Czym zajmuje się hydrolog? Na czym polega praca hydrologa?

Zawód hydrologa w swojej esencji osadzony jest głęboko w sferze nauk o Ziemi. Jednocześnie jest to jednak praca wysoce techniczna i praktyczna, wręcz niezbędna dla zrównoważonego rozwoju cywilizacyjnego. Z międzynarodowych analiz wynika również, że zapotrzebowanie na hydrologów między rokiem 2020 a 2030 wzrośnie nawet o 6%. Z jakimi obowiązkami i umiejętnościami wiąże się ta perspektywiczna ścieżka kariery?

1. Kim jest hydrolog?
2. Historia hydrologii
3. Gdzie pracuje hydrolog?
4. Jak zostać hydrologiem?

Hydrologia to nauka o wodzie (z greckiego „hydor” oznacza wodę) – jej przepływach, rozmieszczeniu i zarządzaniu zasobami. Przedmiotem jej zainteresowania jest m.in. cykl obiegu wody w przyrodzie, a także zagadnienia związane z ochroną środowiska mórz, rzek czy jezior. Zważywszy na fakt, że już siedem miliardów ludzi na świecie ma ograniczony dostęp do czystej wody (Boretti i in., 2019), wyzwania stojące przed hydrologią są ogromne i poniekąd ekscytujące!

Kim jest hydrolog?

Hydrolog jest naukowcem i technikiem, który bada, ocenia i prognozuje zjawiska związane z zasobami wody na Ziemi i innych planetach. Głównym przedmiotem jego zainteresowania jest oczywiście woda znajdująca się relatywnie blisko powierzchni, która ma decydujący wpływ na  środowisko życia człowieka oraz innych gatunków. Mowa tutaj zarówno o zbiornikach naturalnych i sztucznych, które widzimy w krajobrazie, jak i o podziemnych źródłach oraz opadach, odpływach czy parowaniu wody. Ze względu na bardzo szerokie spektrum zagadnień objętych definicją hydrologii dzieli się ją dalej na węższe gałęzie, które są przedmiotem specjalizacji hydrologów. Mowa na przykład o:

• hydrometeorologii, czyli studiach nad obiegiem wody w atmosferze, związane przede wszystkim z prognozowaniem opadów;
• hydrogeologii – czyli badaniami podziemnych zasobów H₂0;
• ekohydrologii skupiającej się na wzajemnych relacjach między zasobami wody a środowiskiem naturalnym;
• krenologii, czyli nauce o źródłach wody, ich wydajności i zasilaniu;
• paludologii zajmującej się bagnami i ich znaczeniem w środowisku naturalnym,
• kriologii skoncentrowanej ściśle na lodowcach.

Jak się łatwo domyśleć, wielu hydrologów działa na pograniczu różnych nauk, m.in. geologii, biologii, meteorologii, chemii, a także w ramach interdyscyplinarnych dziedzin, takich jak oceanografia. Oddzielną specjalizacją hydrologa może być również ocena jakości wody czy inżynieria związana ze sztucznymi zbiornikami budowanym w celu magazynowania wody i/lub ochrony przeciwpowodziowej. W zakres zainteresowania może wreszcie wchodzić również erozja spowodowana wodą i skorelowany z nią transport skał osadowych, a także szeroko pojmowane relacje między lądem a zbiornikami wodnymi.

Historia hydrologii

Zanim hydrologia stała się nauką z prawdziwego zdarzenia, była praktyczną wiedzą wykorzystywaną przez człowieka do ujarzmienia otoczenia i rozwoju urbanistyki. Już w okresie starożytności prowadzono pierwsze prace hydrologiczne mające chronić społeczności nadrzeczne przed powodziami i rozprzestrzeniać wodę na pola uprawne. Już 4000 lat przed naszą erą powstały np. pierwsze tamy na Nilu, które umożliwiły rozwój wielkiej egipskiej cywilizacji. Chińczycy prowadzili intensywną irygację, zaś antyczni Grecy i Rzymianie jako pierwsi wpadli na pomysł transportowania wody przy pomocy akweduktów.

Dopiero na przełomie XVI w. i XVII w. jednak wysiłki zmierzające do okiełznania wody nabrały naukowego wymiaru. Leonardo da Vinci był w swojej wszechstronności zainteresowany m.in. badaniem szybkości przepływu strumieni, zaś francuscy uczeni, Bernard Palissy i Pierre Perault położyli podwaliny pod teorię obiegu wody w przyrodzie, którą dokończył w 1802 r. John Dalton. Rozwój inżynierii w XIX w. umożliwił ogromne postępy w zakresie regulowania wód odpływowych z miast oraz budowania zbiorników retencyjnych.

Dwudzieste stulecie przyniosło natomiast dynamiczny wzrost publikacji, regulacji oraz instytucji zajmujących się ściśle hydrologią. Priorytetem stało się gromadzenie danych na globalną skalę i wykorzystywanie ich do prognozowania tak niedostatków, jak i powodzi. Techniczne zaawansowanie w postaci hydrauliki pozwoliło udoskonalić budowle stawiane na rzekach, jak również wpłynęło na poszerzenie sztucznych kanałów i zbiorników wodnych tworzących już teraz przemyślane systemy. W drugiej połowie XX w. zainteresowanie rosnącej rzeczy naukowców skupiło się również na lodowcach, erozji, a także wykorzystaniu nowoczesnych narzędzi takich jak GPS.

