Rezerwaty przyrody w Polsce
Zachwycają pięknem krajobrazu, urokiem i tajemniczością swych historii. Jeśli lubimy wypoczywać w kraju, Polska oferuje nam wiele oszałamiających miejsc, w których można oddychać czystym powietrzem i natknąć się na nienaruszoną faunę i florę. Obecnie mamy aż 1505 rezerwaty przyrody rozsiane po całym kraju, każdy o unikatowych walorach przyrodniczych, każdy z ciekawą historią i legendą. Które z nich są najpiękniejsze i co dokładnie kryją?
- Rezerwat przyrody Groty Kryształowe w Wieliczce
- Rezerwat przyrody Kręgi Kamienne w Odrach
- Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach
- Rezerwat Archeologiczny Krzemionki Opatowskie
- Rezerwat przyrody Skałki Piekło pod Niekłaniem
- Rezerwat przyrody Niebieskie Źródła
- Rezerwat przyrody Sokole Góry
- Rezerwat Las Bielański
- Rezerwat Kamieniołom Zachełmie
- Rezerwat przyrody Nad Tanwią
Rezerwat to obszar krajobrazu chronionego, na którym przyroda naturalna objęta jest całkowitą lub częściową ochroną. Mamy rezerwaty florystyczne, leśne, torfowiskowe, krajobrazowe i faunistyczne. Cały rezerwat lub tylko jego część może podlegać ochronie ścisłej, czynnej lub krajobrazowej. Liczba rezerwatów w Polsce stopniowo rośnie. W 2000 roku było ich 1307, a w 2021 roku wyodrębniono 1505 rezerwatów przyrody obejmujące łącznie około 169 tysięcy ha (według stanu na 10 września 2021). Wśród nich znajdziemy naprawdę wiele fascynujących miejsc, które warto odwiedzić.
Rezerwat przyrody Groty Kryształowe w Wieliczce
Rezerwat Groty Kryształowe utworzono w 2000 r. Na groty natrafiono podczas górniczych prac poszukiwawczych w latach 1894-1895. To dwie naturalne komory, z których jedna jest nieregularną pieczarą, a druga kształtem przypomina dzwon. Groty Kryształowe uznano za cenne przyrodniczo miejsce ze względu na występujące tam dużych rozmiarów kryształy halitu. Zagrożeniem dla nich może być występowanie zawałów oraz wzrost zawilgocenia, szczególnie spowodowany zbyt dużą liczbą ludzi odwiedzających to miejsce. Z tego względu plan ochrony rezerwatu stanowi, że nie jest on udostępniony do masowego zwiedzania, lecz do celów naukowych i dydaktycznych.
Rezerwat przyrody Kręgi Kamienne w Odrach
W województwie pomorskim, w gminie Czersk, znajdują się najstarsze i największe po Stonehange kamienne kręgi w Europie. „Kamienne Kręgi w Odrach” od wielu lat stanowią obiekt badań archeologicznych, przyrodniczych i kosmologicznych. “Kręgi Kamienne” to cmentarzysko Gotów, którzy osiedlili się w Odrach ok. 70/80 roku n.e. W rezerwacie znajduje się 10 całych i 2 fragmenty kręgów kamiennych, z których najmniejszy ma średnicę 15 m, a największy 33 m. Prócz kręgów na tym terenie znajduje się około 30 kurhanów o średnicy od 8 do 12 m. Pod kręgami odkryto jamy, w których złożone są szkielety i urny z prochami. Rezerwat jest też ciekawym obiektem przyrodniczym, występują tutaj cenne i unikatowe w skali Niżu Środkowoeuropejskiego porosty. Jest to jedyne w Polsce stanowisko występowania „chróścika kępkowego”. Co roku organizowany jest tutaj „Festyn Gocki”.
