Homoseksualizm wśród zwierząt – wybryk natury czy ewolucyjna wygoda?

Można spotkać się z opiniami, że homoseksualizm jest nienaturalny. Przyroda ma jednak w rękawie celną ripostę: okazuje się, że wiele gatunków zwierząt wykazuje aktywne zainteresowanie swoją własną płcią. Od potrzeby bycia ze sobą i wzajemnego ciepła, po aktywne pieszczoty i wspólne wychowanie potomstwa – homoseksualizm wśród zwierząt jest faktem i dotyczy setek gatunków.

1. Wyrachowane insekty
2. Tęczowe ryby i gady
3. Homoseksualizm wśród ptaków
4. Seksualna otwartość w morzu i na lądzie
5. Małpy, czyli homoseksualizm najbliższy człowiekowi
6. Skąd się bierze homoseksualizm u zwierząt?

Obecnie na świecie żyje prawie 9 milionów gatunków zwierząt, w tym oczywiście Homo sapiens. Każdy z nich walczy o przetrwanie adaptując się do zmieniających się warunków i rozmnażając się w możliwie najefektywniejszy sposób. Naukowcy obserwujący rytuały godowe, zwyczaje stadne i rodzicielskie doszli jednak do wniosku, że wariant związku dwóch różnych płci nie jest wcale naturalnym dogmatem – homoseksualizm i biseksualizm są w rozmaitych formach rozprzestrzenione od owadów po naczelne.

Wyrachowane insekty

Wśród męskich przedstawicieli wielu gatunków owadów zaobserwowano skłonności homoseksualne. Samce muszek owocowych (Drosophila melanogaster) walczą na przykład o swoje względy za pomocą wyszukanej gry łączącej miłosne serenady z wibracją skrzydełek. Także u wielu ważek płci męskiej obserwuje się charakterystyczne uszkodzenia głowy wynikające z aktu samczej kopulacji. Niektóre motyle, ćmy i osy wykorzystują natomiast homoseksualne relacje, aby odwrócić uwagę potencjalnej konkurencji… o względu samic!

Pluskwy domowe (Cimex lectularius) i liczne gatunki żuków mają z kolei seksualnie atakować wszystko, co się rusza (a czasem i nieożywione przedmioty). U żuków podejrzewa się wręcz, że samce wykorzystują intymne kontakty z własną płcią, aby przemycić swe nasienie na samice. Strategia ta zdaniem naukowców nie jest jednak przesadnie efektywna. Samice żuków natomiast wdrapują się jedna na drugą, aby wyglądać na większe i atrakcyjniejsze dla męskich osobników.

Tęczowe ryby i gady

Również niektóre gatunki ryb wydają się być otwarte na szerokie spektrum relacji seksualnych. Samice molinezji meksykańskiej (Poecilia formosa) oceniają na przykład atrakcyjność samców według kryterium liczby ich wcześniejszych partnerów seksualnych, niezależnie od płci. Według naukowców samce zwiększają swój potencjał rozrodczy „ćwicząc” wcześniej między sobą.

Wśród jaszczurek spotyka się natomiast gatunki z rodziny tejowatych, które składają się wyłącznie z samic. Rozmnażanie odbywa się tutaj drogą partenogenezy, a osobniki z większą ilością estrogenu przejmują rolę „żeńską”. U węży z gatunku ogrodowców zwyczajnych (Thamnophis sirtalis) obserwuje się z kolei wykorzystanie homoseksualnych praktyk do zwiększenia szans na zapłodnienie. Przy znacznie większej liczby samców niż samic niektórzy przedstawiciele płci męskiej wykorzystują flirt i żeńskie feromony, aby odciągnąć konkurentów jak najdalej od potencjalnych partnerek, które hibernują zazwyczaj dłużej. Bez wyraźnego powodu spółkują ze sobą natomiast samce żółwi pustynnych (Gopherus agassizii), a prawdopodobnie również gigantyczne żółwie seszelskie (Aldabrachelys gigantea hololissa).

Homoseksualizm wśród ptaków

Jednym z najsłynniejszych przykładów zwierzęcego homoseksualizmu są pingwiny. Gdy w 1910 r. na Antarktydę przybyła ekipa badawcza mająca na celu dokumentację obyczajów pingwinów białookich (Pygoscelis adeliae), końcowy materiał został przed publikacją poddany brutalnej cenzurze ze względu na intensywne relacje między osobnikami tej samej płci. Co ciekawe, w australijskim Oceanarium w Sydney para dwóch samców adoptowała jajeczko porzucone przez heteroseksualnych rodziców i wychowała sobie potomka!

Wśród wszystkich par albatrosa ciemnolicego (Phoebastria immutabilis) aż jedną trzecią tworzą związki między samicami. Zjawisko to obserwuje się przede wszystkim w koloniach, gdzie samic jest więcej niż samców. Najsilniejsi z tych ostatnich zapładniają jajeczka należące do samiczek innych niż ich partnerki, ale nie biorą udziału w wychowaniu potomstwa, powierzając je dwóm mamom.

Bruce Bagemihl, kanadyjski biolog i autor słynnej książki o homoseksualizmie wśród zwierząt z 1999 r., wspomina też o wielu innych gatunkach ptaków adorujących się w ramach jednej płci. Należą do nich m.in. flamingi chilijskie (Phoenicopterus chilensis), które łączą się w samcze czy samicze pary i podróżują razem nie stroniąc od seksu oraz wspólnego wychowania młodych, jak również czarne łabędzie (Cygnus atratus), wśród których nawet co czwarty jest osobnikiem otwarcie homoseksualnym. W tym ostatnim przypadku obserwuje się łupież gniazd lub formowanie tymczasowych trójkątów miłosnych w celu wykradzenia samicy jajeczka!

