Kameleon – opis, występowanie i zdjęcia. Gad kameleon ciekawostki

Świat gadów pełen jest kolorów i egzotyki, ale kameleon pozostaje jego niekwestionowanym królem. Arystoteles obserwując fascynujące zmiany ubarwienia uznał, że zwierzę musi mieć bojaźliwą duszę.  W rzeczywistości jednak te fascynujące jaszczurki są wytrawnymi drapieżnikami i zawziętymi komunikatorami. I wbrew pozorom celem kameleonów nie jest wcale pokorne wtopienie się w kolor tła, ale raczej miłosne podboje!

W świecie zbrodni i kryminalistyki kameleon byłby przestępcą idealnym. Choć rano był zielony, wieczorem może dumnie eksponować wszystkie kolory tęczy. Nikt pod przysięgą nie zezna, że to ten sam osobnik. Organom śledczym nie pomogłyby też rozmiar czy waga, gdyż mistrzowie kamuflażu, jako jedne z nielicznych zwierząt, rosną nieustannie przez całe swoje życie!

Zidentyfikować kameleona

Na świecie żyje na pewno ponad 160 gatunków kameleonów. Ile dokładnie, nie wiadomo, bo mimo całej swojej ciekawości, człowiek nie zidentyfikował jeszcze wszystkich. W 2018 r. naukowcy z Monachium podali, że udało im się na znaleźć na Madagaskarze trzy nowe gatunki, z tego jeden tak rzadki, że jak dotąd widziano wyłącznie jednego, męskiego reprezentanta. Jego znakiem rozpoznawczym okazała się… dziura w czaszce. Szkieletowa anomalia pozostaje fascynującą tajemnicą, ale uczeni podejrzewają, że pełni ona funkcję termoregulacyjną.

W swojej różnorodności gatunkowej kameleony nie boją się obalać wszelkie stereotypy. Największym przedstawicielem rodzaju zoologicznego Chamaeleonidae jest kameleon Parsona, który dorasta zawrotnej długości 68 cm i dożywa nawet 8-9 lat, dzięki czemu jest właścicielem aż dwóch rekordów pośród swych jaszczurzych kuzynów. Trzeci rekord dotyczy powolnego tempa wykluwania się z jaj, które trwa nawet dwa lata! Jednym słowem matka ¼ swego życia spędza na oczekiwaniu aż na potomstwie pęknie skorupka!

Najmniejszy kameleon jest natomiast tak mały, że dostrzeżono go dopiero w 2021 r. i od razu okrzyknięto go najmniejszym gadem świata. Zaliczany jest do rodzaju kameleonów liściastych i nazwany został Brookesia nana. Samiec w dojrzałym wieku osiąga 14 milimetrów długości, więc swobodnie mieści się na tabletce aspiryny. Samica na tej tabletce się już niestety nie zmieści, bowiem mierzy 19 mm. Właśnie z tego względu szczodra Matka Natura wyposażyła samce najmniejszych gadów świata w wyjątkowo duże organy płciowe.

Kameleon to jaszczurka, robot czy ufoludek?

Biologia uczy nas, że gady są dość prymitywnymi zwierzętami o małych móżdżkach, które nie potrafią nawet utrzymywać stałej temperatury ciała. I tu po raz kolejny rodzi się pytanie, kto tak naprawdę podszywa się pod kameleona, który swymi niezwykłymi talentami przypomina raczej projekt zaawansowanej technologii wojskowej.

Pojęcie „zwinny jak jaszczurka” nabiera nowego znaczenia, gdy obserwujemy kameleona wspinającego się po drzewie. Wymówki typu zbyt stromo, zbyt ślisko czy za cienka gałąź nie mają tu racji bytu. Aż dziw, że w świecie superbohaterów Marvela nie ma jeszcze człowieka-kameleona! Za owymi nadprzyrodzonymi prawie zdolnościami stoi oczywiście anatomia, wybitnie kreatywna i unikalna. Otóż kończyny wszędobylskiej jaszczurki zakończone są dość kuriozalnymi stopami – w przedniej parze są dwa palce wewnętrzne i trzy zewnętrzne, w tylnej zaś na odwrót. Gdyby tego było nie dość, owe „zestawy” palców połączone są błoną i przeciwlegle rozstawione. Wygląda to jakby ktoś wepchnął je do jednopalczastych rękawiczek, a na wierzch jeszcze doszył ostre pazury!

W 2015 r. w magazynie „Biologii Ewolucyjnej BMC” ukazało się też ciekawe badanie na temat stawów kameleona. Otóż mają one budowę panewkową, ale w nadgarstkach i kostkach ruchomych elementów jest dwa razy więcej niż człowiek śmiał przypuszczać. W rezultacie mogą one rotować w sposób iście pozaziemski. Jeśli dodać do tego chwytny ogon zwijany w stanie spoczynku w elegancką spiralę, nie ma drzewa, którego kameleon nie zdołałby pokonać.

