Czym zajmuje się urbanista? Na czym polega praca urbanisty?
Urbanista to specjalista od planowania rozwoju miast. Pod pojęciem tym kryje się szeroki wachlarz możliwych stanowisk, obowiązków i wyzwań, które bezpośrednio przekładają się na jakość życia współczesnych ludzi. Praca urbanisty to więc nie tylko ścieżka osobistej kariery, ale także szersza funkcja i odpowiedzialność społeczna. Jaki typ człowieka najlepiej sprawdzi się w tej roli?
Termin „urbanistyka” został ukuty w drugiej połowie XIX w. i odnosi się do łacińskiego słowa „urbs” czyli miasto Rzym. Jako dziedzina wiedzy zaliczana jest do nauk technicznych, a w ciągu ostatnich dwóch stuleci rozwinęła dość znacząco, zahaczając o wiele różnych aspektów cywilizacyjnych – od ekologii po kryminalistykę i bezpieczeństwo.
Kim jest urbanista?
Przedmiotem zainteresowania urbanisty są miasta, w których żyje już ponad połowa światowej populacji. Jeśli chodzi o skalę jego pracy, to może ona ograniczać się do konkretnego miasta, regionu czy kraju, ale także węższego wycinka tkanki miejskiej, np. zieleni czy infrastruktury. Najczęściej jest on członkiem większego zespołu zajmującego się integracją różnych aspektów życia w miastach w ramach danego systemu prawnego i kontekstu geograficznego.
Po pierwsze więc, urbanista może zajmować się planowaniem zagospodarowania przestrzeni, a więc określaniem które strefy miasta powinny pełnić jakie funkcje. Ta rola jest szczególnie istotna przy rozbudowie nowych dzielnic. Po drugie, przygotowuje on strategiczne plany rozwoju lokalnego i regionalnego. Ponadto zajmuje się rewitalizacją, czyli procesem odnowy tkanki miejskiej, zarówno w kontekście fizycznym, jak i ekonomicznym czy kulturalnym. Urbaniści współpracują także nad zachowaniem i odnową historycznych stref oraz biorą udział w planowaniu sieci i węzłów transportowych. Bardzo istotnym aspektem ich pracy jest również stwarzanie warunków do rozwoju działalności gospodarczej w miastach oraz dbanie o równowagę między środowiskiem naturalnym a postępującym rozwojem cywilizacyjnym.
Historia urbanistyki
Z odkryć archeologicznych wynika, że już 3 tysiące lat przed Chrystusem ludzie zakładali miasta z rozmysłem i planem. Starożytni szczególną sympatią darzyli sieci ulic ułożonych pod kątem prostym względem siebie, z zachowaniem hierarchii od najważniejszych funkcji publicznych w centrum po zabudowania mieszkalne na okrajach. Mimo to dopiero grecki filozof Hippodamos z Miletu uważany jest za pierwszego, prawdziwego antycznego urbanistę. W V w p.n.e. przygotował on traktat o rozwoju polis i oddał wielkie zasługi przy rozpowszechnianiu szachownicowego planu miast. W jego ślady poszedł Dejnokrates z Rodos, który na zlecenie Aleksandra Macedońskiego przygotował plan Aleksandrii uważanej do dziś za idealny przekład centralistycznego planowania helleńskiego.
Rzymianie dalej podnieśli poprzeczkę zakładając miasta na terenie całego swego Imperium – zawsze z placem zwanym forum w samym sercu i siecią idealnie prostopadłych ulic wokół. Budowali oni też mosty i akwedukty, a z rzek uczynili drogi transportowe i kanalizacyjne. Mimo cywilizacyjnego regresu średniowiecza urbanistyka nie dała za wygraną. Rolę strategów zarządzania terenem przejął co prawda Kościół, wykorzystując często rzymskie ruiny. Miasta nabrały raczej charakteru fortec skupionych wokół zamków czy klasztorów.
Między X a XIII wiekiem w całej Europie dynamicznie rozwijały się nowe miasta założone na planie regularnych prostokątów, ale w baroku wprowadzono nową koncepcję rozkładu gwiaździstego, którą widać np. w centrum Florencji. Katastrofy naturalne, takie jak wielki pożar Londynu w XVII w. spowodowały natomiast wprowadzenie szeregu udoskonaleń w planowaniu miast – od szerszych ulic i kamiennych budowli po polepszenie standardów higieny i kanalizację.
O nowoczesnej urbanistyce mówimy jednak dopiero od XIX w. Wielkie przebudowy Londynu czy Paryża położyły podwaliny pod kompleksowe planowanie obszarów miejskich, łącznie z regulacjami estetycznymi, sanitarnymi i gwarantującymi bezpieczeństwo. Ildefons Cerdà, uważany za ojca urbanizmu, opublikował szeroki zbiór teorii dotyczących problemów rozwojowych miast. W XX w. dodatkowym wyzwaniem okazało się pogodzenie funkcji mieszkalnej z rozwijającym się intensywnie przemysłem. Od lat 20-tych na sile zaczął przybierać modernizm z coraz wyższymi budynkami, wydzielaniem pieszych zon oraz intensywnym rozwojem w kierunku konurbacji.

