Daniel – opis, występowanie i zdjęcia. Zwierzę daniel ciekawostki

Kiedy niektórzy widzą daniela zwyczajnego, często mylą go z większym kuzynem. Ileż to razy nasłuchałem się opowieści o jeleniach w ciapki, albo „mniejszych jeleniach”… Te „mniejsze jelenie”, gdyby nie nasza ingerencja, w ogóle nie pojawiłyby się w naszym kraju, chociaż już tutaj bardzo, bardzo dawno temu były. Ale teraz znowu są, klasyfikują się gdzieś między sarną a jeleniem, i chyba nikt nie ma pomysłu na to, co zrobić z niemal 30 tysięczną populacją danieli zwyczajnych.

1. Daniel zwyczajny to taka "dumna dama"
2. Na bekowisku u danieli zwyczajnych
3. Daniel zwyczajny pierwotnie europejski

Daniel zwyczajny to taka "dumna dama"

Daniel zwyczajny (Dama dama) to ssak z rodziny jeleniowatych, z rzędu parzystokopytnych, pierwotnie pochodzący z terenów Azji Mniejszej. Podobno został sprowadzony na Stary Kontynent jeszcze przez Fenicjan, dla których miał być źródłem skór oraz jedzenia. Ale o tym nieco później. Daniel zwyczajny dorasta do około 80 – 110 cm wysokości w kłębie oraz długości ciała 130 – 150 cm, a byki (samce) ważą nawet 100 kg, z kolei łanie (samice) osiągają 55 kg. Ma bardziej krępą sylwetkę niż jeleń szlachetny i co bardzo ważne, białe plamy na bokach ciała oraz ciemny pasek na grzbiecie. Na zadzie znajduje się biała plama nazywana lustrem, która jest ciemno obrzeżona. Ogon osiąga długość do 25 cm, z wierzchu jest ciemny, a od spodu biały. Zimą białe plamy znikają, a ubarwienie futra staje się bardziej szare. Poroże samców waży nawet 7 kg, zbudowane jest z łopatowato rozszerzających się ku górze tyk. W tylnej części łopat wyrastają odnogi nazywane sękami.

Zwierzęta te gromadzą się w stada, czyli chmary. Zazwyczaj ich przewodniczką jest najstarsza łania, a struktura takiego kształtuje się w następujący sposób: są tam łanie z cielętami oraz ubiegłoroczne osobniki należące do obu płci. Byki dorosłe dołączają tylko doń na okres rui, natomiast poza nią wiodą samotniczy tryb życia. Bekowisko – analogicznie do rykowiska w ten sposób określa się okres godowy danieli zwyczajnych – odbywa się z reguły jesienią w październiku i listopadzie. Ciąża trwa 220 dni, po których na świat przychodzą zazwyczaj dwa młode, intensywnie rudobrązowe z białymi plamami i już po tygodniu są w stanie wędrować za matką, a do czasu następnej rui żywią się jej mlekiem. Dojrzałość płciową osiągają w drugim lub trzecim roku życia, ale do rozrodu najczęściej przystępują dopiero w wieku około pięciu lat. Preferowane środowisko życia tych zwierząt to lasy iglaste, mieszane lub iglaste graniczące z łąkami albo polami uprawnymi, albo innym przestrzeniami otwartymi. Unikają obszarów podmokłych, biotopów bagiennych i innych tego typu. Zapewne jest to związane z przeszłością gatunku, bowiem daniel zwyczajny to zwierzę lubiące suche tereny. Zjada mchy, porosty, pędy, korę drzew, żołędzie oraz kasztany.

Na bekowisku u danieli zwyczajnych

Jeleniowate, których ruja ma najbardziej spektakularny przebieg to bez wątpienia jelenie szlachetne. Samce z pięknymi, ogromnymi porożami, bujną grzywą na szyi, na początku jesieni lub nawet już pod koniec lata, w zależności od pogody i regionu, prezentują swoje atuty. Starsze, silniejsze osobniki pokazują młodszym, nieco słabszym, gdzie ich miejsce, udowadniają swój prymat nad innymi zwierzętami.Energia i hormony w nich buzują, i podczas schadzek dwóch samców wybuchają. To co wyróżnia jeleniowate spośród innych zwierząt, to poroże. Swego rodzaju osobliwe urządzenie do przypuszczania ataków oraz ewentualnej obrony. Wzrost poroża jest uwarunkowany kilkoma czynnikami – wiekiem, wielkością zwierzęcia, kondycją, stanem zdrowotnym oraz wspominanymi już hormonami. Właściwe stosunki pomiędzy testosteronem, a estrogenami w organizmie byka warunkują wzrost i rozwój poroża. Atrybut tych zwierząt wyrasta z możdżeni, czyli na stałe przymocowanych do czaszki szypuł, których zwierzę nie zrzuca. Tam dochodzi do namnażania komórek, z których powstaną tyki, a następne cały twór kostny znany nam jako poroże. Zanim to wszystko się wykształci, tkankę pokrywa scypuł, czyli warstwa skórna. W tym czasie scypuł ma za zadanie chronić powstające poroże, które wówczas jest jeszcze miękkie i bogato oplecione siatką naczyń krwionośnych. Właśnie dlatego w momencie ścierania scypułu, można spotkać zakrwawione osobniki, jakby „potrzebujące” naszej pomocy. W momencie całkowitego wykształcenia poroża, scypuł przestaje być potrzebny i zwierzę po prostu zaczyna swędzić, właśnie dlatego zostaje starty. Tak wyposażone daniele mogą zaczynać swoje boje. W przeciwieństwie do większych kuzynów, jeleni, nie mają aż tak dużego poczucia terytorializmu, zatem i ich spotkania są mniej spektakularne. Jeleń w czasie rui ryczy, i to tak ryczy, żeby wszyscy go słyszeli, natomiast daniel beczy. Niby głośno, ale w porównaniu z jeleniem to cichutki bek. Naukowcy z Mediolanu badali zachowania godowe byków danieli i zauważyli, że strategie są zależne przede wszystkim od środowiska w jakim przyszło żyć zwierzętom oraz nastawione na minimalizację szkód. Może wydać się to dziwne, zwłaszcza kiedy widzi się dwa ścierające ze sobą samce walczące na śmierć i życie, ale jak zaobserwowano te starcia wcale nie mają na celu zniszczenia przeciwnika, tylko udowodnienie wyższości jednego nad drugim. Ale po pierwsze, jeśli samce nie muszą ze sobą walczyć, to nie podejmują walki. Po drugie jeżeli muszą walczyć, to owszem to czynią, ale tylko wtedy, jeśli przeciwnik jest faktycznie słaby, ma gorzej wykształcone poroże (co świadczy o przebytych chorobach lub innych zaburzeniach stanu zdrowotnego). Po trzecie dominacja danego osobnika jest okazywana poprzez całą, złożoną bezkontaktową siatkę gestów oraz mowę ciała. Jeżeli jednak dochodziło już do walk, to dużo chętniej czyniły to dojrzałe, doświadczone samce, niż młode, dopiero co osiągające dojrzałość płciową osobniki.

