Strefy klimatyczne na świecie

Czy zastanawiałeś się kiedyś, dlaczego w Afryce jest sezon letni przez cały rok, podczas gdy w rejonach polarnych zawsze jest zimno? Dlaczego niektóre rodzaje owoców i warzyw rosną w jednej części świata! I dlaczego kangury i koale występują tylko w Australii! Wszystko to dzieje się, ponieważ Ziemia ma różne strefy klimatyczne. Strefa klimatyczna to obszar, w którym wzór pogody jest inny niż w innych częściach świata.

Kiedy słyszysz słowa „pogoda” i „klimat”, możesz pomyśleć, że oznaczają to samo – ale to są zupełnie inne zjawiska! Dziś może być deszczowo lub może być słonecznie – to jest pogoda. A klimat to wzór pogody w miejscu przez znacznie dłuższy czas.

Dlaczego mamy różne strefy klimatyczne? Klimat Ziemi jest napędzany ciepłem otrzymywanym ze Słońca, które dociera w postaci światła słonecznego. Ale światło słoneczne nie jest równomiernie rozłożone.

Promieniowanie słoneczne dociera do ziemi w różnych częściach Ziemi pod różnymi kątami. Na równiku światło słoneczne dociera do ziemi niemal prostopadle, podczas gdy na biegunach kąt Słońca jest w nocy polarnej mniejszy lub nawet poniżej horyzontu. Długość dnia Długość dnia Autor: Thomas Steiner W ciągu pór roku zmienia się również położenie Słońca względem Ziemi, a tym samym kąt padania światła słonecznego. Kąt Słońca w południe zmienia się od prostopadłego (90°) w tropikach do poziomego (0° = Słońce nie pojawia się lub pojawia się tylko częściowo na horyzoncie) w obrębie koła podbiegunowego. W ten sposób światło słoneczne nagrzewa Ziemię wokół równika znacznie silniej niż na biegunach. Ze względu na różnice temperatur spowodowane różnicami w napromieniowaniu powstają powtarzające się warunki klimatyczne, takie jak zima i lato. Warunki te charakteryzują się pewną ilością opadów latem lub pewną średnią temperaturą powietrza. Różne warunki klimatyczne, które regularnie występują na niektórych obszarach, zostały podsumowane i opisane w poniższej klasyfikacji.

Klasyfikacja stref klimatycznych

Mamy kilka różnych klasyfikacji klimatycznych. Najpopularniejsza na świecie jest strefa klimatów Köppena. Służy do oznaczania różnych regionów klimatycznych na Ziemi w oparciu o lokalną roślinność. Z kolei w Polsce z powodzeniem stosuje się klasyfikację autorstwa Wincentego Okołowicza, która dzieli świat na 5 stref klimatycznych i liczne typy tych klimatów.

Klasyfikacja klimatów Köppena

System klasyfikacji klimatu Köppena kategoryzuje strefy klimatyczne na całym świecie w oparciu o lokalną roślinność. Wladimir Köppen, niemiecki botanik i klimatolog, jako pierwszy opracował ten system pod koniec XIX wieku, opierając go na wcześniejszych badaniach biomów prowadzonych przez naukowców. Naukowcy ci dowiedzieli się, że roślinność i klimat są ze sobą misternie powiązane. Roślinność, która rośnie w regionie, zależy od temperatury i opadów, które są dwoma kluczowymi czynnikami klimatycznymi. Obszary z większymi opadami deszczu i wyższymi temperaturami zawierają więcej lasów, podczas gdy regiony o mniejszych opadach to pustynie. System klasyfikacji klimatu Köppena był kilkakrotnie ulepszany i modyfikowany od czasu jego pierwszej publikacji.

System dzieli świat na pięć stref klimatycznych na podstawie kryteriów, zwykle temperatury, co pozwala na różny wzrost roślinności. Mapa Köppena wykorzystywała różne kolory i odcienie do reprezentowania różnych stref klimatycznych świata. Köppen wydzielił 5 stref klimatycznych i 11 typów. W 1968 roku do systemu dodano zaproponowaną przez amerykańskiego klimatologa Glenna Thomasa Trewarthę szóstą strefę – klimatów wysokogórskich (astrefowych).