Skamieniałe Miasto w Ciężkowicach
Rezerwat Przyrody Skamieniałe Miasto to najbardziej znana atrakcja Pogórza Ciężkowickiego (powiat tarnowski). Tworzą je porozrzucane po wzniesieniu fantazyjne formacje skalne o ciekawych, a czasami tajemniczych nazwach. Do najbardziej znanych wychodni należą: Czarownica, Ratusz, Grunwald, Warownie, Orzeł, Piekiełko, Borsuk, Piramidy, Baszta Paderewskiego, Skałka z krzyżem. Wizytówką Skamieniałego Miasta jest skała Czarownica. Podobno niegdyś spotykały się w tym miejscu czarownice i wiedźmy z okolicy. Największą i najbardziej okazałą wychodnią „Skamieniałego Miasta” jest „Grunwald”. Pierwotną nazwę „Piekło” wychodnia ta zawdzięcza „Tajemniczej Szczelinie”, gdzie według legendy raz w roku pojawiać się mają ogromne skarby. Według dawnych legend, to nie siły przyrody spowodowały powstanie Skamieniałego Miasta, lecz klątwa rzucona na dawnych mieszkańców jako kara za występne życie. Według innej wersji była to kara za pogwałcenie praw gościnności, którego dopuścił się ówczesny pan Ciężkowic.
Rezerwat Archeologiczny Krzemionki Opatowskie
Prehistoryczne kopalnie krzemienia pasiastego znajdujące się na terenie pola górniczego rezerwatu „Krzemionki Opatowskie” są największym i najlepiej zachowanym obiektem tego typu na świecie. Kompleks kopalni w Krzemionkach Opatowskich, w których wydobywano krzemień pasiasty, był eksploatowany w okresie od I połowy III tysiąclecia p.n.e. do ok. 1200 roku p.n.e. Działalność górnicza spowodowała, że teren ten stał się nieużytkiem, na powierzchni którego zachował się unikalny, mało zmieniony krajobraz wyrobisk górniczych.
Trasa turystyczna w Krzemionkach liczy ok. 1,5 km długości i prezentuje oryginalne wyrobiska neolitycznych kopalń, hałdy górnicze oraz zagłębienia poszybowe składające się na wyjątkowy krajobraz przemysłowy sprzed 5000 lat. Najciekawszą częścią trasy jest jej fragment poprowadzony pod ziemią.
Rezerwat przyrody Skałki Piekło pod Niekłaniem
Rezerwat Skałki Piekło znajduje się w północnej części województwa świętokrzyskiego w pobliżu wsi Niekłań Wielki. Skałki rozciągają się na szerokości około 1 kilometra. Wysokość skał dochodzi do 8 metrów. Ochronie podlegają formy skalne powstałe w wyniku erozji eolicznej, a także żyjąca w szczelinach skalnych paproć – zanokcicy północnej (Asplenium septentrionale). Skałki przybierają kształt ambon, grzybów, stołów, progów, są też 3 niewielkie jaskinie. Zachodnią część rezerwatu porasta najstarszy zachowany na tym terenie drzewostan dębowo-sosnowy w wieku ok. 150 lat. Rezerwat przyrody “Skałki Piekło pod Niekłaniem” został utworzony w 1959 r.
Rezerwat przyrody Niebieskie Źródła
Rezerwat przyrody “Niebieskie Źródła” położony jest na prawym brzegu Pilicy, w Tomaszowie Mazowieckim. Wywierzyska krasowe, którymi, poprzez szczeliny w skałach wapiennych, wypływa krystalicznie czysta woda, podnosząc piasek denny z dużą siłą do góry, stwarza wrażenie “wrzenia gejzerów”. Skąd błękitne zabarwienie wody? Czysta, przefiltrowana woda pochłania promienie czerwone a przepuszcza niebieskie i zielone. Barwa wody jest tu więc tylko refleksem świetlnym. Dlatego barwa wody różni się w zależności od ilości dochodzących promieni słonecznych bądź zachmurzenia. Znaleźć tu możemy wiele gatunków ptaków, w tym zimorodki, kaczki (krzyżówka, ohar, czernica, cyraneczka i gągoł). Spotkać tu można również różnorodną roślinność szczególnie trawiastą. Rezerwat utworzony tu został w 1961 roku.
Rezerwat przyrody Sokole Góry
Rezerwat przyrody, położony na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej, obejmujący to interesujące skupisko jurajskich wzniesień, utworzony został w 1953 roku. Najciekawsze w krajobrazie wzgórza wapienne osiągają ok. 400 m n.p.m. Główne z tych wzniesień to Góra Sokola, Góra Setki, Pustelnica oraz Puchacz. Spotkamy tu jaskinie niewielkie i łatwe do spenetrowania, ale i te o rozwinięciu pionowym, niebezpieczne do zwiedzania, wymagające profesjonalnego sprzętu i dużych umiejętności. Góry Sokole kryją w sobie kilkadziesiąt jaskiń, wśród których najsłynniejszymi są: Jaskinia św. Maurycego, Koralowa, Pod Sokolą Górą, Studnisko, Olsztyńska, i Wszystkich Świętych.
