Kura domowa – co je? Jak długo żyje i ile kosztuje? Najważniejsze fakty o kurach domowych
Kura domowa jest najważniejszym udomowionym ptakiem na świecie. Według danych FAO w 2023 r. na Ziemi żyło 34,4 mld kurczaków, a więc ponad cztery razy więcej niż ludzi! Liczba ta obejmuje zarówno komercyjną hodowlę, w której prym wiodą Stany Zjednoczone, jak i przydomowe kurniki popularne nie tylko w krajach rozwijających się. Specjalnie dla miłośników rozwiewamy wątpliwości, dlaczego kura nie lata i od czego zależy wielkość jej jajek.
Przodek kury domowej przetrwał wymieranie kredowe przed 66 mln lat i w toku ewolucji przybrał postać kura bankiwa (Gallus gallus), gatunku typowego dla lasów tropikalnych południowo-wschodniej Azji. Udomowiony w Tajlandii, ok. 8 tysięcy lat temu, w XV w. p.n.e. dotarł do Egiptu, gdzie zyskał sławę dzięki kogucim walkom. Dopiero w epoce hellenistycznej jednak kury domowe zaczęły być powszechnie hodowane na mięso.
Gdzie kura domowa ma uszy – anatomia kurczaka
Gallus gallus domesticus, albo, jak sugerują niektórzy naukowcy optujący za wielogatunkowym pochodzeniem kury domowej, po prostu G. domesticus, to średniej wielkości ptak o wyraźnym dymorfizmie płciowym. Koguty są znacznie większe i mogą ważyć nawet do 4 kg. Odróżnia je nie tylko rozmiar, ale przede wszystkim imponujący grzebień oraz korale – te czerwone zazwyczaj wyrostki mają tendencję do wypełniania się krwią i sztywnienia, co można uznać za formę koguciej erekcji. Znakiem rozpoznawczym jest też oczywiście ogon, który u niektóry ras sięga nawet 30 cm.
Tak jak inne ptaki, kura domowa posiada pneumatyczne kości, wyjątkowo giętką szyję i opierzone skrzydła. Odpowiedź na pytanie, dlaczego kura nie lata wynika ściśle z proporcji powierzchni skrzydeł do ogólnej masy ciała – gatunek jest silnie umięśniony, aby mógł szybko wzlecieć pionowo do góry w ramach ucieczki przed drapieżnikiem, ale brakuje mu wytrzymałości. W rezultacie kury domowe praktykują jedynie bardzo krótkie loty, gdy czują się zagrożone lub są ciekawskie.
Warto też rozprawić się mitami, które narosły wokół zmysłów naszego ulubionego drobiu:
- Gdzie kura ma uszy? Z boku głowy, jak większość zwierząt. Są one jednak pozbawione małżowiny i przykryte piórami.
- Jak kura widzi? Bardziej kolorowo niż człowiek! Ma też zadziwiającą zdolność do jednoczesnego patrzenia na obiekty bliskie i oddalone. Z drugiej strony, jej oczy nie obracają się w oczodołach i stąd charakterystyczne kurze ruchy głową, które dodatkowo stabilizują obraz podczas chodzenia.
- Czy kura ma zmysł powonienia? Owszem. Kury są bardzo czułe na aromaty, a jeśli wierzyć eksperymentom, zapach wanilii działa na nie uspokajająco.
Co kura domowa je?
Kury domowe nie są zwierzętami wybrednymi, w związku z czym od wieków karmione były resztkami z kuchni. Hodowcy, którym zależy na zdrowiu stada i wysokiej jakości mięsa oraz jaj stosują jednak bardziej odpowiedzialne systemy żywieniowe, których podstawą są ziarna zbóż i nasiona – najbardziej kompletne, jeśli chodzi o skład witamin i soli mineralnych, a zarazem bezpieczne pod kątem patogenów chorobotwórczych.
Poza tym kury karmi się warzywami i owocami, czyli tzw. zielonką. W idealnej sytuacji, czyli na wolnym wybiegu, ptaki same znajdują sobie cenne dodatki dietetyczne, w tym trawę, zioła, robaki oraz owady – taka strawa się dla nich optymalna.
