Krzyżak ogrodowy – opis, występowanie i zdjęcia. Pająk krzyżak ogrodowy ciekawostki

„Patrz, pająk, jaki wielki i krzyż ma na odwłoku!” – tak często anonsują go dzieci lub nastolatkowie, kiedy natkną się na tę postać. Siedzi po środku sieci, która utkana jest zazwyczaj w jakiś zakamarkach, a w nią łapią się różnego rodzaju owady, skrupulatnie owijane wytworami z kądziołków przędnych. Krzyżak ogrodowy to jeden z najciekawszych drapieżników zamieszkujących blisko ludzi.

1. Pająk z krzyżem na odwłoku
2. Ze strachu przed samicą
3. Krzyżak ogrodowy jest najbardziej jadowity wśród jadowitych?

Pająk z krzyżem na odwłoku

Krzyżak ogrodowy (Araneus diadematus) dorasta do 18 mm długości ciała i jest jednym z największych pająków występujących w Polsce. Jego nazwa pochodzi od białego krzyża znajdującego się na odwłoku, który ma ubarwienie w rożnych odcieniach brązu. Sam odwłok jest duży, masywny o nieco trójkątnym kształcie zwężający się od nasady ku tyłowi. Głowotułów pająka brązowawy, gęsto pokryty włoskami, nieprześwitujący, ze wzgórkiem ocznym, bardzo wyraźnym. Ciekawym elementem ciała pająków są ich odnóża, bowiem obserwujemy wśród nich bardzo dużą zmienność. Kończyny pająków krzyżaków mogą być cienkie i długie, masywne, grube, krótkie, bardziej lub mniej owłosione, o sztywniejszym lub bardziej miękkim włosie, zakończone pazurkiem, prześwitujące albo prążkowane. Samice są z reguły większe od samców. Nierzadko spotyka się osobniki o wielkości nawet 20 mm, natomiast w przypadku samców zazwyczaj mierzą one 6-7 mm, a wyjątkowo duże sztuki dorastają do nawet 8-9 mm. Budują duże, koliste sieci o promienistym układzie ze średnicą wynoszącą nawet 45 cm. Sieć to niezbędne narzędzie w życiu tych zwierząt, dlatego że dzięki niej pajęczak chwyta swoje ofiary. Polowanie wygląda w ten sposób, że krzyżak „chowa” się gdzieś w rogu, na którym została umocowana pajęczyna, a następnie wyczekuje kiedy jakiś owad wpadnie w sidła. Następnie, w momencie schwytania się ofiary, wybiega ze swojego „kąta”, owija ją siecią i wbija zęby jadowe, którymi wstrzykuje jad porażający układ nerwowy. Odczekuje chwilę, aż zdobycz przestanie się ruszać, a następnie wysysa wnętrzności, zostawiając mało wartościowy dla siebie pancerzyk. Z powrotem idzie do rogu sieci i znowu wyczekuje ofiary. Jest bardzo pospolitym zwierzęciem oraz licznie zamieszkującym nasz kraj.

Biotopem preferowanym przez niego są zarośla, skraje lasów, łąki, śródpolne zadrzewienia, nasze ogrody oraz budynki i mieszkania, a także powierzchnie nieużytkowane na co dzień. Występuje na półkuli północnej, można go spotkać w Europie od wysp brytyjskich po Ural, a także w Ameryce Północnej, gdzie przywędrował wraz z europejskimi osadnikami. Ofiarami tego pająka padają głównie owady latające, takie jak muchy różnych gatunków, muchówki zaliczane do wielu rodzajów. Czas zimy to okres próby dla osobników zarówno dorosłych, jak również tych, które dopiero co zaczęły funkcjonować w nowym, dotąd nieznanym świecie. W tym czasie bardzo ważne jest znalezienie odpowiedniego miejsca do przezimowania. Pająki lubią ciemne, wilgotne miejsca, rzadko uczęszczane przez ludzi oraz inne istoty, potencjalnie interesujące się krzyżakiem. Jeśli mu się uda najpierw znaleźć odpowiednią zimową kryjówkę, później przetrwać tę trudną porę, budzi się już w marcu lub kwietniu i znowu zaczyna budować sieci, ale co najważniejsze walczyć o trwanie gatunku, a to sztuka wcale nie taka łatwa… 