Rezerwat Las Bielański
Rezerwat Las Bielański został utworzony 21 stycznia 1973 roku i zlokalizowany jest w Warszawie, a konkretnie na Bielanach pomiędzy ul. Marymoncką, Wisłostradą i Podleśną. Dlaczego las w tak zurbanizowanym mieście został uznany za rezerwat? Las Bielański, a przynajmniej jego zdecydowana część jest jedyną pozostałością dawnej Puszczy Mazowieckiej. Świadczą o tym sędziwe drzewostany z dębami osiągającymi 300-400 lat. Oprócz wiekowych dębów rezerwat stanowią także graby, olsze, jesiony i klony. Las jest także ostoją dla wielu ciekawych gatunków zwierząt: dla wiewiórki, kuny, puszczyka, muchołówki, dzięcioła zielonego, czy dzięcioła czarnego, który uznawany jest za symbol Lasu Bielańskiego. Na terenie Lasu Bielańskiego wyróżnia się cztery tarasy krajobrazowe, każdy z unikalną roślinnością. Najwyżej położony jest taras bielański, stanowiący fragment równiny warszawskiej, niżej znajduje się taras wydmowy pradoliny Wisły, a następnie dwa tarasy wiślane: nadzalewowy, zwany praskim i najniższy zalewowy. W marcu 2011 roku wyznaczono Las Bielański został objęty obszarem Natura 2000.
Rezerwat Kamieniołom Zachełmie
Nieczynny kamieniołom Zachełmie położony jest na południe od wsi Zachełmie, na zachodnim stoku wzniesienia Góry Chełm (399, 4 m n.p.m.). Ten nieczynny kamieniołom jest odwiedzany przez miłośników geologii z dwóch przyczyn. Po pierwsze znajduje się tutaj widoczny kontakt środkowodewońskich dolomitów (395 mln lat) z permsko-triasowymi piaskowcami i zlepieńcami (251 mln lat). Warstwy dolomitów są sfałdowane i stromo ustawione a na nich prawie poziomo leżą piaskowce i zlepieńce. Drugim powodem jest odkrycie w tym miejscu tropów Tetrapoda (ogniwo przejściowe pomiędzy rybami a czworonogami), które przesunęło datowanie wyjścia zwierząt na ląd o około 18 milionów lat wstecz. Według obowiązującego planu ochrony ustanowionego w 2013 roku, obszar rezerwatu objęty jest ochroną czynną.
Rezerwat przyrody Nad Tanwią
Rezerwat położony jest na obszarze Parku Krajobrazowego Puszczy Solskiej, niedaleko wsi Rebizanty. Rezerwat powstał w 1958 roku i jego zadaniem jest ochrona najpiękniejszych fragmentów dolin rzeki Jeleń i Tanew wraz z seriami małych wodospadów. Największą osobliwością rezerwatu są 24 kaskady na rzekach Tanew i Jeleń, które układają się w niewielkie, ale niezwykle widowiskowe wodospady, nazywane potocznie „szumy” lub „szypoty”. Te progi skalne powstały w wyniku ruchów tektonicznych w czasie fałdowania Karpat. Oprócz ciekawych wodospadów, warto zwrócić uwagę na szatę roślinną rezerwatu. Nad Tanwią spotkamy m. in. widłaka jałowcowatego i alpejską porzeczkę. Spotkać tu można również bociana czarnego, zimorodka czy pliszkę.
- Raszka, Beata & Kasprzak, Krzysztof & Krajewski, Piotr & Awedyk, Matylda & Szuszkiewicz, Tomasz. (2019).; "Rezerwaty przyrody w Polsce."; Wydawnictwo DragonISBN: 978-83-7887-988-6;
- Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska; "Formy ochrony przyrody"; https://www.gov.pl/web/gdos/formy-ochrony-przyrody; 2022-05-20;
- WFOŚiGW w Gdańsku; "Ochrona przyrody w rezerwatach"; wfos.gdansk.pl; 2022-05-13;
- Paweł Piotr Tomasiak; "Rezerwaty przyrody"; sokolow.warszawa.lasy.gov.pl;
Ta strona jest bardzo dobra