Daniel zwyczajny pierwotnie europejski

Obecnie bardzo dużo mówi się o tym, że daniel zwyczajny to gatunek wcześniej nie zamieszkujący naszej części Europy, został tutaj zawleczony, jeszcze w średniowieczu. Był wówczas podarkiem dla naszych królów oraz książąt, który wpuszczano w łowiska lub przyzamkowe zagrody, po to by cieszył oko władcy lub po prostu dlatego, żeby można było nań polować dla mięsa i skór. Za głównych sprawców sprowadzenia daniela do Europy uważa się Fenicjan, ponieważ oni ściągnęli pojedynczych przedstawicieli gatunku z Azji Mniejszej, gdzie zwierzęta te się zatrzymały i zyskały schronienie na wiele, wiele lat. W tych rozważaniach jednak powinniśmy cofnąć się o jakieś 130 – 115 tys. lat. Był to okres nazywany tzw. interglacjałem eemskim. Czas ten poprzedzał ostatnie zlodowacenie w plejstocenie. Obecnie już wiemy jak mniej więcej wyglądała tzw. megafauna z tamtego okresu. Po naszych ziemiach chodziły nosorożce, słonie, duże drapieżniki, a pośród nich…także daniele. Dowodem na występowanie tych zwierząt może być chociażby odkrycie kości śródręcza w czasie budowy drogi szybkiego ruchu S3 w okolicach Gorzowa Wielkopolskiego. Obok zachowanego szkieletu nosorożca z rodzaju Stephanorhinus wykopano również szczątki tego jeleniowatego, pochodzące właśnie z interglacjału eemskiego. Można zatem stwierdzić, że to okresy zlodowaceń stoją za tym, iż zwierzęta te zostały zepchnięte niejako w cieplejsze rejony świata, czyli na obszary dzisiejszego półwyspu Azji Mniejszej, gdzie znajdował się trzon populacji danieli zwyczajnych. Obecnie jest gatunkiem silnie rozprzestrzenionym w całej Europie i wszędzie tam, gdzie się znajduje był ściągany głównie w celach łowieckich.Daniel zwyczajny chociaż powszechnie uważany za gatunek obcy w naszym kraju, to jednak jak pokazują liczne badania, po prostu za sprawą ludzi wrócił na swoje dawne tereny. Kwestią dyskusyjną jednak jest to, w jakim celu został przez nas sprowadzony. W większości wypadków chodziło o zwierzęta, na które można polować. I do dziś, niestety, daniel jest zwierzęciem łownym, którego populacją zarządzają myśliwi. Czy to dobrze? Ciekawym eksperymentem byłoby pozostawienie daniela zwyczajnego samego sobie i sprawdzenie, jak sobie poradzi bez naszej ingerencji.  

Bibliografia

1. Haidt, Andżelika & Fyalkowska, Kateryna. (2018); “Winter spatial distribution of the fallow deer Dama dama in a boreal forest. ”; Sylwan. CLXII. 572-579. ;
2. Badura J., Ciszek D., Kotowski A., Przybylski B., Ratajczak - Skrzatek U., Stefaniak K., Urbański K. 2017.; “Szczątki nosorożca (Stephanorhinus sp.) oraz daniela (Dama dama) odkryte w osadach kopalnego jeziora eemskiego na Równinie Gorzowskiej. ”; Przegl¹d Geologiczny, vol. 65, nr 4, 2017;
3. “https://www.iop.krakow.pl/gatunkiobce/defaultd09c.html?nazwa=opis&id=109&je=pl”; data dostępu: 2020-09-13
4. McElligott A. G., Mattiangeli V., Mattiello S., Verga M., Reynolds C. A., Hayden T. J. 2010; “Fighting Tactics of Fallow Bucks (Dama dama, Cervidae): Reducing the Risks of Serious Conflict. ”; Ethology 104(9): 789–803.;
5. Mullineaux E., Keeble E. 2016. ; “Deer. ”; BSAVA Manual of Wildlife Casualties 2nd edition;