Co zmienia projekt ustawy o GMO?
Projekt ustawy Prawo o organizmach genetycznie zmodyfikowanych został przyjęty przez Radę Ministrów. Ustawa ta ma na celu dostosowanie przepisów prawa krajowego do wymagań prawa unijnego.
Obowiązujące prawo
W tym momencie kwestię upraw GMO regulują:
- Protokół Kartageński o bezpieczeństwie biologicznym do Konwencji o różnorodności biologicznej (Dz. U. 2004 nr 216 poz. 2201);
- Dyrektywy i rozporządzenia unijne, np. dyrektywa 2001/18 EC z dnia 12 marca 2001 r. w sprawie zamierzonego uwalniania do środowiska organizmów zmodyfikowanych genetycznie i uchylającej dyrektywę Rady 90/220/EWG, albo rozporządzenie Komisji 1829/2003 z dnia 22 września 2003 r. w sprawie genetycznie zmodyfikowanej żywności i paszy;
- Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. 2007 nr 36 poz. 233) oraz wydane do niej rozporządzenia;
- Ramowe stanowisko Rządu RP dotyczące organizmów genetycznie zmodyfikowanych (GMO) z dnia 18 listopada 2008 r.
Najważniejsze założenia projektu
Według Ministerstwa Środowiska, podstawowym celem projektu ustawy jest uporządkowanie kompetencji nadzorczych i kontrolnych między inspekcjami odpowiedzialnymi za te sprawy w celu uszczelnienia i zagwarantowania skutecznego systemu nadzoru.
Kontrolę przestrzegania przepisów dotyczących GMO będą sprawować: Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Państwowa Inspekcja Roślin i Nasiennictwa, Inspekcja Ochrony Środowiska, Inspekcja Weterynaryjna, Inspekcja Handlowa, Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych oraz Służba Celna.
Minister Środowiska został zobligowany do koordynowania kontroli, monitorowania działalności oraz gromadzenia i wymiany informacji dotyczących zdrowia ludzi lub bezpieczeństwa środowiska w zakresie GMO. Wydaje także zezwolenia na utworzenie i prowadzenie zakładów inżynierii genetycznej, decyzje odnośnie użycia i obrotu organizmów genetycznie zmodyfikowanych oraz przyjmuje zgłoszenia o użyciu GMO stanowiącym zagrożenie.
Projekt wprowadza nowe zasady funkcjonowania Komisji do Spraw Organizmów Genetycznie Zmodyfikowanych, w skład której będą wchodzić przedstawiciele ministrów (zdrowia, rolnictwa, środowiska, spraw wewnętrznych, obrony narodowej, nauki), pozarządowych organizacji ekologicznych, przedsiębiorców prowadzących działalność związaną z biotechnologią, zrzeszeń producentów rolnych, organizacji konsumenckich oraz siedmiu przedstawicieli nauki o uznanym autorytecie i kompetencjach. Komisja będzie opiniowała zgłoszenia w sprawie zamkniętego użycia oraz wydawała opinie w sprawach przedstawianych przez Ministra Środowiska.
Ustawa reguluje też kwestię zamkniętego użycia GMO przez zakłady inżynierii genetycznej.
Dotychczasowe przepisy nakładające na użytkownika obowiązek uzyskania zgody Ministra Środowiska na wszelkie kategorie zamkniętego użycia zostały utrzymane. Dodatkowo zostały określone cztery stopnie zagrożenia, jakie mogą wystąpić podczas zamkniętego użycia oraz wytyczne dotyczące bezpieczeństwa pracy i postępowania w przypadku awarii.
Także w przypadku zamierzonego uwolnienia organizmu genetycznie zmodyfikowanego w celach doświadczalnych, ustawa wprowadza szczegółowe regulacje mające na celu minimalizację ewentualnych szkód w środowisku. Jeśli jednak organizmy te zawierają geny markerowe (kodują odporność na antybiotyki stosowane w leczeniu ludzi lub zwierząt), Minister Środowiska jest zobowiązany do odmowy wydania decyzji w tej sprawie. Taka sama sytuacja ma miejsce w przypadku, kiedy środki bezpieczeństwa nie są wystarczającą gwarancją na to, że zamierzone uwolnienie spowoduje negatywne skutki dla ludzi i środowiska.
Projekt przewiduje utworzenie elektronicznego Rejestru Zakładów Inżynierii Genetycznej dostępnego na stronie internetowej Ministerstwa Środowiska.
Wprowadzenie do obrotu GMO jako produkt w produktach wymaga decyzji Ministra Środowiska. Wnioskodawca planujący wprowadzenie do obrotu musi mieć miejsce zamieszkania lub siedzibę (ewentualnie posiadać przedstawiciela mającego miejsce zamieszkania lub siedzibę) na terytorium Unii Europejskiej.
Projekt określa, jakie rodzaje informacji dotyczących organizmów genetycznie zmodyfikowanych będą udostępniane. Upoważnia też każdego do zgłaszania uwag w postępowaniu w sprawie wydania:
- zezwolenia na utworzenie i prowadzenie zakładu inżynierii genetycznej;
- decyzji w sprawie zamkniętego użycia mikroorganizmów genetycznie zmodyfikowanych;
- decyzji w sprawie zamkniętego użycia organizmów genetycznie zmodyfikowanych innych niż mikroorganizmy genetycznie zmodyfikowane;
- decyzji w sprawie zamierzonego uwolnienia organizmów genetycznie zmodyfikowanych w celach doświadczalnych;
- decyzji w sprawie wprowadzenia do obrotu organizmu genetycznie zmodyfikowanego jako produkt lub w produktach;
- decyzji w sprawie ponownego wprowadzenia do obrotu organizmu genetycznie zmodyfikowanego jako produkt lub w produktach.
Przede wszystkim jednak, w projekcie uwzględniona została zgoda Komisji Europejskiej na wprowadzenie możliwości tworzenia lokalnych stref wolnych od GMO. Mogą ją utworzyć z własnej inicjatywy posiadacze gospodarstw rolnych. Utworzony ma być także Rejestr Stref Wolnych od Upraw Roślin Genetycznie Zmodyfikowanych, prowadzony przez Głównego Inspektora Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Rejestr ten będzie dostępny na stronie internetowej.
Czy uciekniemy przed GMO?
Projekt ustawy może nie rozwiązuje wszystkich problemów związanych z GMO, ale proponowane regulacje są potrzebne. Obecna ustawa nie obejmuje wszystkich problemów związanych z tym tematem. Nowe przepisy są odpowiedzią nie tylko na prawo unijne, ale też podejmują próbę regulacji aktualnych zagadnień związanych z organizmami genetycznie modyfikowanymi.
Mimo wielu kontrowersji związanych z GMO, nie uciekniemy od niego – prawo unijne nie pozwala na wprowadzenie całkowitego zakazu upraw i jego rozpowszechniania. Dlatego tak ważne są proponowane przepisy zwiększające bezpieczeństwo badań nad organizmami genetycznie modyfikowanymi oraz zapewniające społeczeństwu lepszy dostęp do informacji.