Ze strachu przed samicą

Samce są mniejsze od samicy. Ma to wiele względów praktycznych z punktu widzenia gatunku. Na przykład dzięki temu obie płcie nie konkurują ze sobą o nisze do budowy sieci. Samce z tego względu, że są mniejsze wolą unikać spotkań z samicami, bowiem poza okresem rozrodu, te kończą się dla nich bardzo źle, a w wielu przypadkach tragicznie, bowiem przypłacają za to życiem. Nawet w czasie zbliżenia samiec musi być ostrożny. Ale zacznijmy od początku.Dojrzałość płciowa pająków zaczyna się w drugim roku życia, ponieważ młode pajączki wykluwają się wiosną. Z kolei dorosłe szukają swojego miejsca na ziemi, potem stanowiska do przetrwania zimy, a następnie pod koniec wiosny i na początku lata zaczynają swoje „miłosne” podwoje, o ile o takich w przypadku tych zwierząt możemy mówić. Relacje między samcem a samicą mają charakter co najmniej trudny. Właściwie płeć przeciwna pozwala samcowi zbliżyć się tylko wtedy, kiedy przyjdzie na to odpowiedni czas. Cóż to oznacza? Stwierdzenie wydaje się być enigmatyczne, zakrawające o pewną pruderyjność tych zwierząt. Otóż nic z tych rzeczy! Postaram się to przedstawić. Zbliża się czas na wiosennoletnie amory. Samiec nabuzowany hormonami „miłości” zbiera się na odwagę i kroczy w stronę sieci samicy. Idzie coraz bardziej pewnym krokiem, nie widząc dobrze świata, wspomagając się substancjami „fruwającymi” w powietrzu. W końcu dociera do sieci utkanej przez bardzo dużą, dorodną samicę. Po drodze oczywiście musiał uważać, by nie stać się ofiarą jakiegoś ptaka czyhającego na jego życie, który akurat w tym czasie ma w gnieździe całą gromadkę piskląt do wykarmienia. Nasz bohater dotarł do sieci. Wszedł na nią i zaczął drgać. Drgać w odpowiedni sposób. Wysyłać sygnały do samicy, że nadszedł ten moment. Samica w odpowiedzi, również porusza sieć. Drga. Daje znać samcowi: „Jestem gotowa, to już ten czas”. Samiec zachęcony, wchodzi coraz bardziej ochoczo na sieć, jest odważny, kroczy ku samicy, a ona wychodzi mu naprzeciw. Kiedy pajęczaki się spotkają, wtedy zaczyna się spektakl, niezwykle ważny. Gatunek zyskuje możliwość przetrwania. Samczyk wdrapuje się na odwłok samicy i przystępuje do procesu kopulacji. Akt ten trwa, ale najważniejszy jest moment kulminacyjny. Samiec musi wyczuć, kiedy do niego dojdzie, bowiem inaczej straci życie. Zatem tuż po zapłodnieniu musi znikać. Części osobników udaje się to, części nie. Giną w zębach jadowych samicy, a potem zostają po prostu zjedzone. Jedyne co po nich zostanie, ale najważniejsze, to następne pokolenia krzyżaków ogrodowych. Późnym latem lub jesienią samica składa jaja. Owija je oprzędem i sama odchodzi, i albo umiera, albo szuka kryjówki, by przetrwać zimę. Młode pająki wykluwają się wiosną, najczęściej w kwietniu lub maju. Można wówczas spotkać całą masę małych krzyżaków ogrodowych wałęsających się to tu, to tam, które następnie, wzorem swoich rodziców zaczynają pajęczy krąg życia.

Krzyżak ogrodowy jest najbardziej jadowity wśród jadowitych?

Odpowiedź na to pytanie brzmi NIE! Ale to zależy w jakich kategoriach rozpatrujemy jadowitość krzyżaka ogrodowego. Czy jest jednym z najbardziej jadowitych pająków na świecie? Oczywiście, że nie, natomiast jeśli spojrzymy już na nasze, krajowe pająki, to tutaj odpowiedź jest z goła inna. Ale nie przerażajcie się, bowiem ta jadowitość nie należy do najbardziej niebezpiecznych. W razie ukąszenia zostawia na ludzkim ciele niewielki ślad, lekkie zaczerwienienie, tworzy się delikatny wzgórek, a wokół niego stan zapalny. Owszem może powodować pewien dyskomfort lub bolesność, jednak i one miną po czasie. Inaczej sytuacja ma się wtedy, kiedy zwierzę ukąsi osobę uczuloną na jad. Wtedy możemy mieć duży problem. W takiej sytuacji należy przygotować się na możliwość wystąpienia wstrząsu, a to stanowi bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia. Trzeba zatem udać się jak najszybciej do najbliższej placówki medycznej, gdzie zostanie udzielona fachowa pomoc. Jednak do takiego zdarzenia może dojść tylko wtedy, kiedy jesteśmy uczuleni, tzn. układ odpornościowy organizmu nadmiernie reaguje na obecność czynnika wywołującego jego odpowiedź. Pamiętajmy także, że zwierzęta, również te jadowite używają swojej najsilniejszej broni, tylko wtedy kiedy nie mają możliwości schronienia lub ucieczki przed niebezpieczeństwem. Ludzie, jako istoty o stosunkowo dużych rozmiarach, zwłaszcza dla takiego pająka, wydają się istotami stwarzającymi zagrożenie, ale tylko w pewnych, określonych sytuacjach. Jeśli nie chcecie być narażeni na „atak” ze strony krzyżaka ogrodowego, po prostu nie przekraczajcie bariery bezpieczeństwa zwierzęcia, bo wtedy może się zrobić naprawdę groźnie.Pająk – krzyżak ogrodowy – mimo swoich stosunkowo niewielkich rozmiarów, wzbudza strach. Zupełnie niepotrzebnie, bo jeśli zachowamy bezpieczny dystans przy okazji spotkania z tym zwierzęciem, to niebezpieczeństwo ukąszenia z jego strony jest równe zeru. Samo ukąszenie również nie jest jakimś szczególnym zjawiskiem. A pająki te powinniśmy mieć wokół siebie, bo są naturalnymi wrogami uciążliwych dla nas owadów latających.

Bibliografia

1. Stubiński Andrzej; “Pająk krzyżak”; "Przyroda Polska" nr 2 (386), luty 1989, s. 9;
2. Vollrath, Fritz & Nørgaard, Thomas & Krieger, Michael. (2000).; “Radius orientation in the cross spider Araneus diadematus. ”; 19th European Colloquium of Arachnology, Volume: European Arachnology 2000 (S. Toft & N. Scharff eds.), pp. 107-116;
3. Mark A.Elgar, David R.Nash; “Sexual cannibalism in the garden spider Araneus diadematus”; Animal Behaviour Volume 36, Issue 5, September–October 1988, Pages 1511-1517;
4. “http://arachnea.org/serwis/content/389-araneus-diadematus-krzyzak-ogrodowy/”; data dostępu: 2020-03-16
5. HÄNGGI A., STÖCKLI E., NENTWIG W. 1995. ; “Habitats of central European spiders. ”; Miscellanea Faunistica Helvetiae 4.;