Na czym polega praca urbanisty?
Dzisiejsza urbanistyka bazuje na koncepcjach rozwiniętych i sprawdzonych w ciągu dwóch ostatnich stuleci planowania miast. Profesjonaliści muszą więc znaleźć idealny kompromis między strukturami odziedziczonymi z przeszłości a wyzwaniami przyszłości. Praktycznie w każdym mieście nieustannie buduje się przy tym nowe obiekty mieszkaniowe, usługowe czy przemysłowe.
Urbanista przede wszystkim przygotowuje więc plany. Mogą one dotyczyć wybranych stref albo całych miast, a ich rozwój wiąże się nie tylko ze współpracą ze specjalistami z różnych dziedzin, ale coraz częściej również konsultacjami społecznymi. Mieszkańcy chcą mieć prawo głosu w kwestii realizacji inwestycji ze źródeł podatkowych, lokalizacji uciążliwych funkcji czy rozwoju przestrzeni rekreacyjnych. Wszystkie przebudowy czy rozszerzenia struktury miejskiej wymagają od urbanisty przygotowania rzetelnej strategii uwzględniającej nie tylko interesy wszystkich stron, ale także regulacje prawne, ograniczenia finansowe czy wymogi bezpieczeństwa.
W ramach rozwoju miast urbanista bierze więc udział w negocjacjach, przygotowuje niezbędną dokumentację, łącznie z analizami finansowymi, oraz zapewnia interpretacje istniejących planów i map. Bywa również członkiem rad decyzyjnych zatwierdzających poszczególne projekty inwestycyjne.
Codzienne obowiązki mogą obejmować zbieranie, gromadzenie i analizę danych służących procesom planowania, a także opracowywanie ich wyników w łatwiej do zrozumienia formie. W konsultacjach społecznych bardzo często wykorzystuje się grafiki, wykresy czy modele, które mają przekonać do pomysłu lub uzmysłowić korzyści danego rozwiązania.
Na planowaniu praca urbanisty się jednak nie kończy. Jego zaangażowanie wymagane jest zwykle również podczas realizacji inwestycji, gdzie bardzo istotne jest monitorowanie odchyleń od planu i reagowanie na pojawiające się na bieżąco utrudnienia. Częścią są też wizyty w terenie. Wreszcie, urbanista może brać udział w procesach prawnych związanych z rozwiązywaniem sporów czy przygotowaniem ram dla nowych przepisów.

Gdzie pracuje urbanista?
Urbanista może szukać przede wszystkim pracy w urzędach miast, regionów czy biurach ministerialnych odpowiedzialnych za strategię rozwoju. Im większa jednostka terytorialna, tym większy zespół planistów zatrudnia. Ponadto praca czeka również w prywatnych firmach konsultingowych i architektonicznych, które mogą zajmować się rozwojem gospodarki mieszkaniowej, dużymi inwestycjami komercyjnymi czy też inwestycjami transportowymi.

Jak zostać urbanistą?
Profesja urbanisty wymaga wyższego wykształcenia technicznego obejmującego szeroki zakres zagadnień związanych z realiami współczesnego życia w miastach. Urbanistyka najczęściej prowadzona jest często na kierunku architektury – oferują ją na przykład Politechnika Łódzka oraz Politechnika Warszawska. Dobrym wyborem są również studia na kierunku gospodarki przestrzennej prowadzone m.in. na Politechnice Gdańskiej oraz Uniwersytecie Warmińsko-Mazurskim w Olsztynie. Ponadto Uniwersytet Łódzki oferuje studia na kierunku Planowanie i organizacja przestrzeni, Uniwersytet Jagielloński zaprasza studentów na kierunek Geografia i gospodarka przestrzenna, a na szczególną uwagę zasługuje międzywydziałowy kierunek Politechniki Częstochowskiej Inteligentne Miasta, który skupia się na kształtowaniu miast z wykorzystaniem nowoczesnych technologii.
Urbanista powinien posiadać szeroką wiedzę na temat architektury, geografii, ale także nauk politycznych, gospodarczych czy inżynierii środowiskowej. W codziennej pracy bardzo przydatne są umiejętności komunikacyjne oraz zdolność do pracy w stale zmieniających się zespołach ludzi. Ponadto, idealny kandydat powinien umieć prezentować i bronić swoje idee oraz posiadać zaawansowane umiejętności analityczne. Na większości stanowiskach wymogiem jest również łatwość korzystania z narzędzi technologicznych, zwłaszcza obycia w technikach komputerowych.
Dlaczego warto? Praca urbanisty to szalenie ciekawe, wielowątkowe wyzwanie, które służy ogólnemu dobru społecznemu, więc może dawać wiele osobistej satysfakcji. Zapotrzebowanie na specjalistów w tym zakresie będzie niewątpliwie rosło, a projektowy charakter zadań zapewnia ciągły rozwój i możliwość uczestnictwa w fascynujących przedsięwzięciach zmieniających oblicza naszych miast.
- “Urban planning” Britannica, https://www.britannica.com/topic/urban-planning, 4/03/2022;
- “The Profession of Urban Planning and its Societal Mandate” Naomi Carmon, https://naomi-carmon.net.technion.ac.il/files/2016/12/Ch-1-in-Carmon-and-fainstein-2013-1.pdf, 4/03/2022;
- “What Do Urban Planners Do?” Dawn Rosenberg McKay, https://www.thebalancecareers.com/urban-planner-or-regional-planner-526078, 4/03/2022;
- “What does an urban planner do?” Career Explorer, https://www.careerexplorer.com/careers/urban-planner/, 4/03/2022;
- “Urban Planner Job Description” Glassdoor, https://www.glassdoor.com/Job-Descriptions/Urban-Planner.htm, 4/03/2022;
- “Urban Planner Job Description & Titles” Planning Tank, https://planningtank.com/urban-planner-job-description-titles, 4/03/2022;