Seksualna otwartość w morzu i na lądzie

Także wiele gatunków ssaków chętnie angażuje się w związki homoseksualne. Nawet 8% baranów przejawia na przykład wyraźną „miętę” do przedstawicieli tej samej płci, otwarcie unikając samic, a szeroka część populacji jest ewidentnie biseksualna. Naukowcy badający ten fenomen odkryli, że do homoseksualizmu predysponuje owce nieco odmienna budowa podwzgórza mózgowego.

Z obserwacji wynika też, że nawet 90% zachowań seksualnych wśród żyraf ma charakter homoseksualny. Samce najwyższego gatunku świata szczodrze obdarzają się pieszczotami, pocierając szyją o szyję i spędzając nawet po kilka godzin w cielesnej bliskości. W tym samym regionie geograficznym miłością w ramach jednej płci pałają również lwice i lwy (Panthera leo). Samce zawierają często koalicje złożone z 2-4 osobników, a dla wzmocnienia braterskiej więzi oddają się czułościom wielce przypominającym kopulację.

Zarówno wśród afrykańskich, jak i azjatyckich słoni związki heteroseksualne służące rozmnażaniu są przelotne. Samce między sobą zawiązują jednak towarzystwa adoracji, które są w stanie przetrwać latami i wiążą się z intensywnym „całowaniem”, splataniem trąb i wkładaniem ich sobie do pysków. Podobnym pieszczotom poddają się nawzajem również samice – nawet 45% obserwowanych w ogrodach zoologicznych praktyk seksualnych u słoni ma charakter homoseksualny!

Niemniej otwarty seksualnie jest bizon amerykański (Bison bison), który odznacza się imponującym libido. Ponieważ jednak samice dopuszczają do siebie samców tylko raz do roku, młode byki dają upust chuciom współżyjąc ze sobą nawet kilka razy dziennie! Dopiero z wiekiem uczą się cierpliwości i hamują swe młodzieńcze zapędy. Do czasu osiągnięcia pełnej dojrzałości całkiem homoseksualne są natomiast samce morsów (Odobenus rosmarus).

U delfinów z Amazonii (Inia geoffrensis ) obserwuje się z kolei szeroko rozwinięty biseksualizm połączony z wyjątkową rozwiązłością. Grupy ok. 5 osobników, w których mogą, ale nie muszą być 1-2 samice, poddają się wyjątkowo żarliwym czułościom obejmującym nawet pocieranie genitaliów lub pieszczenie nozdrzy na grzbiecie. Praktyki te nie mają przy tym nic wspólnego z rozmnażaniem.

Małpy, czyli homoseksualizm najbliższy człowiekowi

Wśród makaków japońskich (Macaca fuscata) nawet co czwarta samica angażuje się w długoterminowe związki z innymi samicami, które wydają się mieć charakter zarówno seksualny, jak i uczuciowy. Homoseksualne relacje obserwowane są także wśród samców, ale mają głównie charakter jednorazowych przygód. Swoją własną płcią nie pogardzają również samce goryli oraz orangutanów.

Bonobo, czyli szympansy karłowate (Pan paniscus) to gatunek należący do rodziny człowiekowatych – jedyny poza Homo sapiens, który współżyje seksualnie w pozycji twarzą w twarz. Skłonność do wyjątkowo łatwej ekscytacji sprawia, że małpy te sporą część życia spędzają na intymnych igraszkach i zdecydowanie nie uznają monogamii. W ramach tych bardzo rozwiniętych i pełnych pasji praktyk obserwuje się aktywny genitalny i oralny seks w ramach osobników tej samej płci, zarówno samców, jak i samic. Dodatkowo samce próbując pogodzić się po konflikcie prowadzą rytuał wzajemnego ocierania się o siebie workami mosznowymi. Naukowcy są zgodni, że u bonobo życie seksualne ma funkcje znacznie szersze niż tylko rozmnażanie.

Skąd się bierze homoseksualizm u zwierząt?

Homoseksualizm był kiedyś uważany za sprzeczny ze teorią ewolucji Darwina, ponieważ w ogromnej większości przypadków nie gwarantuje przedłużenia gatunku (wyjątkiem jest wspomniana wyżej partenogeneza). Coraz częściej podnosi się jednak argument o głębszym sensie relacji seksualnych w ramach danej populacji.

Pojawiają się więc naukowe teorie sugerujące, że homoseksualizm jest tak naprawdę kluczowym zjawiskiem z punktu widzenia efektywności reprodukcji i ewolucji. Zaobserwowano na przykład, że zwierzęta widocznie biseksualne rozmnażają się znacznie łatwiej. Inne teorie sięgają raczej w głąb genów próbując wyjaśnić, dlaczego geny „feminizujące” czy „maskulinizujące” określoną płeć mogą być atutem. Dalej rozważa się również wpływ homoseksualizmu na bardziej skuteczne wychowanie potomstwa w danej populacji.Żadna z powyższych teorii nie wyklucza oczywiście innych i jest więcej niż możliwe, że relacje seksualne w ramach danej płci, choć tak kontrowersyjne zdaniem niektórych ludzi, są tak naprawdę ważnym elementem naturalnego porządku świata.

Bibliografia