Ostatnia dekada przyniosła globalnej hydrologii przede wszystkim inicjatywę „Pantha rei” (z łac. „wszystko płynie”), która skupia się do udoskonaleniu systemu prognoz związanych z obiegiem wody i wsparciu zrównoważonego rozwoju służącego zarówno bezpieczeństwu człowieka, jak i naturalnych ekosystemów.

{"dzial":"3.00","title":Na czym polega praca hydrologa?"}

Co czeka hydrologa w codziennej pracy? Dużo zależy od jego specjalizacji i miejsca zatrudnienia, ale do najważniejszych obowiązków należy praca badawcza w terenie polegająca na pobieraniu próbek wód powierzchniowych i głębinowych celem analizy czystości i składu chemicznego, jak również mierzenie odczynu kwasowości, objętości czy siły przepływu.Zebrane dane poddaje się analizie, archiwizacji i wykorzystuje do tworzenia modeli, raportów i prognoz. Ta druga część pracy wykonywana jest zwykle w biurach/laboratoriach i obejmuje wykorzystanie zaawansowanych narzędzi komputerowych. Hydrolodzy nie tylko gromadzą dane, ale także zestawiają je ze sobą, kontrolują, porównują i budują na ich podstawie sugestie dotyczące przyszłych powodzi, zanieczyszczenia czy niedostatków wody.

Praca w terenie może również wiązać się z nadzorem nad sprawnym działaniem budowli i urządzeń hydrologicznych. Ich planowanie, projektowanie, umiejscawianie i zarządzanie również znajduje się w gestii zespołów hydrologicznych. Praca może więc polegać również na przygotowywaniu dokumentacji projektowej, zarządzaniu inwestycjami publicznymi, współpracy z podwykonawcami. Ochrona przeciwpowodziowa jest tutaj jednym z priorytetów.

Dalej, hydrologowie wykorzystują dane do przygotowania narzędzi diagnostycznych typu mapy, wykresy, cyfrowe modele, itd., które następnie są wykorzystywane do formułowania polityk na skalę regionalną, narodową i międzynarodową. Ich ekspertyza może być niezbędna do przeprowadzenia wielu inwestycji, zarówno publicznych, jak i prywatnych. Przygotowywanie stosownych opinii czy decyzji bywa głównym zadaniem hydrologów zatrudnionych w urzędach.

Gdzie pracuje hydrolog?

Zapotrzebowanie na hydrologów dotyczy więc nie tylko sektora publicznego i naukowego, ale także prywatnego. Podstawowym miejscem pracy są przedsiębiorstwa zajmujące się siecią wodociągową i kanalizacyjną oraz wspomniane wyżej urzędy sprawujące nadzór nad lokalnymi zasobami wody. Dalej hydrologów zatrudnia się w organizacjach zajmujących się ochroną środowiska, samorządowych i rządowych agencjach, a także firmach konsultingowych oraz specjalizujących się budownictwie wodnym.

Jak zostać hydrologiem?

Praca w zawodzie hydrologa paradoksalnie nie wymaga wyższego wykształcenia. Uprawnienia do jej wykonywania można otrzymać już po ukończeniu profilowanego technikum z kierunkiem ochrony środowiska, geodezji czy geologii. W tym przypadku ewentualny rozwój ścieżki kariery będzie jednak uzależniony od dokształcania się. Dla ambitnych lepszym wyborem będą więc studia na wydziałach geografii, optymalnie z odpowiednią specjalizacją – Uniwersytet Warszawski posiada na przykład w ramach Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych specjalizację Hydrologia i Klimatologia, zaś na Uniwersytecie im. A. Mickiewicza w Poznaniu oferuje się studia w zakresie Hydrologii, Meteorologii i Klimatologii. Podobne możliwości, łącznie ze studiami doktoranckimi w zakresie geografii, hydrologii, meteorologii i klimatologii znajdziemy na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

Czym oprócz odpowiedniego wykształcenia musi się cechować dobry hydrolog? Podstawowa sprawność fizyczna związana z kontrolami w terenie oraz prawo jazdy są wysoce pożądane. Z racji na naturę wielu projektów i inwestycji wymagane może być także umiejętność pływania. Zaburzenia równowagi oraz niepełnosprawność są w tym kontekście dyskwalifikujące.Poza tym od hydrologa oczekuje się samodzielności, odporności na trudne warunki, a także zdolności technicznych niezbędnych np. do obsługi urządzeń pomiarowych. Cenne w tej profesji są również umiejętności analityczne, zwłaszcza rozumienie danych w różnej postaci oraz obsługa komputera w stopniu zaawansowanym, jak również zdolność do przygotowywania wypowiedzi ustnych i pisemnych. Wreszcie, ze względu na interdyscyplinarny charakter pracy, hydrolog miałby umieć bezkonfliktowo i owocnie współpracować ze specjalistami z różnych sfer nauki, biurokracji czy przemysłu.

Bibliografia

1. Dan Rosbjerg, John Rodda; “IAHS: a brief history of hydrology”; researchgate.net; 2021-10-25
2. BestAccreditedColleges; “Hydrogeologist: Job Description, Duties and Requirements ”; bestaccreditedcolleges.org; 2021-10-25
3. Betterteam; “Hydrologist Job Description”; betterteam.com; 2021-10-25
4. Prospcts; “Hydrologist”; prospects.ac.uk; 2021-10-25
5. Workable; “Hydrologist job description ”; resources.workable.com; 2021-10-25