Ile kura zje paszy? Dzienne dawki dla niosek wahają się w granicach 90 – 160 g i zależą od rasy, wieku, ale także pory roku.
Ile kura domowa znosi jajek, czyli wszystko o rozmnażaniu
Kury to zwierzęta towarzyskie, komunikatywne i empatyczne. Porozumiewają się za pomocą minimum 24 różnych dźwięków i dzielą się obowiązkiem wysiadywania jaj oraz wychowania młodych – nawet gniazda miewają często wspólne. Jako dobre matki chętnie opiekują się także pisklętami innych gatunków.
Do znoszenia jaj kura nie potrzebuje wcale koguta – jeśli wcześniej nie doszło do zapłodnienia, z jajek nie wyklują się jednak nigdy pisklęta. Okres nośności zaczyna się zwykle w wieku 5-7 miesięcy i trwa cały rok z przerwą na 1-2 miesiące pierzenia, czyli zmiany piór na nowe. Pojedynczy lęg ma zwykle ok. 12 jaj.
Hodowcy często trapią się problemem, dlaczego kura znosi małe jajka. Ów deficyt najczęściej wynika ze stresu przed drapieżnikami, ekstremów pogodowych, a także chorób. Czynniki te mogą również wpływać na wielkość lęgu. Początek i koniec okresu nośności to z kolei czas, kiedy kura znosi duże jajka – pod wpływem wahań hormonalnych mogą one zawierać po dwa żółtka.
Kura domowa – rasy
Na przełomie wieków ludzie za pomocą selekcji i krzyżowania dopracowali się setek ras kur domowych o różnych atrybutach. Sporą popularnością cieszą się kury ogólnoużytkowe, które hoduje się dla jaj i dla mięsa. Pojedyncza samica rocznie składa ok. 150 jaj.
Bardziej produktywne są klasyczne kury nieśne, o niższej wadze ciała, słabszym apetycie, ale dostarczające hodowcom nawet ponad 300 jaj rocznie. Na drugim biegunie są kury typowo mięsne, ważące nawet ponad 5 kg, ale składające mało jaj.
Poza tym w sprzedaży są też kury ozdobne posiadające nietypowe upierzenie, charakterystyczne czuby na głowie lub na tyle krótkie nogi, że nie są w stanie niszczyć trawnika grzebiąc. Niektóre z nich cenione są jako pupile – potrafią przywiązywać się do właścicieli i okazywać im uczucia. Kury bantamki poleca się wręcz jako towarzyszy dla dzieci niepełnosprawnych.
Ile kosztuje kura domowa?
Rozpoczęcie kurzej hodowli nie jest gigantyczną inwestycją. Pojedyncza nioska kosztuje zwykle kilkanaście złotych i może żyć nawet 5-10 lat. Okres jej największej jajecznej produktywności ogranicza się jednak zwykle do ok. 2 lat. Droższe odchowane kury to już inwestycja rzędu 50-60 zł, zaś za kurę jedwabistą zapłacimy nawet ponad 100 zł.
Oprócz zakupu zwierząt należy liczyć się z takimi wydatkami jak budowa kurnika i ogrodzenia, pasza, podściółka, suplementy i leki na odrobaczanie – łącznie koszt utrzymania czterech kur to wydatek rzędu 700 – 1600 zł.
- “How Many Chickens Are In The World – For All Those Who Are Lovin’ It!” Talitha Van Niekerk, https://worldanimalfoundation.org/advocate/how-many-chickens-are-in-the-world/, 11/01/2024;
- “Origin of the domestic chicken from modern biological and zooarchaeological approaches” Masaki Eda, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8214436/, 11/01/24;
- “Gallus gallus domesticus Linnaeus, 1758” Charles Darwin Foundation, https://www.darwinfoundation.org/en/datazone/checklist?species=5091, 11/01/2024;
- “Chicken” Britannica, https://www.britannica.com/animal/chicken, 11/01/2024;
- “Forget About the Road. Why Are Chickens So Bad at Flying?” Laura Geggel, https://www.livescience.com/57139-why-chickens-cannot-fly.html, 11/01/2024;
- “10 Surprising Facts About Chickens” PETA, https://www.peta.org/action/10-surprising-facts-chickens/, 11/01/2024;