A – klimaty tropikalne
B – klimaty suche
C – klimaty umiarkowane ciepłe
D – klimaty kontynentalne
E – klimaty polarne
H – klimaty wysokogórskie

A: Klimaty tropikalne

Tropikalny wilgotny klimat można znaleźć na około 15 do 25 stopni szerokości geograficznej północnej i południowej od równika. Cechą charakterystyczną tej strefy klimatycznej jest to, że temperatury w tych strefach utrzymują się powyżej 18 stopni C przez cały rok. Roczne opady w tej strefie klimatycznej wynoszą zwykle powyżej 1500 mm.

W tej szerokiej strefie klimatycznej istnieją również trzy mniejsze typy klimatyczne, których klasyfikacja opiera się na sezonowym rozkładzie opadów. Obszary objęte tymi strefami klimatycznymi zwykle składają się z naturalnie gęstych lasów tropikalnych.

• Af – czyli tropikalny klimat wilgotny, gdzie klimat jest tropikalny z opadami przez cały rok. Miesięczne wahania temperatury w tych regionach są mniejsze niż około 3^oC. Niezwykle wysoka wilgotność i temperatura powierzchni w tych regionach powodują, że chmury cumulus i cumulonimbus tworzą się codziennie wczesnym popołudniem, co skutkuje dużą ilością opadów.
• Am – tropikalny klimat monsunowy, gdzie roczne opady są prawie podobne do opadów Af, ale tutaj większość opadów występuje w ciągu 7 do 9 najcieplejszych miesięcy w roku. Przez pozostałą część roku w tych regionach występuje mniej opadów.
• Aw – czyli klimat tropikalny wilgotny i suchy, lub klimat sawannowy. Te strefy klimatyczne doświadczają wydłużonej pory suchej w sezonie zimowym. W porze deszczowej opady wynoszą zwykle mniej niż 1000 mm i występują głównie w sezonie letnim.

B – Klimat suchy

Temperatura nie jest tak istotnym czynnikiem w tych strefach klimatycznych jak opady, a raczej ich brak w tych strefach klimatycznych. W klimacie suchym parowanie i transpiracja przekracza sumę opadów. Te regiony klimatyczne rozciągają się od 20 do 35 stopni szerokości geograficznej północnej i południowej od równika i występują w dużych regionach kontynentalnych na średnich szerokościach geograficznych lub są otoczone przez regiony górskie. Istnieją cztery podtypy tej strefy klimatycznej:

• BW – suchy klimat, zwany także prawdziwym klimatem pustynnym i obejmuje około 12% całkowitej powierzchni lądowej Ziemi. Tereny objęte tą strefą klimatyczną są siedliskami roślinności kserofitycznej. Litery h i k są dodawane po BW, aby wskazać, czy sucha strefa znajduje się odpowiednio w strefie podzwrotnikowej, czy na średnich szerokościach geograficznych.
• BS – czyli suchy klimat półpustynny, zwany również klimatem stepowym. Tworzy rodzaj klimatu trawiastego, który występuje na około 14 procentach powierzchni Ziemi. Regiony znajdujące się w suchym klimacie półsuchym lub BS otrzymują więcej opadów niż regiony w suchym klimacie suchym lub BW, co jest spowodowane głównie cyklonami na średnich szerokościach geograficznych lub ze względu na strefę konwergencji międzytropikalnej.Litery h i k są dodawane w podobny sposób do stref BW, aby określić położenie strefy klimatycznej odpowiednio w subtropikach lub w średnich szerokościach  geograficznych.

C – klimaty umiarkowane ciepłe

W tej strefie klimatycznej lata są zazwyczaj ciepłe i wilgotne, a zimy łagodne. Te strefy klimatyczne rozciągają się od 30 do 50 stopni szerokości geograficznej północnej i południowej od równika i występują głównie na wschodnich i zachodnich krańcach większości kontynentów. W miesiącach letnich występuje wiele konwekcyjnych burz z piorunami, a w miesiącach zimowych występują cyklony na średnich szerokościach geograficznych. Istnieją trzy podtypy tej strefy klimatycznej:

• Cfa – wilgotny klimat subtropikalny lub , gdzie lata są gorące i wilgotne z częstymi burzami. Zimy są stosunkowo łagodne, a opady w tym okresie występują z powodu cyklonów na średnich szerokościach geograficznych, jak na przykład w południowo-wschodnich Stanach Zjednoczonych.
• CFB – klimaty morskie, które zwykle występują na zachodnich wybrzeżach kontynentów. Klimat jest tu w dużej mierze wilgotny z gorącym i suchym latem. Zimy są łagodne, choć towarzyszą im obfite opady spowodowane cyklonami na średnich szerokościach geograficznych.
• Cs – śródziemnomorska strefa klimatyczna lub , gdzie opady deszczu występują głównie podczas łagodnych zim z powodu cyklonów na średnich szerokościach geograficznych. Opady w miesiącach letnich w tej strefie klimatycznej mogą być wyjątkowo skąpe. Obszary objęte tą strefą klimatyczną mogą obejmować na przykład lokalizacje w Portland, Oregon i Kalifornii.

D – klimat kontynentalny

W wilgotnym klimacie kontynentalnym na średnich szerokościach geograficznych lata są ciepłe, ale mogą być również chłodne, podczas gdy zimy są zazwyczaj mroźne. Regiony o wilgotnym klimacie kontynentalnym na średnich szerokościach geograficznych zwykle znajdują się na biegunach od wilgotnych klimatów subtropikalnych na średnich szerokościach geograficznych lub klimatów C. Średnie temperatury w najcieplejszych miesiącach zwykle przekraczają 10^oC, podczas gdy temperatury w najzimniejszych miesiącach mogą być niższe niż -3^oC.

Zimy w tych regionach mogą być bardzo mroźne, z silnymi wiatrami i burzami śnieżnymi napływającymi z mas powietrza polarnego i arktycznego. W tej formie klasyfikacji klimatu Koppen istnieją trzy podtypy:

• Dw – z suchymi zimami
• Ds – z suchymi latami
• Df – z opadami przez cały rok

E – klimaty polarne

W klimacie polarnym temperatury są niskie przez cały rok, a najcieplejszy miesiąc ma temperaturę poniżej 10^oC. Klimat polarny występuje na północnych obszarach przybrzeżnych Azji, Europy i Ameryki Północnej oraz na Grenlandii i Antarktydzie. Klimaty polarne mają dwa podpodziały.

• ET – tundra Polarna, w której gleba jest trwale zamrożona jak wieczna zmarzlina na głębokości setek metrów. Większość występującej tu roślinności występuje w postaci drzew karłowatych, zdrewniałych krzewów, porostów i mchów.
• EF – Polar Ice Caps, których powierzchnia jest stale pokryta lodem lub śniegiem.

H – klimaty wysokogórskie

Obszary wyżynne mogą obejmować dowolną z wyżej wymienionych głównych kategorii – czynnikiem decydującym jest wysokość (temperatura spada o około 2°C na każdy wzrost o 305 m). To złożona strefa klimatyczna. Regiony górskie z grubsza odpowiadają głównym kategoriom zmian temperatury wraz z szerokością geograficzną – z jednym ważnym wyjątkiem. Pory roku występują na wyżynach tylko wtedy, gdy występują również w pobliskich regionach nizinnych. Na przykład, chociaż klimaty A mają chłodniejsze temperatury na wyższych wysokościach, sezonowe zmiany klimatów C, D i E nie występują.

System klasyfikacji klimatu Koppena służy jako ogólny przewodnik po większych strefach klimatycznych na Ziemi. Jednak system nie jest rozliczany w kategoriach chwilowych lub mikroklimatycznych aberracji lub przesunięć i reprezentuje ogólne kategorie klasyfikacyjne klimatu światowego.

Jaki mamy klimat w Polsce?

Ogólny klimat Polski ma charakter przejściowy – i wysoce zmienny – między typami morskimi i kontynentalnymi. Klimat można określić jako umiarkowany ze stosunkowo mroźnymi zimami i ciepłymi latami, na który duży wpływ mają oceaniczne prądy powietrza z zachodu, zimne powietrze polarne ze Skandynawii i Rosji, a także cieplejsze, podzwrotnikowe powietrze z południa.

Zimą często dominują fronty polarno-kontynentalne, przynoszące zimną, mroźną pogodę z temperaturami znacznie poniżej zera, a czasem obfite opady śniegu. Późne letnie i jesienne miesiące są często pod wpływem suchej, subtropikalnej, kontynentalnej masy powietrza, która przynosi mnóstwo ciepłych dni. Średnie temperatury powietrza w ciągu roku wynoszą 6 – 8,5°C, roczne opady to 500 – 700 mm, z czego śnieg stanowi tylko 5 – 20%.