko wzdęciom, zatruciom i biegunkom, po który z reguły możemy bezpiecznie sięgać na własną rękę. Jednak w przypadku zatrucia lekami, stosujemy go wyłącznie po konsultacji z lekarzem. Przed zażyciem węgla leczniczego pamiętajmy też, że zmniejsza on wchłanianie niektórych leków, chociażby antybiotyków czy doustnych środków antykoncepcyjnych, których skuteczność zostaje osłabiona.
Węgiel aktywny to popularny składnik kosmetyków oczyszczających i normalizujących pracę gruczołów łojowych, a także alternatywnych past wybielających, fot. Momentum studio/Shutterstock

Węgiel leczniczy na biegunkę a nawadnianie

Po węgiel leczniczy sięgamy zazwyczaj, gdy dopadnie nas biegunka. Jest to dolegliwość, której nie powinniśmy bagatelizować, choć często to robimy. Główną szkodą, jaką biegunka przynosi naszemu organizmowi jest odwodnienie, a czasem też niedożywienie. Sytuacja ta jest szczególnie niebezpieczna w przypadku dzieci, u których odwodnienie może doprowadzić do najbardziej tragicznych skutków. Dlatego podczas biegunki w pierwszej kolejności musimy pamiętać o ciągłym nawadnianiu organizmu (tzw. płynoterapia), a dopiero potem sięgamy po probiotyki, substancje przeciwdrobnoustrojowe czy leki zapierające, np. węgiel aktywowany.

Węgiel leczniczy w kosmetyce


Węgiel aktywowany to dość tani i popularny sposób na wybielanie zębów. Czy skuteczny? Jeśli nasze zęby nie są nadwrażliwe i nie doskwierają nam żadne dolegliwości stomatologiczne, nie zaszkodzi spróbować tej metody. Sproszkowany węgiel wystarczy rozmieszać z wodą i tak powstałą pastę nakładać na zęby 2-3 razy w tygodniu po wyszczotkowaniu. W sklepach znajdziemy też specjalne preparaty do wybielania zębów na bazie węgla aktywowanego z dodatkami, np. ekstraktem z ziół czy glinką. Można stosować je nie tylko do mycia zębów, ale też jako oczyszczające maseczki do twarzy i włosów. Węgiel usuwa bowiem nadmiar sebum, normalizuje, oczyszcza i delikatnie rozjaśnia. Nadaje się zwłaszcza do cery trądzikowej, łojotokowej, tłustej i z problemem zaskórników. Pasta z węglem odblokowuje pory i matowi skórę przetłuszczającą się.

Węgiel leczniczy, inaczej aktywowany, to substancja organiczna, nietoksyczna i względnie bezpieczna. W medycynie stosowana głównie jako odtrutka. Dzięki silnym właściwościom adsorbującym pomaga zahamować biegunkę i usunąć z organizmu toksyny lub przedawkowane leki. Od niedawna jest popularna również w kosmetyce, jako składnik past wybielających do zębów oraz maseczek oczyszczających do skóry tłustej i trądzikowej.
Ekologia.pl (Elżbieta Gwóźdź)

Bibliografia

1. „Porównanie właściwości adsorbentów: smektynu dwuoktanościennego i aktywowanego węgla leczniczego w terapii ostrej biegunki u dzieci”, M. Czerwionka Szaflarska, I. Adamska, J. Gawryjołek, w: „Pediatria i medycyna rodzinna”, vol. 9 nr 1.
2. „Postępowanie w biegunkach”, J. Krajewska, w: „Farmakoterapia”, vol. 25, nr 01’15.
3. Porównanie właściwości adsorbentów: smektynu
dwuoktanościennego i aktywowanego węgla leczniczegow terapii ostrej biegunki u dzieci; Mieczysława Czerwionka‑Szaflarska,
Inga Adamska, julia Gawryjołek; © Pediatr Med Rodz 2013, 9 (1), p. 57–59
4. Activated Charcoal—Past, Present and Future; Robert Derlet, Timothy E Albertson; Western Journal of Medicine 145(4):493-6

Ocena (2.6) Oceń: