Nietoperz - opis, występowanie i zdjęcia. Zwierzę nietoperz ciekawostki

Nietoperz, to nocne zwierze o błoniastych skrzydłach które z upodobaniem wkręca się we włosy i roznosi wściekliznę. To współczesny obraz nietoperza, zwierzęcia tyleż tajemniczego co ważnego dla wielu ekosystemów i dla gospodarki człowieka.

1. Nietoperz - negatywny wizerunek
2. Nietoperz wampir?
3. Nietoperz - biologia, czyli jak jest naprawdę
4. Zmiana wizerunku nietoperza

Nietoperz - negatywny wizerunek

Każde skryte, tajemnicze zwierzę o którym ludzie wiedzą niewiele szybko staje się przedmiotem szeregu legend. Jeżeli dodamy do tego osobliwy wygląd, nocny tryb życia i niespodziewane pojawianie się, mamy gotowy przepis na demona. Nie inaczej było z nietoperzem – nocne zwierzę o błoniastych skrzydłach dość szybko zaczęło być wiązane ze złem i czarami. Już od średniowiecza diabeł przedstawiany był z błoniastymi skrzydłami, takimi jakie mają nietoperze.

Nietoperz wampir?

Zwierzę to stało się też nieodłącznym atrybutem wiedźm, a także jedną z postaci wampira. Nie wiadomo dlaczego nietoperze kojarzono z wysysaniem krwi (zwłaszcza u niemowląt), niemniej mit ten stał się tak rozpowszechniony, że dziś każdy szanujący się filmowy wampir potrafi zamienić się w nietoperza.

Z czarami było podobnie – znamienne, że w roku 1332 we Francji oskarżono o czary i spalono na stosie pewną kobietę tylko dlatego, że w pobliżu jej domu często latały nietoperze. Z pewnością nie był to odosobniony przypadek, zresztą ludzkość od dawna wierzyła w magiczne właściwości tych zwierząt. W pewnym papirusie z 1550 r. p.n.e. wspomina się od leku na ślepotę z krwi nietoperza i jaszczurki, żywicy i miodu. Nietoperzem leczono przeważnie choroby oczu, rzadziej reumatyzm czy dolegliwości psychiczne, jednak nie tylko. W XIII nauczyciel św. Tomasza radził by posmarować twarz krwią nietoperza - miało to zapewnić widzenie przedmiotów pod wodą i w nocy.

Oczywiście z nietoperzami wiązano także najróżniejsze zarazy, wszak jak utrzymywano w średniowieczu zwierzęta te żywią się padliną. Równie ciekawy jest stary mit, powtarzany często jeszcze dziś: mówi się, że nietoperze wkręcają się we włosy. Dlaczego miałyby to robić nie wiadomo, ale tam gdzie mamy do czynienia z wiarą trudno o racjonalne argumenty. Na tym tle ciekawe wydaje się krajowe przysłowie: „gdzie nietoperz padnie, tam panna za mąż pójdzie”. Jak widać nietoperzom, jako zwierzętom tajemniczym można było przypisać niemal wszystko, a ich skryty tryb życia znacznie utrudniał weryfikację tych „faktów”.

Nietoperz - biologia, czyli jak jest naprawdę

Do tej pory opisano ponad 1100 gatunków nietoperzy, oznacza to, że co piąty ssak należy do tego niezwykle zróżnicowanego, choć mało znanego rzędu. Nietoperze zasiedlają prawie całą kulę ziemską (za wyjątkiem Antarktydy i niektórych wysp) a spotkać je można w zróżnicowanych środowiskach. Najwięcej gatunków żyje w tropikach, w Polsce do tej pory stwierdzono obecność 25 gatunków.
Nietoperze to jedyne ssaki posiadające zdolność aktywnego lotu, z pośród współczesnych kręgowców latać potrafią jeszcze tylko ptaki. Jednak w przeciwieństwie do nich, nietoperze potrafią zarówno zmieniać kształt skrzydła jak i uderzać skrzydłami naprzemiennie. Dlatego też, mimo że większość nietoperzy nie lata tak szybko jak ptaki, znacznie przewyższają je zwrotnością. Oczywiście i tu znajdują się wyjątki – niektóre z tych ssaków w locie mogą osiągnąć szybkość do 100 km/h. Większość nietoperzy jest osiadła, podejmuje jedynie niewielkie sezonowe wędrówki. Nieliczne gatunki wędrujące potrafią pokonać dystans nawet 2000 km.

Niezwykłą cechą jest też wykształcenie echolokacji jako podstawowej zdolności postrzegania świata. Ultradźwięki emitowane przez specjalne struktury w pyszczku lub nosie, odbijają się od przeszkód i jako echo są odbierane przez czułe uszy zwierzęcia. To bardzo sprawny mechanizm, nietoperz może odebrać echo słabsze 10 000 razy od emitowanego dźwięku , ponadto jest w stanie w zależności od okoliczności wysyłać od kilku do ponad 300 „impulsów” na sekundę. Wzrok pełni przeważnie funkcję pomocniczą, aczkolwiek jest głównym zmysłem u nietoperzy owocożernych.

Równie niezwykła jest różnorodność sposobów odżywiania się tych ssaków. Zdecydowana większość gatunków (ponad 70%, w tym wszystkie krajowe) jest owadożerna. Dużą grupę stanowią nietoperze owocożerne (ponad 20%). Mniej znane pokarmy to nektar i pyłek. Istnieją ponadto gatunki drapieżne, polujące na ryby, płazy, niewielkie gady a nawet mniejsze nietoperze. Do tej pory poznano 3 gatunki odżywiające się krwią, jednak w przeciwieństwie do mitycznych wampirów są one niewielkie a krwi nie wysysają lecz zlizują. Zresztą mit o wampirach pod postacią nietoperza powstał w innej części świata i znacznie wcześniej niż odkryto nietoperze-wampiry.

Najmniejszy nietoperz żyje w Tajlandii i osiąga wagę 2 gramów przy rozpiętości skrzydeł dochodzącej do 10 cm. Dla odmiany największym jest pewien gatunek kalonga z Azji o wadze 1,5 kg i rozpiętości skrzydeł do 170 cm. Największa kolonia nietoperzy została odkryta w Australii i liczyła około 30 milionów osobników. Wbrew niewielkim rozmiarom nietoperze są długowieczne, niektóre osiągają wiek 30 lat.

Zmiana wizerunku nietoperza

Wbrew obiegowej opinii nietoperze nie wplątują się we włosy – echolokacja informuje  je w porę o wszelkich przeszkodach. Wścieklizna roznoszona przez nietoperze jest zjawiskiem marginalnym, w praktyce nie występuje częściej niż u innych grup ssaków.

Zwierzęta te pełnią bardzo ważną rolę w wielu ekosystemach, znacznie redukują populację nocnych owadów, w tym tych dokuczliwych dla człowieka jak chociażby komary. Tropikalne gatunki odpowiadają za zapylanie ponad 500 gatunków roślin (np. bananowców) ponadto przyczyniają się do powiększania obszarów lasów deszczowych ( nasiona z owoców roślin wydalane są z kałem).  Ludzkość już dawno dostrzegła praktyczne korzyści z nietoperzy – w jaskiniach które zamieszkiwały liczne kolonie zalegały ogromne pokłady guana. O ten doskonały nawóz toczyły się nawet wojny, jak chociażby ta z XIX wieku toczona między Boliwią a Chile. Zresztą guano służyło także do produkcji saletry (składnik prochu strzelniczego) z czego korzystano chociażby w czasie wojny secesyjnej.
Niestety postępująca chemizacja środowiska, niszczenie siedlisk i prześladowania przyczyniły się do znacznego spadku liczebności wielu gatunków nietoperzy. Wszystkie krajowe gatunki tych ssaków podlegają ochronie. Na szczęście  programy ochrony czynnej i wrastająca sympatia do tych zwierząt przyczynia się do powolnego, chociaż stabilnego wzrostu ich liczebności. Szczęście ma tu zresztą swoją rolę – wszak w Chinach to właśnie nietoperz jest jego symbolem.

Bibliografia

1. “A brief history of bats”; data dostępu:
2. Department of Systematic Biology, Vertebrate Zoology; “Bat Facts”; data dostępu:
3. Mateusz Ciechanowski, Konrad Sachanowicz ; “Nietoperze Polski”; Wydawnictwo MULTICO;
4. Słowo wstępne i opisy: Andrzej Langowski, redakcja: Anna Orłowsk; “Gatunki nietoperzy występujące w Polsce”; Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska Departament Ocen Oddziaływania na Środowisko;