Można też zaryzykować twierdzenie, że kameleon jest maszyną do zabijania. Żadna ofiara nie zdoła się ukryć przed jego spojrzeniem, a to dzięki wypukłym oczom omiatającym niemal 360 stopni wokół i rejestrującym nawet promieniowanie UV. Każde z nich może przy tym poruszać się niezależnie, w innym kierunku, co sprawia, że jaszczurce nie da się spojrzeć prosto w oczy i poprosić o zmiłowanie. Owady i niewielkie ptaki pasujące do menu kameleona bezlitośnie pętane są długim jęzorem, który drapieżca wyrzuca na dystans nawet dwa razy większy niż własne ciało! Za ruch tej niezwykłej broni odpowiadają dwa potężne mięśnie, jeden wyrzucający, a drugi wciągający, które ku podziwu działają nawet w niskich temperaturach, gdy większość gadów pozostaje w sennym letargu.

Ulubiona destynacja kameleona – Madagaskar

Przebiegłe kameleony podporządkowały sobie wiele różnych siedlisk w cieplejszych częściach świata. Spotyka się je w tropikalnych lasach, na sawannach, stepach, a nawet obszarach półpustynnych. Zwinniejsze gatunki preferują rezydencje na drzewach i krzewach, ale niektóre skromnie żyją na ziemi, chowając się w liściach. Kameleona przy odrobinie szczęścia spotkasz w Portugalii i Hiszpanii; mniej szczęścia potrzebować będziesz w Afryce oraz południowej Azji. Ich prawdziwą mekką jest wyspa Madagaskar. To niezwykle bujne siedlisko fauny i flory położone na Oceanie Indyjskim, na wschód od Kenii, gości ponad 420 gatunków gadów, w tym ok. 60 gatunków kameleonów, których nie znajdziesz nigdzie indziej na świecie.

Specjaliści od ewolucji uważają, że pierwsze kameleony pojawiły się w Afryce nawet 100 milionów lat temu i przy braku innych form transportu dostały się na Madagaskar dryfując na unoszących na wodzie resztkach drzew lub innej roślinności. Do ich długiej listy talentów można więc również dopisać żeglarstwo oceaniczne.

Dlaczego kameleon zmienia kolor?

Przez wiele lat wmawiano nam, że kameleon zmienia kolor, bowiem jest tchórzem i chce wtopić się w otoczenie, aby nie dostrzegł go ktoś większy i głodny. Współcześni naukowcy z hukiem obalili jednak teorię skromności, sugerując, że zmiany barw są raczej sposobem osobistej ekspresji. Tutaj warto pochylić się nieco na osobowością kameleona, który co do zasady jest zgorzkniałym samotnikiem i nie lubi spoufalać się nawet z przedstawicielami własnego gatunku. Samice przypuszczają ku sobie samców dosłownie na chwilę i nie tracą czasu na grę wstępną.

I tutaj pojawia się sens zmiany koloru, który ma oczywiście zachęcić i przyciągnąć uwagę sceptycznie nastawionej kochanki. Zdaniem badaczy oblekając się w nowe barwy kameleon sygnalizuje innym osobnikom nie tylko ochotę na seks, ale także zagrożenie czy potrzebę rywalizacji. Można więc śmiało powiedzieć, że są to po prostu kolorowe grymasy.

Co ciekawe, zmiana umaszczenia przebiega często w okresie milisekund, co oczywiście znacznie ułatwia kameleonom komunikację. Naukowcom ze Szwajcarii udało się ziścić, że fenomen szybkiego czerwienienia się czy zielenienia wynika z obecności siatki nanokryształów na skórze. Każdy kameleon posiada więc swego rodzaju bieliznę w postaci brązowych, czerwonych i żółtych pigmentów w skórze oraz ową szatę kryształków, które ułożone są warstwami, tak, aby mogły absorbować różnej długości promieniowanie. Gdy osobnik jest spokojny i znudzony życiem, kryształki leżą ciasno i grzecznie, odbijając niebieskie fale światła. Gdy jednak rośnie w nim ekscytacja, spontanicznie rozluźnia szatę, odbijając całą gamę ciepłych barw.

Warto dodać, że jedne gatunki kameleonów są bardziej „komunikatywne” niż drugie, co zdaniem uczonych jest skutkiem ewolucji w danych warunkach geograficznych. Ta sama ewolucja spowodowała, że niektóre gatunki, takie jak np. kameleon Jacksona, rodzą żywe potomstwo. Samice przezornie inkubują jajeczka w swoich ciałach, a po pół roku wydają na świat nawet do 30 małych kameleonków.

Chcesz się zaprzyjaźnić z kameleonem?

Domowa hodowla kameleonów cieszy się coraz większą popularnością, mimo że jest dość wymagająca. Gościa należy bowiem podjąć z honorami zapewniając mu warunki możliwie zbliżone do preferowanego siedliska. Będzie to więc wysokie i obszerne terrarium lub klatka z liściastym drzewem do wspinania i lampami UVA oraz UVB. Liście są istotne, gdyż pozwalają pupilowi na trochę pożądanej prywatności, a często służą również jako podajnik wody. Kameleon jest bowiem na tyle dystyngowany, że odmawia picia z miski. Nie pogardzi za to świerszczem, karaluchem czy ćmą.

Czy z kameleonem można się zaprzyjaźnić? Nie bardzo. Wbrew przekonaniom nadgorliwych hodowców nie lubi on być trzymany w ręce ani gładzony. Nie za bardzo lubi ludzi jako takich, ani żadnych innych domowych zwierzaków. Jeśli chcesz z nim żyć na dobrej stopie, naucz się akceptować ową arogancję i zapewnij mu spokój oraz komfort. To właśnie zadowolony kameleon wybarwia się bowiem najpiękniej.